Σπυρίδων Ξύνδας
Ο Σπυρίδων Ξύνδας υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγικός συνθέτης, με σημαντικό έργο τόσο στον χώρο της κιθαριστικής δημιουργίας όσο και της φωνητικής μουσικής. Έγραψε πλήθος τραγουδιών και καντάδων, ενώ ασχολήθηκε συστηματικά με τη σύνθεση όπερας, αξιοποιώντας λιμπρέτα γραμμένα τόσο στα ιταλικά όσο και στα ελληνικά. Η κλίση του προς τη φωνητική μουσική υπήρξε χαρακτηριστική της καλλιτεχνικής του φυσιογνωμίας, καθώς και της ευρύτερης αισθητικής του περιβάλλοντος των Επτανήσων, που βρισκόταν υπό την έντονη επίδραση της ιταλικής μουσικής κουλτούρας.
Η σημαντικότερη ίσως συνθετική του στιγμή είναι η όπερα Ο Υποψήφιος Βουλευτής, η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 1867 στο περίφημο θέατρο San Giacomo της Κέρκυρας. Το έργο αυτό, εμποτισμένο με λαϊκά και φολκλορικά στοιχεία της επτανησιακής –και ευρύτερα ελληνικής– μουσικής παράδοσης, αποτελεί το πρώτο μελόδραμα που γράφτηκε από Έλληνα συνθέτη σε ελληνικό λιμπρέτο. Το κείμενο της όπερας υπογράφει ο Ιωάννης Ρινόπουλος και διακρίνεται για την έντονη κοινωνική του κριτική, ιδίως απέναντι στην πολιτική ασυνέπεια και τα προβλήματα της υπαίθρου.
Η υπόθεση τοποθετείται στο εξωαστικό τοπίο της Κέρκυρας του 1857 και καταπιάνεται με τα δεινά του αγροτικού πληθυσμού, θίγοντας ταυτόχρονα την ηθική φθορά του πολιτικού κόσμου. Το έργο παρουσιάστηκε αργότερα και στην Αθήνα, στις 14 Μαρτίου 1888, στο Χειμερινό Θέατρο Αθηνών – γνωστό και ως Θέατρο Μπούκουρα – από τον Ελληνικό Μελοδραματικό Θίασο του Αντωνίου Λάνδη.
Μετά από μακρόχρονη αφάνεια, η όπερα Ο Υποψήφιος Βουλευτής αναβίωσε το 2017, με αφορμή τη συμπλήρωση 150 ετών από την πρώτη της παρουσίαση. Η πανηγυρική αυτή επανάληψη πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Θέατρο Κερκύρας, ενώ παράλληλα το λιμπρέτο της όπερας αποκαταστάθηκε φιλολογικά και κυκλοφόρησε σε συλλεκτική, επετειακή έκδοση από τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας.
Δυστυχώς, μεγάλο μέρος του έργου του Ξύνδα δεν διασώθηκε. Πιστεύεται ότι αρκετά χειρόγραφά του καταστράφηκαν κατά τον βομβαρδισμό της Κέρκυρας στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γεγονός που δυσχεραίνει την πλήρη αποτίμηση της μουσικής του δημιουργίας.
Το συνθετικό έργο του Σπυρίδωνα Ξύνδα υπήρξε πλούσιο και πολυσχιδές, με έμφαση στη φωνητική μουσική και ιδίως στο είδος της όπερας. Από τις όπερές του ξεχωρίζει η Άννα Γουίντερ ή Οι Τρεις Σωματοφύλακες (Anna Winter o I tre Moschettieri), η οποία παρουσιάστηκε το 1855, συνδυάζοντας στοιχεία από τη γαλλική λογοτεχνία με την ιταλική μουσική φόρμα. Δύο χρόνια αργότερα, το 1857, συνέθεσε την όπερα Ο Κόμης Ιουλιανός (Il conte Giuliano), έργο με έντονη δραματική πλοκή και τυπικά γνωρίσματα του ρομαντισμού της εποχής.
Το 1867, όπως ήδη αναφέρθηκε, παρουσίασε την ιστορική του όπερα Ο Υποψήφιος Βουλευτής, το πρώτο ελληνόγλωσσο μελόδραμα από Έλληνα συνθέτη. Ακολούθησαν Ο Νεόγαμπρος (1877), έργο με σατυρικό χαρακτήρα, καθώς και Οι Δύο Απαιτητικοί (I due pretendenti, 1878), όπερα που ενσωματώνει ευφυώς κωμικά στοιχεία και κοινωνικούς υπαινιγμούς. Το τελευταίο του γνωστό οπερατικό εγχείρημα ήταν η Γαλάτεια (Galatea), έργο του 1895, το οποίο όμως έμεινε ημιτελές.
Πέρα από το θέατρο, ο Ξύνδας συνέθεσε και πληθώρα τραγουδιών, πολλά από τα οποία απέκτησαν ευρεία απήχηση και γνώρισαν σημαντική διάδοση στον ελληνικό χώρο. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το νανούρισμα Νάνι-νάνι, το ερωτικό τραγούδι Το φιλί και το ονειρικής υφής Το όνειρο. Τα τραγούδια αυτά φανερώνουν την ευαισθησία και την λυρική του τάση, καθώς και την ικανότητά του να μελοποιεί μελωδικά απλά αλλά εκφραστικά θέματα.
Η μουσική κληρονομιά του Ξύνδα αναγνωρίστηκε εκ νέου τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ μέρος του έργου του περιλαμβάνεται στη σειρά Greek Composers Millenium Edition, σε μια κασετίνα 12 CD που συγκεντρώνει χαρακτηριστικά δείγματα της ελληνικής λόγιας μουσικής δημιουργίας. Έτσι, το έργο του επανέρχεται σταδιακά στη δημόσια σφαίρα, συμβάλλοντας στην αποκατάσταση της μνήμης ενός από τους πρωτοπόρους της νεοελληνικής μουσικής δημιουργίας.
Σχόλια