Αντιγόνη Γαληνέα

Η Αντιγόνη (Νόνικα) Γαληνέα (1938–2023) γεννήθηκε στην Αθήνα στις 8 Ιουνίου 1938 και απεβίωσε στην ίδια πόλη στις 2 Ιουνίου 2023, ολίγες ημέρες προ της συμπληρώσεως των 85 ετών της. Υπήρξε εξέχουσα Ελληνίδα ηθοποιός, καθώς και δραστήρια συγγραφέας και μεταφράστρια, συνεισφέροντας ουσιωδώς στον πνευματικό και καλλιτεχνικό βίο της χώρας.

Καταγωγή και Παιδεία

Κόρη του Πέτρου Γαληνέα, νομικού καταγομένου εκ Καρδαμύλης, και της Θεοδοσίας (Dorette) Καραϊωσηφόγλου (1912–2010), η Γαληνέα ενεφάνισε από νεαράς ηλικίας φιλομάθεια και καλλιτεχνική κλίση. Την εγκύκλια μόρφωσή της έλαβε σε ιδιωτικά σχολεία του εξωτερικού, στις πόλεις Φλωρεντία και Ζυρίχη, ενώ ακολούθως ενεγράφη στη φημισμένη Webber Douglas School of Singing and Dramatic Art του Λονδίνου, όπου σπούδασε τη δραματική τέχνη.

Προσωπικός Βίος

Στο Παρίσι διήγε σημαντικό μέρος της ζωής της, μετά τον γάμο της με τον νευρολόγο Νίκο Μουτούση. Καρπός του έγγαμου αυτού βίου υπήρξαν τρία τέκνα: οι δίδυμες Αλεξία και Αριέττα (γενν. 1957) και η Μαρία-Αμαλία (γενν. 1961). Οι δύο τελευταίες, Αριέττα και Αμαλία Μουτούση, ακολούθησαν την καλλιτεχνική πορεία της μητρός τους και αναγνωρίζονται σήμερα ως σημαντικές προσωπικότητες του ελληνικού θεάτρου.

Ιδιαιτέρως γνωστή υπήρξε και η πολυετής της συντροφική σχέση με τον ηθοποιό Αλέκο Αλεξανδράκη, τον οποίον εγνώρισε επί σκηνής του Θεάτρου Μετροπόλιταν, κατά την κοινή τους θεατρική συμπόρευση. Ο δεσμός αυτός διήρκεσε επί δύο δεκαετίες και πλέον, έως τη λύση του το έτος 1990.

Τιμητικές Διακρίσεις

Η καλλιτεχνική της πορεία και η διαχρονική προσφορά της στο ελληνικό θέατρο τιμήθηκαν με σημαντικές διακρίσεις. Το 2006 της απονεμήθηκε το Έπαθλο "Κυβέλη", ενώ το 2017 έλαβε το Βραβείο Νίκος Κούρκουλος, ως αναγνώριση του συνόλου της προσφοράς της στη θεατρική τέχνη.

Θάνατος

Η Γαληνέα εκοιμήθη εν ειρήνη στις 2 Ιουνίου 2023, έξι ημέρες προ της γενεθλίου της επετείου, σε ηλικία 84 ετών. Η απώλειά της σήμανε το τέλος μιας λαμπρής πορείας στο ελληνικό πολιτιστικό στερέωμα, αφήνοντας πίσω της πολύτιμη κληρονομιά θεατρικής και λογοτεχνικής δημιουργίας.

Καλλιτεχνική Σταδιοδρομία της Γαληνέα

Θέατρο

Η θεατρική πορεία της Γαληνέα άρχισε επισήμως το έτος 1963, μετά την επιτυχή συμμετοχή της στις εισαγωγικές εξετάσεις του Θεάτρου Τέχνης. Πρώτη της εμφάνιση επί σκηνής υπήρξε στους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Καρόλου Κουν. Επρόκειτο για μία ιστορικής σημασίας παράσταση, στην οποία συμπρωταγωνίστησαν μεγάλες μορφές της ελληνικής σκηνής, όπως η Κατίνα Παξινού, ο Δημήτρης Χορν, η Άννα Συνοδινού, ο Αλέξης Μινωτής και ο Δημήτρης Μυράτ.

Από το 1969 εγκαινίασε μια μακρόχρονη και δημιουργική συνεργασία με τον ηθοποιό Αλέκο Αλεξανδράκη. Μαζί θεμελίωσαν δύο σημαντικούς θεατρικούς χώρους: το Θέατρο Ιλίσια και το Στούντιο Ιλίσια, τα οποία ανέδειξαν νέες μορφές θεατρικής παραγωγής και φιλοξένησαν πλήθος ποιοτικών παραστάσεων.

Στη μετέπειτα πορεία της συνεργάστηκε με κορυφαίους θεατρικούς θεσμούς, όπως το Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και το Αμφιθέατρο. Παράλληλα, ανέπτυξε αξιοσημείωτη δραστηριότητα με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, καθώς και με παραγωγές που παρουσιάστηκαν στη Μεγάλη και τη Μικρή Επίδαυρο. Η εμβέλεια της τέχνης της ξεπέρασε τα εθνικά σύνορα, καθώς εμφανίσθηκε και στο Covent Garden του Λονδίνου.

Συνεργάστηκε με προσωπικότητες υψηλού κύρους του θεατρικού κόσμου, μεταξύ των οποίων οι: Μίνως Βολανάκης, Γιάννης Κόκκος, Σπύρος Ευαγγελάτος, Μιχάλης Κακογιάννης, Ανδρέας Βουτσινάς, Stuart Burge, Διονύσης Φωτόπουλος, Θεώνη Βαχλιώτη-Όλντριτζ και Νίκος Πετρόπουλος.

Κινηματογράφος και Τηλεόραση

Η κινηματογραφική της παρουσία, παρότι περιορισμένη χρονικά, ήταν χαρακτηριστική. Κατά την περίοδο 1968–1972 συμμετείχε σε τέσσερις κινηματογραφικές παραγωγές, εκ των οποίων οι τρεις ανήκαν στην εμβληματική εταιρεία Φίνος Φιλμ. Αντιθέτως, η συνεισφορά της στην τηλεόραση υπήρξε ολιγομελής, με συμμετοχές σε δύο μόνον σειρές: τον Παράξενο Ταξιδιώτη και το Δέκατο Τρίτο Κιβώτιο.

Μεταφραστικό και Συγγραφικό Έργο

Εκτός της σκηνής, η  Γαληνέα διακρίθηκε και στον χώρο των γραμμάτων. Μετέφρασε δεκαεπτά θεατρικά έργα, εκ των οποίων πολλά εκδόθηκαν και παρουσιάστηκαν επιτυχώς στο ελληνικό κοινό. Ανάμεσα στις μεταφράσεις της συγκαταλέγονται:

Ο άντρας της ζωής μου των Μπαριγέ – Γκρεντί (1978)

Καινούργια σελίδα του Νηλ Σάιμον (1980)

Η βεντάλια της Λαίδης Γουίντερμιρ του Όσκαρ Ουάιλντ (1983)

Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα του Μπέρναρντ Σλέιντ (1984)

Παράξενο ιντερμέτζο (1985) και Ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα (1987) του Γιουτζίν Ο’Νηλ

Ευαίσθητη ισορροπία του Έντουαρντ Άλμπι (1986)

Λεωφορείον ο Πόθος του Τενεσί Ουίλλιαμς (1988)

Η κυρία του Μαξίμ του Ζορζ Φεντώ (1991)

Επιπλέον, κατέθεσε την προσωπική της μαρτυρία και εμπειρία σε δύο σημαντικά αυτοβιογραφικά έργα:

Η ζωή μου (Εκδόσεις Λιβάνη, 2005)

Επέστρεφε (Εκδόσεις Ιανός, 2007)

Παραστάσεις

«Όρνιθες», Αριστοφάνη (1959), Θέατρο Τέχνης, περιοδεία 1963 – 1966

«Η δολοφονία του Μαρά», Πήτερ Βάις, Θέατρο Τέχνης, 1966

«Η σκιά», Ντάριο Νικοντέμι, θίασος Δημήτρη Μυράτ, Φεβρουάριος 1967

«Απόψε αυτοσχεδιάζουμε», Λουίτζι Πιραντέλο, θίασος Δημήτρη Μυράτ, καλοκαίρι 1967,περιοδεία, σε 43 πόλεις στην Ελλάδα

«Το βαλς των ταυρομάχων», Ζαν Ανούιγ, θίασος Δημήτρη Μυράτ, 1967-68

«Η δικηγορίνα», Λουί Βερνέιγ, θίασος Δημήτρη Μυράτ, θέατρο Αθηνών, άνοιξη 1968 & περιοδεία στη Γερμανία, καλοκαίρι 1968

«Δον Ζουάν», Μολιέρου, θίασος Δημήτρη Χορν, 1968-69

«Η καλή καρδιά της Ελεονώρας», Τζ. Κρομστάιλ, θίασος Δημήτρη Χόρν, άνοιξη 1969

«Τα μεγάλα χρόνια», Γεωργίου Ρούσσου, θίασος Αλέκου Αλεξανδράκη, Σκηνοθεσία: Αλέξη Μινωτή, καλοκαίρι 1969

«Η Ήρα και το παγόνι», Σον Ο' Κέισι, θίασος Παξινού, Μινωτή, 1969-70

«Φτωχό σα σπουργιτάκι», Π. Φρανκ & Λ. Φιοντόρ, θίασος Αντιγόνης Βαλάκου, καλοκαίρι 1970

«Οι ατίθασοι», Δημήτρη Ψαθά, θίασος Βουτσά, Ρίζου, Κοντού, 1970-71

«Εθελοντής στον έρωτα», Πολύβιου Βασιλειάδη & Λάκη Μιχαηλίδη, θίασος Βουτσά, Ρίζου, Κοντού, καλοκαίρι 1971

«Βασίλισσα Αμαλία», Γεωργίου Ρούσσου, θίασος Βουγιουκλάκη, Παπαμιχαήλ, Κατράκη, 1971

«Τέσσερα δωμάτια με κήπο», Μπαριγιέ & Γκρεντί, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1971-72

«Ηλέκτρα», Σοφοκλή, Ηρώδειο, θίασος Άννας Συνοδινού, 1972

«Πρόσεξε το σκαλοπάτι», Ντάγκλας Χιούμ, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1972-73 & καλοκαίρι 1973, περιοδεία σε όλη την Ελλάδα.

«Βαθιά, γαλάζια θάλασσα», Τέρενς Ράτιγκαν, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1973

«Η στροφή», Φρανσουάζ Ντορέν, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1973-74

«Δύο και δύο κάνουν σέξ», Ρίτσαρντ Χάρις & Λέσλι Ντάρμπον, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, καλοκαίρι 1974

«Η δίκη των φακέλων», Ντάνιελ Μπέριγκαν, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1974-75

«Τέσσερα δωμάτια με κήπο», Μπαριγέ & Γκρεντί, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, περιοδεία, καλοκαίρι 1975 (επανάληψη)

«Κάθε χρόνο τέτοια μέρα», Μπέρναρντ Σλέιντ, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1975-76

«Ο γλάρος», Αντόν Τσέχωφ, θίασος Αλεξανδράκη, Κούρκουλου, Γαληνέα, 1976-77

«Η επιστροφή», Χάρολντ Πίντερ, θίασος Αλεξανδράκη, Κούρκουλου, Γαληνέα, 1977-78

«Πέπσι», Πιερέτ Μπρινό, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, καλοκαίρι 1978

«Μερικοί το προτιμούν καυτό», θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1978-79

«Ο άντρας της ζωής μου», Μπαριγιέ & Γκρεντί, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, καλοκαίρι 1979

«Μάρτυς κατηγορίας», Άγκαθα Κρίστι, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1979-80

«Καινούργια σελίδα», Νιλ Σάιμον, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1980-81

«Σουίτα για δύο», Νιλ Σάιμον, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1980-81

«Μια σταθερή σύζυγος», Σόμερσετ Μομ, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1982-83

«Η βεντάλια της λαίδης Γουίντερμιρ», Όσκαρ Ουάιλντ, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1983-84

«Κάθε χρόνο τέτοια μέρα», Μπέρναρντ Σλέιντ, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1984-85 (επανάληψη)

«Παράξενο ιντερμέτζο», Ευγένιος Ο' Νιλ, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1985-86

«Ευαίσθητη ισορροπία», Έντουαρντ Άλμπι, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1986-87

«Ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα», Ευγένιος Ο' Νιλ, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1987-88

«Λεωφορείο ο πόθος», Τενεσί Ουίλιαμς, θίασος Νόνικας Γαληνέα, 1988-89

«Φήμες», Νιλ Σάιμον, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, Παράβα, 1989-90

«Η κυρία του Μαξίμ», Ζορζ Φεντό, θίασος Αλεξανδράκη, Γαληνέα, 1991-92 (σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο)

«Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας», Φρίντριχ Ντίρενματ, θίασος Αλεξανδράκη Γαληνέα, 1991-92 (σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο)

«Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα», Ευγένιος Ο' Νιλ, Αμφι-θέατρο Σπύρου Ευαγγελάτου, 1994-95

«Παραμύθι χωρίς όνομα», Ιάκωβου Καμπανέλλη, Εθνικό θέατρο, 1995-96

«Ο χορός του θανάτου», Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, θέατρο Ιλίσια, 1996-97

«Η σονάτα του σεληνόφωτος», Γιάννη Ρίτσου, Μικρή Επίδαυρος, 1997

«Ηλέκτρα», Σοφοκλή (Κλυταιμνήστρα) Επίδαυρος, 1998

«Φαίδρα», Γιάννη Ρίτσου, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών/Μικρή Επίδαυρος, 2002

«The stronger», Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, Covent Garden, 2003

«Something unspoken», Τενεσί Ουίλιαμς, Covent Garden, 2003

«Ιωάννα στην πυρά», Πολ Κλοντέλ και Αρτίρ Χονεγκέρ, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 2004

«Αυτοκράτωρ Μιχαήλ», Άγγελου Τερζάκη (Ζωή Πορφυρογέννητη) Κ.Θ.Β.Ε, Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης, 2004-05

«Οιδίπους Τύραννος», Σοφοκλή (Ιοκάστη), Σύγχρονο θέατρο Αθήνας, Επίδαυρος, 2005

«Σελεστίνα», Φερνάντο ντε Ρόχας, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Σεπτέμβριος 2007

«Η εκατομμυριούχος», Τζορτζ Μπέρναντ Σο, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Νοέμβριος 2009

Φιλμογραφία

Έτος Τίτλος Ρόλος

1968 Η λεωφόρος του μίσους Σάσα Βενέτη

1971 Η κόρη του ήλιου Βγενιώ Δημητρέλη

1972 Θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι και εμείς

1972 Η κόμισσα της Κέρκυρας Φρόσω

Τηλεόραση

1972 Παράξενος ταξιδιώτης

1992 13ο κιβώτιο

1993 Ζιγκολό