Χρίστος Λάσκαρης

Ο Χρίστος Λάσκαρης (1931 – 11 Ιουνίου 2008) υπήρξε μία από τις σεμνότερες και πιο διακριτικές φωνές της μεταπολεμικής ελληνικής ποίησης. Γεννημένος το 1931 στο μικρό χωριό Χάβαρι της Ηλείας, μετεγκαταστάθηκε σε νεαρή ηλικία με την οικογένειά του στην Πάτρα, πόλη στην οποία έμελλε να ζήσει και να δημιουργήσει έως το τέλος της ζωής του. Παρά τις δύσκολες συνθήκες της επαρχιακής ζωής των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, αναδείχθηκε σε μία ποιητική συνείδηση υψηλής πνευματικής ποιότητας, μακριά από θορύβους και δημόσιες επιδείξεις.

Ο Λάσκαρης σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Τριπόλεως, γεγονός που δηλώνει την πρώιμη έφεσή του στη γνώση και στον στοχασμό. Ωστόσο, ουδέποτε άσκησε το επάγγελμα του δασκάλου, επιλέγοντας μια διαφορετική επαγγελματική πορεία: για όλη του τη ζωή εργάστηκε στον Ασφαλιστικό Οργανισμό Αστικών Λεωφορείων Πατρών. Αυτή η διαρκής επαφή με τον καθημερινό μόχθο, με τον παλμό της πόλης και τις μικρές ιστορίες των ανθρώπων, φαίνεται πως επηρέασε βαθιά το ποιητικό του ύφος: ένα ύφος γήινο, ουσιαστικό, λιτό και καίριο.

Η ποίηση του Χρίστου Λάσκαρη δεν υπήρξε ποτέ κραυγαλέα. Καλλιέργησε ένα ποιητικό ήθος διακριτικό, σμιλεμένο με ευαισθησία, εσωτερική συγκίνηση και μεταφυσικό στοχασμό. Το έργο του διακρίνεται για τη στοχαστική λιτότητα και την υπαρξιακή αίσθηση, εκφράζοντας τη βαθιά μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά και την ακατάλυτη ανάγκη για ελπίδα και πνευματική ανάταση.

Η ποιητική του διαδρομή γνώρισε αναγνώριση όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γερμανικά, πολωνικά, ισπανικά και πορτογαλικά, γεγονός που μαρτυρεί την οικουμενικότητα της φωνής του και τη διαχρονική απήχηση των θεματικών του: ο χρόνος, η απώλεια, η μνήμη, η εσωτερική περιπέτεια του ανθρώπου.

Το 2007, έναν μόλις χρόνο πριν τον θάνατό του, τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Ποίησης Καβάφη από το Ινστιτούτο Μελετών Ανατολικής Παράδοσης "Μοχάμεντ Άλι" του Καΐρου. Η βράβευση αυτή δεν ήταν απλώς επιβράβευση της ποιητικής του προσφοράς· αποτέλεσε, ίσως, και μια σπάνια στιγμή δημόσιας αναγνώρισης για έναν δημιουργό που προτίμησε σ’ όλη του τη ζωή να σιωπά, να εργάζεται, να γράφει και να ζει αθόρυβα.

Ο Χρίστος Λάσκαρης απεβίωσε την Τετάρτη 11 Ιουνίου 2008 στην Πάτρα, σε ηλικία 77 ετών. Η απουσία του άφησε ένα ηθικό και ποιητικό κενό, που δύσκολα καλύπτεται, ιδίως σε μια εποχή όπου η σιωπή και η ουσία σπανίζουν. Το έργο του ωστόσο διασώζεται και επαναφέρει διαρκώς στο προσκήνιο τη δύναμη της εσωτερικότητας, του στοχασμού και της πνευματικής αξιοπρέπειας.

Βιβλιογραφία (ενδεικτική):

Ποιητικές συλλογές του Χρίστου Λάσκαρη περιλαμβάνονται σε ανθολογίες ελληνικής ποίησης και έχουν σχολιαστεί από λογοτεχνικούς κριτικούς της μεταπολεμικής γενιάς.

Οι μεταφράσεις των ποιημάτων του συνέβαλαν στην προβολή του ελληνικού λυρικού λόγου σε διεθνή ποιητικά φόρα.

Η ποίησή του παραμένει αντικείμενο φιλολογικής μελέτης για το ήθος, τη γλώσσα και τη θεματική της πυκνότητα.

Το ποιητικό έργο του Χρίστου Λάσκαρη εκτείνεται σε πολλές δεκαετίες δημιουργίας και χαρακτηρίζεται από μια συνεχή εσωτερική εξέλιξη, τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς το στοχαστικό του βάθος. Τα βιβλία του, με την ησυχία και τη στοχαστικότητα που τα διαπερνά, συνιστούν όχι απλώς σταθμούς μιας λογοτεχνικής διαδρομής, αλλά μαρτυρίες ενός βίου αφιερωμένου στη σιωπηλή παρατήρηση και στην ποιητική σύνθεση.

Η πρώτη του σημαντική ποιητική εμφάνιση σημειώνεται με τη συλλογή Ποιήματα, η οποία κυκλοφόρησε το 1978 από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Στο έργο αυτό διαφαίνεται ήδη η αφαιρετική γλώσσα και η υπαρξιακή προοπτική που θα χαρακτηρίσουν την πορεία του ποιητή.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1982, εκδίδεται από τις ιστορικές εκδόσεις «Διαγώνιος» η συλλογή Να εμποδίσεις τις σκιές, ένα έργο που επιτείνει την ποιητική του ενατένιση και εστιάζει στη σχέση του ανθρώπου με τον χρόνο, τη φθορά και την απόσυρση. Το 1986, στον ίδιο εκδοτικό οίκο, δημοσιεύει το Να τελειώνουμε, ένα βιβλίο με έντονη αίσθηση απολογισμού, στο οποίο η ποιητική φωνή αποκτά μεγαλύτερη λιτότητα και βάθος.

Το Σύντομο βιογραφικό, που κυκλοφόρησε το 1991 επίσης από τις εκδόσεις Διαγώνιος, δεν είναι μια αυτοβιογραφία υπό την παραδοσιακή έννοια, αλλά μάλλον ένας ποιητικός στοχασμός πάνω στην ίδια τη βιογραφία ως έννοια – μια σύνθεση μνήμης και στοχασμού, ύλης και απουσίας.

Η δεύτερη συλλογή με τον τίτλο Ποιήματα, που εκδόθηκε το 1995 από τον εκδοτικό οίκο Μπιλιέτο, συγκεντρώνει ποιήματα που αποτυπώνουν την ωριμότητα του Λάσκαρη, με έντονη την παρουσία της σιωπής ως θεματικής και αισθητικής αξίας. Στην ίδια εκδοτική στέγη ακολούθησε το Τέλος προγράμματος (1997), έργο που κλείνει έναν κύκλο ποιητικής αναζήτησης με έναν τόνο σχεδόν αποχαιρετιστήριο, όπου ο ποιητής αναμετριέται με την έννοια του τέλους και της αποχώρησης.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Λάσκαρης επανήλθε στις εκδόσεις Γαβριηλίδης με δύο συλλογές: το Δωμάτιο για έναν και το Απόγευμα προς βράδυ, βιβλία που μαρτυρούν έναν ώριμο στοχασμό, βαθιά υπαρξιακό, γραμμένο με τη γνώση του τέλους και την εσωτερική καταλλαγή ενός ανθρώπου που έχει συμφιλιωθεί με τη σιωπή και τον χρόνο.

Το σύνολο του έργου του Χρίστου Λάσκαρη διακρίνεται από ένα αίσθημα εγκράτειας και μια αφοσίωση στην ουσία του ποιητικού λόγου. Μακριά από ρητορικές εξάρσεις και αισθητικές επιδείξεις, τα βιβλία του συγκροτούν έναν ποιητικό κόσμο που συνομιλεί με το υπαρξιακό άγχος, τη φθορά του χρόνου, την ταπεινή καθημερινότητα και την αδιόρατη ελπίδα που επιβιώνει στις παρυφές της σιωπής.