Τέθηκε σε ισχύ η "Συμφωνία του Βερολίνου", 3 Ιουνίου 1972

Στις 3 Ιουνίου 1972, τέθηκε σε ισχύ η "Συμφωνία του Βερολίνου" η οποία υπεγράφη στις 3 Σεπτεμβρίου 1971 από τις τέσσερις νικήτριες δυνάμεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. 

Ε. ωραία θα πει κάποιος. Εμάς τι μας αφορά;

Άμεσα μπορεί να μην μας αφορά, αλλά μας δείχνει ποιος ήταν ο κερδισμένος στον Β' ΠΠ. Το γεγονός και η κατάσταση στην Γερμανία δεν είναι το ζητούμενο αλλά το ποιος έπαιρνε τις αποφάσεις.  Φυσικά όχι η Ελλάδα. Είμασταν στην σωστή πλευρά της ιστορίας λένε αλλά η πραγματικότητα είναι πως δεν υπήρξε πλευρά που να εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Ελλάδας. Αλλά ας δούμε πως τα πράγματα απλά. 

Μετά τον Πόλεμο: Ποιοι ήταν οι πραγματικοί νικητές;

Το 1972, οι τέσσερις νικήτριες δυνάμεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – Ηνωμένες Πολιτείες, Σοβιετική Ένωση, Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία – υπέγραψαν την πρώτη λεπτομερή συμφωνία για το Βερολίνο, καθορίζοντας το ειδικό καθεστώς της πόλης, κατοχυρώνοντας συμφέροντα και επιρροές που διατηρούνται μέχρι και σήμερα. Ήταν μια πράξη επιβεβαίωσης της μεταπολεμικής τους κυριαρχίας, ένα ακόμη κεφάλαιο στη μεγάλη σκακιέρα του Ψυχρού Πολέμου.

Και όμως, αυτή η στιγμή μάς θυμίζει κάτι πικρό: ότι ενώ κάποιες χώρες συγκέντρωναν διπλωματικά οφέλη, οικονομικές απολαβές και γεωπολιτικό κύρος, άλλες –όπως η Ελλάδα– πλήρωναν το τίμημα του πολέμου με αίμα, καταστροφή και σιωπηλή αποδοχή της λήθης.

Η Ελλάδα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: Πέρα από το καθήκον

Η Ελλάδα δεν ήταν απλώς ένας μικρός σύμμαχος. Αντιστάθηκε σθεναρά απέναντι στον φασισμό και στον ναζισμό, γράφοντας σελίδες απαράμιλλου ηρωισμού και αυτοθυσίας. Η άρνηση του Μεταξά στο ιταλικό τελεσίγραφο, η νικηφόρα εκστρατεία κατά των Ιταλών στα βουνά της Πίνδου, και η θρυλική Εθνική Αντίσταση απέναντι στους Γερμανούς κατακτητές, έδωσαν στην Ελλάδα τον χαρακτηρισμό του "έθνους-ήρωα".

Κι όμως, αυτή η συνεισφορά δεν μεταφράστηκε ποτέ σε μεταπολεμικά οφέλη ανάλογα της θυσίας. Αντιθέτως, η χώρα οδηγήθηκε σε εμφύλιο σπαραγμό, σε εξάρτηση από ξένα συμφέροντα και σε διαρκή αγώνα για την επιβίωση και την κυριαρχία της.

Οι «Νικητές» και οι καρποί της νίκης

Οι τέσσερις μεγάλες δυνάμεις, παρά τις αντιθέσεις και τις εσωτερικές τους συγκρούσεις (ιδίως στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου), μοιράστηκαν τον κόσμο σαν λάφυρο. Το Βερολίνο έγινε το συμβολικό κέντρο αυτής της νέας τάξης, με τους νικητές να καθορίζουν σύνορα, καθεστώτα, οικονομικές σφαίρες επιρροής.

Η Ελλάδα; Δεν της επετράπη καν να διεκδικήσει τις αποζημιώσεις που της όφειλε η Γερμανία για την Κατοχή και το κατοχικό δάνειο. Αντ’ αυτού, έζησε δεκαετίες ξένης εξάρτησης – από το Δόγμα Τρούμαν και το σχέδιο Μάρσαλ, μέχρι την επιτήρηση των ξένων δανειστών στη σύγχρονη εποχή.

Ιστορική αδικία ή ιστορική αφέλεια;

Η εθνική αφήγηση για την Ελλάδα ως ηθική νικήτρια του πολέμου, αν και αληθινή στο πεδίο της αξιοπρέπειας και της θυσίας, δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχο διεθνές κύρος. Ίσως επειδή η χώρα δεν διεκδίκησε σθεναρά, ίσως επειδή ήταν «βολικό» για τους μεγάλους να την κρατούν σε καθεστώς εξάρτησης. Η αλήθεια, όμως, παραμένει: η Ελλάδα έδωσε τα πάντα — και πήρε σχεδόν τίποτα.

Ο καθρέφτης του Βερολίνου

Το Βερολίνο, διχοτομημένο και στη συνέχεια ενοποιημένο υπό την προστασία και διαχείριση των «μεγάλων», δεν είναι απλώς ένα σύμβολο της Ευρώπης. Είναι κι ένας καθρέφτης της μεταπολεμικής πραγματικότητας: όπου άλλοι έθεταν τους όρους και απολάμβαναν τα οφέλη, ενώ οι μικροί σύμμαχοι, όσο ηρωικοί κι αν ήταν, καλούνταν απλώς να προσαρμοστούν.

Αν υπάρχει ένα μάθημα σε αυτή την ιστορική διαδρομή, είναι το εξής: η νίκη στον πόλεμο δεν εγγυάται τη νίκη στην ειρήνη. Αυτή απαιτεί διεκδίκηση, αυτοσυνειδησία και άρνηση να παραμείνει κανείς σιωπηλός όταν οι άλλοι μοιράζουν την ιστορία.