Ο Δημήτριος (Μίμης) Φαρμακόπουλος (22 Μαΐου 1919 – 1996) υπήρξε εξέχουσα μορφή της νεοελληνικής ζωγραφικής του 20ού αιώνα, με κύριο θεματικό άξονα το διάστημα, την τεχνολογία και το φαντασιακό μέλλον του ανθρώπου. Η καλλιτεχνική του πορεία, ευρύτατου πνευματικού και ιδεολογικού ορίζοντα, διασταυρώνεται γόνιμα με την ιστορική περιπέτεια του ελληνισμού στον 20ό αιώνα και με τις διεθνείς εξελίξεις στη σύγχρονη τέχνη.
Γεννήθηκε στην Αθήνα τον Μάιο του 1919, σε μία περίοδο ζυμώσεων για την ελληνική κοινωνία και τέχνη. Φοίτησε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της πρωτεύουσας, όπου μαθήτευσε πλάι σε σημαντικούς δημιουργούς της εποχής, όπως ο Ουμβέρτος Αργυρός και ο Κωνσταντίνος Παρθένης — δάσκαλοι που επηρέασαν καθοριστικά την αισθητική του συγκρότηση.
Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Φαρμακόπουλος επιστρατεύθηκε στον Ελληνικό Στρατό και συμμετείχε ενεργά στις μάχες του μετώπου, καθώς και στην επώδυνη πορεία της υποχώρησης. Στη συνέχεια, κατά τη σκοτεινή περίοδο της Κατοχής, εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση, αγωνιζόμενος μέσα από τις γραμμές του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), στα βουνά της Ελλάδας.
Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, το 1953, εγκατέλειψε την πατρίδα και μετέβη στη Βραζιλία, αναζητώντας νέους ορίζοντες και καλλιτεχνικές δυνατότητες. Στο Ρίο ντε Τζανέιρο, συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών, εστιάζοντας στη Σκηνογραφία και στη Διακόσμηση Εσωτερικών Χώρων. Παράλληλα, παρακολούθησε τον κύκλο της Ιστορίας της Τέχνης στην ίδια πόλη, ενισχύοντας τις θεωρητικές του βάσεις. Εκεί, ο Φαρμακόπουλος ανέπτυξε πλούσια δράση: δίδαξε Ζωγραφική και Διακοσμητικές Τέχνες σε τεχνικές σχολές, ανέλαβε τη διακόσμηση κτηρίων και αιθουσών, και δραστηριοποιήθηκε ως καλλιτεχνικός υπεύθυνος στα φημισμένα Καρναβάλια του Ρίο.
Η καλλιτεχνική του σταδιοδρομία ενισχύθηκε περαιτέρω όταν εντάχθηκε στο τηλεοπτικό δίκτυο της πόλης ως τακτικός σκηνογράφος, θέση στην οποία παρέμεινε για σειρά ετών, απολαμβάνοντας αναγνώριση και επαγγελματική σταθερότητα.
Ιδεολογικά, ο Φαρμακόπουλος παρέμεινε πιστός στις αρχές του, διατηρώντας ενεργή πολιτική ταυτότητα. Υπήρξε επίτιμο μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας έως το τέλος της ζωής του, το 1996 — επιλογή που αντανακλά τόσο τη βαθιά του πίστη στην κοινωνική δικαιοσύνη όσο και τη σύνδεση της τέχνης του με τα μεγάλα ζητήματα της εποχής του.
Το έργο του Δημητρίου Φαρμακόπουλου παραμένει μνημειώδες στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης, αποτελώντας ζωντανή έκφραση του διαλόγου ανάμεσα στο παρόν και το μέλλον, στο φανταστικό και στο πραγματικό, στην αισθητική δημιουργία και στην πολιτική στράτευση.
Από την Πινακοθήκη στο Καρναβάλι: Η Δημόσια Καλλιτεχνική Παρουσία του Φαρμακόπουλου
Η καλλιτεχνική πορεία του Δημητρίου Φαρμακόπουλου χαρακτηρίζεται από συνεχή και πολύπλευρη δραστηριότητα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, και μαρτυρεί τη σταθερή του αφοσίωση στη ζωγραφική ως εκφραστικό μέσο και πεδίο πνευματικής αναζήτησης.
Συμμετείχε σε επτά κρατικές εκθέσεις ζωγραφικής, ενώ έλαβε μέρος και σε πλήθος άλλων ομαδικών εκθέσεων, παρουσιάζοντας το έργο του στο πλαίσιο ενός ευρύτερου καλλιτεχνικού διαλόγου. Πραγματοποίησε τέσσερις ατομικές εκθέσεις, μία εκ των οποίων έλαβε χώρα στο υπερωκεάνιο «Αύγουστος», γεγονός που φανερώνει την επιθυμία του να φέρει την τέχνη κοντά στον άνθρωπο ακόμη και στις πιο απροσδόκητες περιστάσεις.
Η διεθνής του αναγνώριση επισφραγίστηκε το 1960, όταν απέσπασε βραβείο στην κρατική έκθεση μοντέρνας τέχνης που έλαβε χώρα στην πόλη Γκοϊάνα της Βραζιλίας, ένα σημαντικό καλλιτεχνικό κέντρο της Λατινικής Αμερικής.
Το 1972 ο Φαρμακόπουλος επέστρεψε στην Αθήνα, όπου συνέχισε απρόσκοπτα τη δημιουργική του πορεία. Έκτοτε συμμετείχε σε δύο Πανελλήνιες Εκθέσεις και σε τριανταπέντε ομαδικές, μεταξύ των οποίων και στην Εβδομάδα Τέχνης του Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών. Παράλληλα, παρουσίασε τρεις ακόμη ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής, επιβεβαιώνοντας την ανεξάντλητη δημιουργικότητά του και τη διαρκή του παρουσία στον καλλιτεχνικό στίβο της μεταπολιτευτικής Ελλάδας.
Επιπλέον, ανέπτυξε πλούσια σκηνογραφική δραστηριότητα. Φιλοτέχνησε σειρά σκηνικών για την Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση (ΕΡΤ), συμβάλλοντας καλλιτεχνικά στο τηλεοπτικό τοπίο της εποχής, ενώ συμμετείχε και στη διακόσμηση του Καρναβαλιού του Πειραιά, μεταφέροντας την αισθητική του σε δημόσιους και πανηγυρικούς χώρους.
Η Συμβολή του Δημήτριου Φαρμακόπουλου στην Ελληνική και Διεθνή Ζωγραφική
Έργα του κοσμούν τη Δημοτική Πινακοθήκη του Ρίο ντε Τζανέιρο, την Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων και τη Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών, ενώ συμπεριλαμβάνονται σε πολυάριθμες ιδιωτικές συλλογές ανά την υφήλιο — σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Βραζιλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, το Μεξικό, η Αργεντινή, ο Ισημερινός, το Περού, το Βέλγιο, η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ιαπωνία. Η γεωγραφική διασπορά των έργων του μαρτυρεί τη διεθνή απήχηση του εικαστικού του λόγου.
Η αξία του έργου του αναγνωρίστηκε επίσης μέσα από τη συμπερίληψή του στην εγκυκλοπαιδική έκδοση Έλληνες Ζωγράφοι των εκδόσεων «Μέλισσα», καθώς και στο επετειακό ημερολόγιο του Οργανισμού Σιδηροδρόμων Ελλάδος (1983–1984), που κυκλοφόρησε με την ευκαιρία της συμπλήρωσης ογδόντα ετών από την ίδρυση των Ελληνικών Σιδηροδρόμων.
Το σύνολο της καλλιτεχνικής του διαδρομής αποδεικνύει τη σταθερή του προσήλωση στην καλλιτεχνική δημιουργία, την ευρύτητα των ενδιαφερόντων του και την ικανότητά του να συνδιαλέγεται με τα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής του, χωρίς να χάνει την προσωπική του ταυτότητα.
Η ζωγραφική του Δημητρίου Φαρμακόπουλου προσέλκυσε το ενδιαφέρον πλήθους έντυπων μέσων, τόσο εντός της Ελλάδας όσο και στο εξωτερικό. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν εφημερίδες και περιοδικά όπως το Jornal της Βραζιλίας, το Jornal Tribun de Impressa, η «Κοινωνική» του Πειραιά, ο «Εθνικός Κήρυκας», το περιοδικό «Εργόχειρο», τα «Πατρινά» καθώς και το περιοδικό «ΕΙ» του Ευρωπαϊκού Κέντρου Τέχνης (EUARCE). Παράλληλα, το έργο του σχολιάστηκε και μελετήθηκε από σημαντικούς κριτικούς και καλλιτέχνες, όπως ο Ευάγγελος Ανδρέου, ο Βάσος Κουντουρίδης, ο Χρίστος Κουλούρης, η Χαρά Βιέννα, ο Ζήσης Άφεριμ, η Κατσιρέα και άλλοι.
Ο Δημήτριος Φαρμακόπουλος υπήρξε ενεργό μέλος του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης του Ρίο ντε Τζανέιρο, ενώ από την ίδρυσή του ήταν Σύνεδρος Μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. Επιπλέον, προσέφερε τις υπηρεσίες του ως καθηγητής ζωγραφικής και διακόσμησης εσωτερικών χώρων στη Χριστιανική Αδελφότητα Νέων Αθηνών (ΧΑΝ).
Εκθέσεις
1949 Ζάππειο - Πανελλήνια Έκθεση Ελληνικών Χειροτεχνιών - Αθήνα, Ελλάδα
1952 Υπαίθρια Έκθεση - Κηφισιά, Ελλάδα
1957 Salao Nacional de Belas Artes - Rio de Janeiro, Brazil
1958 Salao do Mar - Rio de Janeiro, Brazil
1958 Museu Arte Monterna - Em Goiania - Brazil
1959 Coletiva do Turismo - Rio de Janeiro, Brazil
1960 Α.Σ.Μ. - Rio de Janeiro, Brazil
1961 "Toca" Galeri - Rio de Janeiro, Brazil
1962 "Toca" Galeri - Rio de Janeiro, Brazil
1963 Instituto Brasil-USA - Brazil
1964 Casueiruem - Vitoria, Brazil
1966 Salao Nacional E.S. - Vitoria, Brazil
1967 Salao Nacional E.S. - Vitoria, Brazil
1967 Museu Arte Monterna - Rio de Janeiro, Brazil
1969 Galeri "Sao Sermain" - Rio de Janeiro, Brazil
1969 Galeri "Rico Rico" - Rio de Janeiro, Brazil
1970 Υπερωκεάνιο Augustos - εν πλω
1971 Καρναβάλι Πειραιά - Πειραιάς, Ελλάδα
1972 Ροτόντα - Αθήνα, Ελλάδα
1973 Κέντρο Πνευματικής Συνεργασίας - Αθήνα, Ελλάδα
1973 Πανελλήνια Έκθεση - Αθήνα, Ελλάδα
1974 «Νέα Σκέψη» - Αθήνα, Ελλάδα
1974 Κέντρο Πνευματικής Συνεργασίας - Αθήνα, Ελλάδα
1975 Πανελλήνια Έκθεση - Αθήνα, Ελλάδα
1975 «Νέα Σκέψη» - Αθήνα, Ελλάδα
1975 Υπουργείο Πολιτισμού - Εβδομάδα Τέχνης - Αθήνα, Ελλάδα
1976 «Νέα Σκέψη» - Αθήνα, Ελλάδα
1976 ΕΠΑΣΚΤ - Αθήνα, Ελλάδα
1977 Φεστιβάλ Αυγή - Αθήνα, Ελλάδα
1978 Μουσείο Φίρκα - Πανελλήνια Έκθεση Ζωγραφικής - Χανιά, Ελλάδα
1978 Πνευματικό Κέντρο Αθηνών - 2001 - Αθήνα, Ελλάδα
1979 Ο.Σ.Ε. - Αθήνα, Ελλάδα
1980 Gallery "Συμβολή" - Αθήνα, Ελλάδα
1980 Gallery "Ομάδα Μοντέρνας Τέχνης" - Αθήνα, Ελλάδα
1980 Φεστιβάλ ΚΝΕ - Περιστέρι, Ελλάδα
1981 Καλλιτεχνικός Συνεταιρισμός - Αθήνα, Ελλάδα
1981 Καλλιτέχνες Πατησίων - Πολιτιστική Κίνηση - Αθήνα, Ελλάδα
1984 Γκαλλερί "Συλλογή" (κριτική παρουσίαση Ευάγγελος Ανδρέου)
1986 Αθήνα, Ελλάδα
Μετά θανάτου
1998 Gallery "Artbus" - Χαλάνδρι, Ελλάδα
2002 Gallery "Αντήνωρ" - Αθήνα, Ελλάδα
Σχόλια