Ο Ιωάννης Πολέμης (1862 - 28 Μαΐου 1924), γεννηθείς το έτος 1862 εν Αθήναις, υπήρξε εξέχουσα μορφή της νεοελληνικής λογοτεχνίας, διακρινόμενος ως ποιητής και θεατρικός συγγραφέας. Η καταγωγή του πατέρα του, ο οποίος υπηρέτησε δικαστικός, ανήκε στο νησί της Άνδρου, ενώ η μητέρα του καταγόταν από την Αθήνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι δύο οικογένειες διέθεταν βαθιές ρίζες, οι οποίες αντλούσαν την καταγωγή τους από τη βυζαντινή παράδοση, στοιχείο που ανέδειξε την ιστορική και πολιτισμική συνέχειά τους.
Ο Ιωάννης Πολέμης ανέδειξε το ποιητικό του ταλέντο από την τρυφερή ηλικία των δεκατριών ετών, ξεκινώντας τις πρώτες του λυρικές δημιουργίες. Από νωρίς σύναψε φιλικές σχέσεις με επιφανείς λογοτέχνες της εποχής, όπως ο Γεώργιος Σουρής, ο Κρητικός ποιητής Εμμανουήλ Στρατουδάκης και ο Δημήτριος Καμπούρογλος, συναναστροφές που συνέβαλαν στην πνευματική του καλλιέργεια και την καλλιτεχνική του πορεία.
Μετά την ολοκλήρωση των γυμνασιακών του σπουδών, εντάχθηκε στον φιλολογικό σύλλογο νέων «Αι Μούσαι», ένα περιβάλλον που ευνόησε τη λογοτεχνική του εξέλιξη. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα, ενώ για δύο χρόνια μελέτησε αισθητική και ιστορία της τέχνης στο Παρίσι, εμπλουτίζοντας την πνευματική του συγκρότηση με ευρωπαϊκές επιρροές.
Τα πρώτα του ποιήματα, σύμφωνοι με την καθιερωμένη γλωσσική πρακτική της εποχής, γράφτηκαν στην καθαρεύουσα. Στη συνέχεια, υπηρέτησε το δημόσιο ως υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας και το 1915 ανέλαβε τη θέση του Γενικού Γραμματέα της Σχολής Καλών Τεχνών. Παράλληλα, υπήρξε ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, θέτοντας ισχυρές βάσεις για την ανάπτυξη του νεοελληνικού θεάτρου.
Ο βίος του έληξε τον Μάιο του 1924, στην Αθήνα, όπου εκδηλώθηκε θανάσιμη βρογχοπνευμονία, αφήνοντας πίσω του σημαντική παρακαταθήκη στο πεδίο της λογοτεχνίας και των τεχνών.
Η ποίηση του Ιωάννη Πολέμη διακρίνεται για την ευαισθησία και την καλοσύνη που διαποτίζουν τόσο το έργο του όσο και τον βίο του. Ενταγμένος στη Νέα Αθηναϊκή Σχολή, η οποία αντιτάχθηκε στις υπερβολές και την ακρότητα του ρομαντισμού, συνέβαλε, όπως και οι Παλαμάς και Δροσίνης, στην καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας στο πεδίο της ποίησης.
Ως ποιητής των χαμηλών τόνων, ο Πολέμης υπήρξε αισθηματικός, μελωδικός, λυρικός αλλά και δραματικός, αναδεικνύοντας μέσα από τους στίχους του έναν αβίαστο συμβολισμό και μία απλότητα που προσέλκυσε το ευρύ κοινό. Η μελωδικότητα του λόγου του, η λιτότητα και η φυσική εκφορά του στίχου αποτέλεσαν βασικά χαρακτηριστικά του έργου του, πολλοί στίχοι δε μελοποιήθηκαν και αγαπήθηκαν από το λαό.
Τιμήθηκε δε το 1918 με το Αριστείο των Γραμμάτων για την πολύτιμη προσφορά του στα ελληνικά γράμματα. Πέραν της ποίησης, συνέγραψε και θεατρικά έργα, ποιήματα για παιδιά και λίγα διηγήματα, ενώ επιμελήθηκε και ποιητικές ανθολογίες, εμπλουτίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον νεοελληνικό λογοτεχνικό κανόνα.
Ο Ιωάννης Πολέμης υπήρξε συχνά αντικείμενο κριτικής, τόσο από τους σύγχρονούς του όσο και από μεταγενέστερους μελετητές. Η προσέγγισή του, χαρακτηριζόμενη από χαμηλόφωνο ύφος και έντονο αισθηματισμό, θεωρήθηκε από μερίδα κριτικών ότι υστερούσε σε ποιητικό βάθος και θεματική πρωτοτυπία. Αυτές οι επισημάνσεις ανέδειξαν τις αδυναμίες που κατά κάποιους περιορίστηκαν στην απλότητα και στη λιτότητα της έκφρασης, στοιχεία που, παρά την ευρεία αποδοχή, εγείρουν ακόμα και σήμερα ζητήματα σχετικά με τη λογοτεχνική του αξία.
Εργογραφία
Ποιητικές συλλογές
"Ποιήματα 1883"
"Χειμωνανθοί 1888"
"Αλάβαστρα 1900"
"Το Παλιό Βιολί 1909"
"Παιδική Λύρα 1914"
"Σπασμένα Μάρμαρα 1918"
"Ειρηνικά 1919"
"Εξωτικά 1921"
"Κειμήλια 1922"
"Εσπερινός "(1923, η τελευταία)
"Πρώτα Βήματα(παιδική ποίηση) 1902"
"Παιδική Άυρα(Ανθολογία παιδική ποίηση) 1919"
"Λύρα(Ανθολογία παιδική ποίηση) 1910"
Πεζογραφήματα
"Ρέα Κυβέλη 1880"
Δοκίμια
"Νεοελληνικά Αναγνώσματα Ά,΄Β,΄Γ καί ΄Δ Γυμνασίου(Ά Τόμος) 1920"
"Νεοελληνικά Αναγνώσματα Ά,΄Β,΄Γ καί ΄Δ Γυμνασίου(΄Β Τόμος) 1922"
"Νεοελληνικά Αναγνώσματα Ά,΄Β,΄Γ καί ΄Δ Γυμνασίου(΄Γ Τόμος) 1923"
"Νεοελληνικά Αναγνώσματα Ά,΄Β,΄Γ καί ΄Δ Γυμνασίου(΄Δ Τόμος) 1924"
Τα θεατρικά του έργα
Διακρίθηκε και ως θεατρικός συγγραφέας. Αναφέρουμε ενδεικτικά τα εξής θεατρικά έργα:
"Ο τραγουδιστής"
"Πτωχοπρόδρομος"
"Ο Βασιλιάς ανήλιαγος"
"Η γυναίκα"
"Στη χώρα των παραμυθιών"
"Το στοίχημα"
"Το μαγεμένο ποτήρι"
"Το Εικόνισμα"
"Γελιμέρ"
"Φρύνη"
"Το όνειρο"
"Στην άκρη του γκρεμού"
"Μια φορά κι έναν καιρό"
Ξεχωρίζουν "Ο Βασιλιάς Ανήλιαγος" και το "Μια φορά κι έναν καιρό".
Το μεταφραστικό του έργο
Αξιόλογο είναι και το μεταφραστικό του έργο. Σ' αυτό περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων και οι ακόλουθες μεταφράσεις:
Θεοκρίτου "Ειδύλλια",(1965).
Ευριπίδου "Ηλέκτρα", (1966).
Μολιέρου "Ο Κατά Φαντασίαν Ασθενής" και "Ο Αρχοντοχωριάτης" (1967).
Ουγκό "Ή Τελευταία μέρα ενός κατάδικου" (με το οποίο υποδηλώνει την εξέλιξη της ιδεολογικής μεταστροφής των ιδεών του από τις μοναρχικές και νομιμόφρονες στον φιλελευθερισμό (1968).
Ουγκό "Η Παναγία των Παρισίων" (με το οποίο κάνει ρομαντική κριτική των μεσαιωνικών κοινωνικών δομών και των δοξασιών τους) (1969).
Ουγκό "Πρόλογος στον Κρόμγουελ" (μακροσκελές ποιητικό δράμα σε μορφή μανιφέστου, στο οποίο αποτυπώνει τις ιδέες του) (1970).
Ουγκό "Ρουί Μπλας" (το κορυφαίο του έργο) (1971).
Κάποια από τα πιο σημαντικά ποιήματα
Τι είναι η πατρίδα μας;
Το κρυφό σχολειό
Τα ζώα
Ο αποχαιρετισμός της μάννας
Η σημαία
Το παλιό βιολί
Σκλαβιά
Χαμένα χρόνια
Καρυάτιδες
Η Λεύκα
Με το τραγούδι
Νερωμένο κρασί
Μην κλαις
Η Παιδούλα
Γιάνεννα
Σύννεφα και κρύβουν τ΄ άστρα
Η κόλασις
Εις ξένην
Πρὸς τὴν σελήνην
Ερωτήσεις
Η Ελιά
Αἱ γυναῖκες τοῦ Ὁμήρου Αυτό το κείμενο προέρχεται από σκαναρισμένη έκδοση
Τα νησιά του Αιγαίου
Σχόλια