Βαγγέλης Πρωτοπαπάς

Ο Βαγγέλης Πρωτοπαπάς (Τήνος, 1917 – 21 Μαΐου 1995) υπήρξε διακεκριμένος Έλληνας ηθοποιός του θεάτρου, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης.

Η καταγωγή του Βαγγέλη Πρωτοπαπά ήταν από το Μεσολόγγι και προερχόταν από οικογένεια επιφανούς δικαστικής παράδοσης. Πατέρας του υπήρξε ο Δημήτριος Πρωτοπαπάς, πρωτοδίκης και βουλευτής, ο οποίος επιθυμούσε να δει τον γιο του να ακολουθεί τη νομική σταδιοδρομία. Ωστόσο, ο νεαρός Πρωτοπαπάς, αν και φοίτησε για ένα έτος στη Νομική Σχολή, αποφάσισε να στραφεί στο θέατρο. Ενεγράφη το 1937 στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, διακόπτοντας προσωρινά τις σπουδές του το 1938 λόγω στρατιωτικής θητείας, για να τις ολοκληρώσει το 1942, αποφοιτώντας με άριστα και μεταξύ των δέκα πρώτων της τάξης του.

Συμμαθητής και φίλος του Δημήτρη Χορν, καθώς και του σκηνοθέτη Αλέξη Σολομού και της Μελίνας Μερκούρη, ανήκε σε μία γενιά μεγάλων καλλιτεχνικών προσωπικοτήτων του ελληνικού θεάτρου.

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο και τιμήθηκε για τη γενναιότητά του με το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων. Το 1942, εν μέσω της μεγάλης πείνας που έπληξε την κατεχόμενη Αθήνα, εντάχθηκε στον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Βασίλη Λογοθετίδη, όπου παρέμεινε μέχρι το 1947.

Το ίδιο έτος σημαδεύτηκε από ένα τραγικό προσωπικό γεγονός: ο θάνατος της μητέρας του από την πείνα, σε ηλικία μόλις 45 ετών. Η οικογένεια βρισκόταν σε τέτοια οικονομική ανέχεια ώστε ο Πρωτοπαπάς δεν ήταν σε θέση να καλύψει τα έξοδα της ταφής της, εναποθέτοντας την ευθύνη στον Δήμο. Τότε, ο Λογοθετίδης, με τον οποίο συστεγαζόταν στο καμαρίνι του θεάτρου για να αποφύγει τους περιορισμούς της απαγόρευσης κυκλοφορίας, του προσέφερε μια χρυσή λίρα, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η κηδεία. Το συγκινητικό αυτό περιστατικό σφυρηλάτησε τον βαθύ δεσμό των δύο ανδρών, οι οποίοι από το 1947 έως και τον θάνατο του Λογοθετίδη το 1960 συνεργάστηκαν αδιάλειπτα, δημιουργώντας ένα από τα πιο στέρεα και επιδραστικά καλλιτεχνικά δίδυμα του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου του 20ού αιώνα.

Καλλιτεχνική Σταδιοδρομία του Βαγγέλη Πρωτοπαπά

Από τις πλέον χαρακτηριστικές εμφανίσεις του στη μεγάλη οθόνη καταγράφονται οι συμμετοχές του στις ταινίες Ένας ήρως με παντούφλες, Σάντα Τσικίτα, Η κάλπικη λίρα, Ο ζηλιαρόγατος, Δεσποινίς ετών 39, Ούτε γάτα ούτε ζημιά και άλλες, όλες πλάι στον Βασίλη Λογοθετίδη, με τον οποίο τον συνέδεε στενή φιλία και μακρόχρονη καλλιτεχνική συνεργασία. Σημαντική ήταν επίσης η παρουσία του στη μικρή οθόνη, με ρόλους σε δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές όπως Αστυνόμος Θανάσης Παπαθανάσης, στο πλευρό του Θανάση Βέγγου, Ο Κοσμάς και ο κόσμος του, με συμπρωταγωνιστή τον Κώστα Βουτσά, καθώς και στην παραγωγή Ο ονειροπαρμένος.

Κατά την περίοδο 1947–1958, ο Βαγγέλης Πρωτοπαπάς συμμετείχε ενεργά σε πλήθος θεατρικών παραστάσεων ως βασικό στέλεχος του θιάσου του Βασίλη Λογοθετίδη. Με τον θίασο πραγματοποίησε περιοδείες στο εξωτερικό, ταξιδεύοντας στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, την Αγγλία και την Κωνσταντινούπολη. Στην τελευταία, μάλιστα, γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του, Αντωνία, το γένος Δραγάτση, με την οποία ενώθηκε με τα δεσμά του γάμου το έτος 1953· κουμπάρος στον γάμο υπήρξε ο στενός του φίλος και συνεργάτης, Βασίλης Λογοθετίδης.

Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας του με τον Λογοθετίδη, ο Πρωτοπαπάς έλαβε μέρος σε δεκατρείς κινηματογραφικές ταινίες, πολλές εκ των οποίων γυρίστηκαν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, πάντοτε με τον ίδιο στο πλευρό του πρωταγωνιστή, σε ρόλο παρτενέρ και στενού υποστηρικτή. Η μεταξύ τους σχέση ενισχύθηκε και από την κοινή τους αγάπη για το σκάκι· και οι δύο υπήρξαν ικανοί παίκτες και έντονα ανταγωνιστικοί, μη ανεχόμενοι την ήττα. Η βαθιά αυτή φιλία επισφραγίστηκε και από την οικογενειακή σύνδεση: ο Λογοθετίδης, πέραν της συμμετοχής του στον γάμο του φίλου του, βάφτισε και τον μοναχογιό του Πρωτοπαπά, Δημήτρη, τον Σεπτέμβριο του 1956.

Μετά τον θάνατο του Βασίλη Λογοθετίδη το 1960, ο Πρωτοπαπάς ανέλαβε νέες θεατρικές πρωτοβουλίες. Το ίδιο καλοκαίρι πρωταγωνίστησε στο έργο Νασρεντίν Χότζας και στη συνέχεια συνεργάστηκε με τον Ντίνο Ηλιόπουλο, ανεβάζοντας διαδοχικά τα θεατρικά έργα Εξοχικόν Κέντρον "Ο Έρως" (Δεκέμβριος 1960), Ο έμπιστος κύριος Μανιέ (Μάρτιος 1961) και Ο φίλος μου ο Λευτεράκης (Μάιος 1961). Τον Ιούνιο του 1962 συμμετείχε στη θρυλική παράσταση Οδός Ονείρων, έργο του Μίνωος Αργυράκη με μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, συμπρωταγωνιστώντας με τον στενό του φίλο Δημήτρη Χορν, τον οποίο και αντικατέστησε προσωρινά λόγω ασθενείας.

Στην περίοδο 1962–1963, ανέλαβε τη συνδιεύθυνση θεατρικού θιάσου μαζί με τη Χριστίνα Σύλβα, με την οποία πραγματοποίησε εκτεταμένη περιοδεία στην ελληνική επαρχία, παρουσιάζοντας έργα όπως Ερωτικό Κυνήγι, Ο Πύργος των Καταιγίδων, Εκείνη τη Νύχτα και Άννα Λουκάστα.

Κατά τη θεατρική σεζόν 1964–1965, προσκλήθηκε στο Εθνικό Θέατρο από τον παλαιό του συμφοιτητή στη Σχολή του Εθνικού, σκηνοθέτη Αλέξη Σολομό, γεγονός που σηματοδότησε την αποχώρησή του από το ελεύθερο θέατρο. Η πρώτη του εμφάνιση στο κρατικό θέατρο έγινε στην παράσταση Ντόνα Ντιάνα, όπου ενσάρκωσε τον ρόλο του Περίν πλάι στον Νίκο Τζόγια, τη Μαίρη Αρώνη και άλλους σπουδαίους ηθοποιούς, αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές.

Ακολούθησαν δεκατρία έτη δημιουργικής παρουσίας στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, κατά τα οποία ο Πρωτοπαπάς διακρίθηκε σε κλασικό ρεπερτόριο. Ερμήνευσε σημαντικούς ρόλους σε έργα του Μολιέρου (Ταρτούφος, Κατά Φαντασίαν Ασθενής), του Κάρλο Γκολντόνι (Το Ατλαζένιο Γοβάκι), του Λουίτζι Πιραντέλλο, καθώς και του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (Δωδέκατη Νύχτα, Τρικυμία, Όπως Αγαπάτε). Ιδιαίτερη υπήρξε η συμβολή του στην ερμηνεία έργων του Εντουάρντο Ντε Φιλίππο (Ο Δήμαρχος της Συνοικίας Σανιτά) και του Αριστοφάνη, συμμετέχοντας σε παραστάσεις των Ιππέων, Σφηκών και Πλούτου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου και στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, με σπουδαίους συναδέλφους όπως ο Χριστόφορος Νέζερ, ο Μιχάλης Καλογιάννης, η Μαίρη Αρώνη, η Ελένη Χαλκούση και ο Παντελής Ζερβός. Οι ίδιες παραστάσεις παρουσιάστηκαν και στο πλαίσιο διεθνούς περιοδείας του Εθνικού Θεάτρου στον Καναδά το 1967.

Το έτος 1976 ορίστηκε καλλιτεχνικός διευθυντής στο Άρμα Θέσπιδος, όπου ανέβασε ποικίλα έργα από το διεθνές και ελληνικό ρεπερτόριο. Εξάλλου, διετέλεσε και διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Άργους. Η παρουσία του ήταν επίσης αισθητή στον ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό χώρο, συμμετέχοντας σε πολυάριθμες παραγωγές.

Πέραν της υποκριτικής, ο Πρωτοπαπάς ασχολήθηκε και με τη ζωγραφική, προσφέροντας στο κοινό έναν αξιόλογο αριθμό έργων του· δάσκαλος και στενός του φίλος σε αυτόν τον τομέα υπήρξε ο ηθοποιός και ζωγράφος Μιχάλης Νικολινάκος.

Ο Ευάγγελος Πρωτοπαπάς έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 78 ετών, έχοντας δώσει μακρόχρονη μάχη με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Η κηδεία του τελέστηκε στο Κοιμητήριο της Καλλιθέας.

Θεατρικές Παραστάσεις του Βασίλη Πρωτοπαππά

Ο Βασίλης Πρωτοπαππάς υπήρξε μια εμβληματική μορφή της νεοελληνικής θεατρικής σκηνής, με πολυσχιδή παρουσία που εκτείνεται από την αμέσως μεταπολεμική περίοδο έως τα τέλη του 20ού αιώνα. Η θεατρική του πορεία χαρακτηρίζεται από συνεχείς συνεργασίες με σημαντικούς θιάσους και δημιουργούς, καθώς και από συμμετοχές σε παραστάσεις με ιδιαίτερη ιστορική και καλλιτεχνική αξία. Ο παρακάτω κατάλογος καταγράφει αντιπροσωπευτικά δείγματα του ρεπερτορίου του, με βάση θεατρικές περιόδους, τους ρόλους που υποδύθηκε, τους θιάσους, τα θέατρα και τους σκηνοθέτες των έργων:

Κύριες παραστάσεις

Μεταπολεμική περίοδος

1946/1947: Οι Γερμανοί ξανάρχονται, ρόλος Ζήσης, Θίασος Μαρίκας Κοτοπούλη, Θέατρο Rex.

1948/1949: Χωρίστε τη γυναίκα σας, ρόλος "Ένας κύριος", Θίασος Βασίλη Λογοθετίδη, Θέατρο Κεντρικό, σκηνοθεσία Βασίλης Λογοθετίδης.

1949/1950: Πολυγαμία, ρόλος Γερο-Γράβας, και Δεσποινίς ετών 39, ρόλος Κρίτων Στεφάνης, Θίασος Β. Λογοθετίδη, Θέατρο Κεντρικό, σκηνοθεσία Β. Λογοθετίδης.

Συνεργασία με τον Βασίλη Λογοθετίδη (1951–1958)

1951/1952: Δελησταύρου και υιός, ρόλος Μικές Κατούφας· Μασκαράς περιωπής, ρόλος Χαρτούζης, Θίασος Β. Λογοθετίδη, Θέατρο Κεντρικό.

1952/1953: Ο Φώτης Φαγκρής και η Τσικίτα Λοπέζ, ρόλος Μιχάλης· Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε, ρόλος Τατιέ, Θίασος Β. Λογοθετίδη, Θέατρο Κεντρικό.

1954/1955: Ο θάνατός σου, η ζωή μου, ρόλος Τηλέμαχος, Θίασος Β. Λογοθετίδη, Θέατρο Ριάλτο.

1957/1958: Τιμόνι στον έρωτα, ρόλος Περικλής Φλώρας, Θίασος Β. Λογοθετίδη, Θέατρο Αθηνών.

Νέα δημιουργική φάση – δεκαετία 1960

1960/1961: Το έξυπνο πουλί, ρόλος Μίχος, Θίασος Ντίνου Ηλιόπουλου, Θέατρο Rex.

1964/1965: Ο Βασιλικός του Αντώνη Μάτεσι, ρόλος Γλωσσίδης, Εθνικό Θέατρο, Κτήριο Τσίλερ, σκηνοθεσία Αλέξης Μινωτής.

1966/1967: Ιβάνωφ του Τσέχωφ, ρόλος Κόσιχ Ντιμίτρι Νικήτιτς, Εθνικό Θέατρο, σκηνοθεσία Λεωνίδας Τριβιζάς.

1967/1968: Ταρτούφος του Μολιέρου, ρόλος Κλεάνθης, Εθνικό Θέατρο, σκηνοθεσία Σωκράτης Καραντινός.

1968/1969: Ο κατά φαντασίαν ασθενής του Μολιέρου, ρόλοι Α΄ ιατρός και Μπεράλντ, Εθνικό Θέατρο, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, σκηνοθεσία Σ. Καραντινός.

Δραστηριότητα σε κρατικούς φορείς (1970–1980)

1970/1971: Το φιντανάκι του Παντελή Χορν, ρόλος Θείος, Εθνικό Θέατρο – Κινητή Μονάδα, σκηνοθεσία Μήτσος Λυγίζος.

1971/1972: Οι Μαυρόλυκοι, ρόλος Γραμματικός, Εθνικό Θέατρο, Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, σκηνοθεσία Λάμπρος Κωστόπουλος· Ο τοπικός παράγων, ρόλος Δαμαλάς, Εθνικό Θέατρο (περιοδεία).

1972/1973: Ο Αλχημιστής, ρόλοι Ισπανός και Μαμούρης, Εθνικό Θέατρο, Κτήριο Τσίλερ και περιοδεία, σκηνοθεσία Σ. Καραντινός.

1980/1981: Ο κατά φαντασίαν ασθενής, ρόλος Αργκάν, Άρμα Θέσπιδος (περιοδεία), σκηνοθεσία Μιχάλης Μπούχλης.

Ο θεατρικός κατάλογος του Βασίλη Πρωτοπαππά αποτυπώνει την πορεία ενός καλλιτέχνη με ευρύ υποκριτικό φάσμα, από την επιθεώρηση και την κωμωδία έως το κλασικό και το δραματικό ρεπερτόριο. Η συνεργασία του με κορυφαίους σκηνοθέτες και η παρουσία του στα μεγαλύτερα ελληνικά θέατρα μαρτυρούν την αναγνώρισή του από το θεατρικό κατεστημένο της εποχής του.

Τηλεοπτικές εμφανίσεις

Έτος Τίτλος Ρόλος

1972 Ξενοδοχείο ο έβδομος ουρανός κύριος Ζουρμανδάς

1975 Η Θέμις έχει κέφια εισαγγελέας

1976 Το θέατρο της Δευτέρας (Πελοπίδας, ο καλός πολίτης) Θέμος

1977 Αφροδίτη κύριος Λαζαρίδης

1978 Η λεηλασία μιας ζωής επισκέπτης

1979 Το ημερολόγιο ενός θυρωρού κύριος Περίκαλος

1983 Χαμογελάστε παρακαλώ Μήτσος

1983 Το θέατρο της Δευτέρας (Εταιρεία θαυμάτων) κύριος Τζόουνς

1985 Ο Ανδροκλής και τα λιοντάρια του Παντελής

1990 Πατήρ, υιός και πνεύμα

Φιλμογραφία

Έτος Τίτλος Ρόλος

1947 Μαρίνα σερβιτόρος στο καμπαρέ

1948 Οι Γερμανοί ξανάρχονται Ζήσης

1949 Τελευταία αποστολή ανακριτής

1952 Ένα βότσαλο στη λίμνη Γιώργος Καρανάσος

1952 Ο φαταούλας συμβολαιογράφος Μαργαράς

1953 Σάντα Τσικίτα Μιχάλης

1954 Οι παπατζήδες Καραμελέτης

1954 Δεσποινίς ετών 39 Κρίτων Στεφανής

1955 Η κάλπικη λίρα Ντίνος

1955 Ούτε γάτα, ούτε ζημιά Βαγγέλης

1956 Ο ζηλιαρόγατος Μάρκος Μανωλόπουλος

1957 Δελησταύρου και υιός Μικές

1958 Ένας ήρως με παντούφλες Σωτήρης Λυμπεριάδης

1961 Ο σκληρός άντρας Δημήτρης Καλογήρου

1962 Του Κουτρούλη ο γάμος Στροβίλης

1962 Κατηγορούμενος... ο έρως συνήγορος υπεράσπισης

1962 Ο ατσίδας Γρηγόρης Μαυροφρύδης

1963 Παλικαράκια της παντρειάς Ορφέας

1966 Ο καμπούρης Νίκος Παγάνης

1980 Το μεγάλο ρουθούνι κύριος Σαρδελογιάννης

1980 Γεύση από Ελλάδα εφοριακός

1982 Κομάντος και μανούλια κύριος Τσιμπιρδώνης

1983 Το παίζω και πολύ άντρας Νεκτάριος

1983 Άλλος για τον Παράδεισο πάτερ

1986 Το μιμί σέρνει καράβι Ευλάμπιος Σαμαράς

1986 Άλλες τον προτιμούν γουλί Ντίνος

1987 Τράβα μου μία φωτογραφία Βελισάριος

1987 Σας έπιασα στα πράσα Πάνος Ζαχαρίου

1988 Στιγμές αδυναμίας Βίκτωρ

1988 Λεζεντάνο, ο "μπάτσος" πατέρας της Μαρίνας

1988 Η χήρα με τα κόκκινα Ηλίας

1988 Σιγανο-παπαδιά Ζαχαρίας

1988 Ένας αλλά λέων Στάθης Φρουτάκης ο πρεσβύτερος

1988 Μπρος στρατός και πίσω τρέλα Λεωνίδας

1989 Ο πρωταθλητής Χαράλαμπος

1989 Χωρίς αύριο καθηγητής

1989 Η Ρίτα και το Ριτάκι Ευριπίδης Δαπόντες

1990 Χωρίς αύριο Καραμάγκας

1990 Θανάσης ο βομβιστής πρόεδρος