Αδαμάντιος Κοραής
Ο Αδαμάντιος Κοραής (Σμύρνη, 27 Απριλίου 1748 – Παρίσι, 6 Απριλίου 1833) ήταν Έλληνας φιλόλογος με βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού και μνημονεύεται, μεταξύ άλλων, ως πρωτοπόρος στην έκδοση έργων αρχαίας ελληνικής γραμματείας, αλλά και για τις γλωσσικές του απόψεις στην υποστήριξη της καθαρεύουσας, σε μια μετριοπαθή όμως μορφή της, με σκοπό την εκκαθάριση των πλείστων ξένων λέξεων που υπήρχαν στη γλώσσα του λαού.
Το σπίτι στην οδό Voorburgwal 65, όπου έζησε ο Αδαμάντιος Κοραής στο Άμστερνταμ τη δεκαετία του 1770
Παιδικά και Εφηβικά Χρόνια
Ο Αδαμάντιος Κοραής γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 27 Απριλίου 1748. Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης Κοραής, επιτυχημένος έμπορος μεταξιού με καταγωγή από τη Χίο, που από μικρή ηλικία λόγω ορφάνιας στράφηκε στο εμπόριο. Στην ελληνική κοινότητα της Σμύρνης ο Ιωάννης Κοραής εκλεγόταν συχνά δημογέροντας ή επίτροπος των ιδρυμάτων της κοινότητας και του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στη Σμύρνη, ενώ χρημάτισε και πρόεδρος του συστήματος των Χιωτών της πόλης. Μητέρα του ήταν η Θωμαΐδα Ρυσίου από μορφωμένη οικογένεια κι από τις ελάχιστες γυναίκες της εποχής που ήξεραν ανάγνωση και γραφή με καταγωγή από το Ρύσιο της Μικράς Ασίας.
Στις οικογένειες και των δύο γονέων του υπήρχαν λόγιοι: Από την πλευρά του πατέρα του, μακρινός πρόγονος ήταν ο ιατροφιλόσοφος Αντώνιος Κοραής, αδελφός του πατέρα του, υπήρχε επίσης ο επίσκοπος Σωφρόνιος Βελιγραδίου, και εξάδελφός του πατέρα του, αλλά και ο ιερομόναχος Κύριλλος, δάσκαλος στη Χίο. Από την πλευρά του πατέρα του προερχόταν κι ο γενναίος ναυτικός Ιππότης Κωνσταντίνος Κοραής (;-1754). Από την πλευρά της μητέρας του προερχόταν ο παππούς του Αδαμάντιος Ρύσιος, από τον οποίο πήρε το μικρό όνομα, σημαντικός λόγιος της εποχής του, δάσκαλος στη Σμύρνη και τη Χίο, ο οποίος πέθανε μόλις ένα χρόνο πριν τη γέννηση του Αδαμαντίου (1747), πριν προλάβει να διδάξει ελληνικά στα εγγόνια όπως επιθυμούσε. Ο παππούς του είχε πλούσια βιβλιοθήκη, όπου για παράδειγμα υπήρχαν έργα του Στράβωνα, και στη διαθήκη του έβαλε όρο ότι τα βιβλία θα τα έπαιρνε όποιο εγγόνι του πρώτο τελείωνε το δημοτικό σχολείο γνωρίζοντας πιο πολλά κι από τον δάσκαλό του. Τον όρο αυτό έμελλε πρώτος να εκπληρώσει ο δωδεκαετής Κοραής το 1760.
Ο Αδαμάντιος Κοραής ήταν το πρώτο από τα οκτώ παιδιά της οικογένειάς του, ωστόσο επέζησε μόνο ένας αδελφός ονόματι Ανδρέας. Τα πρώτα του γράμματα τα διδάχθηκε στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, όπου δίδασκε ο Ιερόθεος Δενδρινός, μια περίοδο που περιέγραψε αργότερα σε επιστολή του με τις λέξεις «διδασκαλίαν πολλά πτωχήν, συνωδευομένην με ραβδισμόν πλουσιοπάροχον». Από το πολύ ξύλο, ο αδερφός του Ανδρέας σταμάτησε να πηγαίνει. Αλλά ο Αδαμάντιος άντεξε με στόχο να πάρει τη βιβλιοθήκη του παππού, σημείωσε μεγάλη πρόοδο στην εκμάθηση αρχαίας ελληνικής γλώσσας γραμματείας. Επίσης στην εφηβεία του άρχισε να μαθαίνει γαλλικά κι ιταλικά. Διδάχθηκε από κάποιον Εβραίο την εβραϊκή γλώσσα, κι από τον Ολλανδό πάστορα του ολλανδικού προξενείου της Σμύρνης, Bernhard Keun, λατινικά.
Στο Άμστερνταμ
Επιθυμία του πατέρα του, αφού είχαν επιζήσει μόνο δύο παιδιά από τα οκτώ, ήταν ο Αδαμάντιος να ασχοληθεί με το εμπόριο, γι' αυτό και το 1771 κατέληξαν στη συμβιβαστική λύση να μεταβεί στο Άμστερνταμ, όπου, παράλληλα με τις οικογενειακές επιχειρήσεις, θα μπορούσε να διευρύνει τους ορίζοντές του και να αποκτήσει την καλλιέργεια που επιθυμούσε. Μετά από ταξίδι 26 ημερών σε δανικό πλοίο με στάση στο Λιβόρνο, φτάνει με συστατική επιστολή από τον Berhard Keun στην ακμάζουσα εμπορική πόλη της Ολλανδίας που φημιζόταν για την πολυπολιτισμικότητά της. Αρχικά εγκαθίσταται ως αντιπρόσωπος μιας εταιρείας ("συντροφίας") με έδρα τη Σμύρνη. Χάρη στη συστατική επιστολή του Keun, γίνεται ευμενώς δεκτός από τον Καλβινιστή Αδριανό Βύρτο και τη λογία σύζυγό του που τον βοήθησαν να μάθει γρήγορα την τοπική γλώσσα (ολλανδικά) και να εγκλιματιστεί.
Εκείνο που χαρακτηρίζει την παραμονή του εκεί είναι «το πολύπλευρο των δραστηριοτήτων του» και το ραγδαίο της μεταστροφής του μέσα σε λίγους μήνες. Έτσι μαθαίνει γλώσσες, (ολλανδικά, εβραϊκά, ισπανικά) και μουσική (κιθάρα), δοκιμάζει την ξιφασκία, μα και θετικές επιστήμες (γεωμετρία). Παράλληλα σταθεροποιεί και διευρύνει την αρχαιομάθειά του. Γνωρίζει μια Λουθηρανή κοπέλα και δρομολογεί γάμο μαζί της, όμως ο θάνατός της μετά από σύντομη ασθένεια ανατρέπει την προοπτική του γάμου. Οι εμπορικές του ενασχολήσεις επικεντρώνονται σε μεταπρατικές δραστηριότητες. Επιχειρώντας όμως, στη συνέχεια, να ασκήσει με νέους όρους το εμπόριο, δηλαδή να παρακάμψει τους μεσάζοντες, επενδύοντας μέρος του κεφαλαίου της επιχείρησης σε βιοτεχνία η οποία ό,τι παρήγαγε θα το εμπορευόταν και η ίδια, και ταυτόχρονα, να επεκταθεί και στον τομέα του θαλάσσιου εμπορίου, αποτυγχάνει. Η αδυναμία συντονισμού της επιχειρηματικής στρατηγικής και της στρατηγικής των κεφαλαίων οδήγησε σε αποσύνθεση της επιχείρησης.
Σε γράμμα προς τον πατέρα του το 1774, ο Σταμάτης Πέτρου, ένας έμπειρος υπάλληλος του πατέρα του τον περιγράφει ως εξής: "ένας νεαρός των δημοσίων σχέσεων ντυμένος με φράκο και καπέλο σα Γάλλος, πάει στην Όπερα, μερικές φορές στην κοπέλα του κι αναλώνεται σε συναναστροφές κι απολαύσεις. Δεν κάνει για εμπόριο!".
Το 1777 κι αφού είχε σπαταλήσει πολλά χρήματα κι όνειρα, αναγκάστηκε μετά λύπης να εγκαταλείψει οριστικά το Άμστερνταμ για να επιστρέψει μέσω Λειψίας, Βιέννης και Βενετίας στη Σμύρνη. Δεν θέλει να γυρίσει στην καταπιεστική Οθωμανική αυτοκρατορία και παρατείνει το ταξίδι του ελπίζοντας ότι οι γονείς του θα βρουν πόρους να συνεχίσει αλλού τις σπουδές του. Στη Λειψία γνωρίζει τον ιατροφιλόσοφο Θωμά Μανδακάση που τον εισήγαγε στη διδασκαλία του Ευγένιου Βούλγαρη. Στη Βιέννη έμεινε σαράντα μέρες στον θείο του επίσκοπο Σωφρόνιο ενώ τον χειμώνα 1778-1779 πέρασε στη Βενετία διαβάζοντας σε δημόσιες βιβλιοθήκες.
Στη Σμύρνη
Στη Σμύρνη έφθασε τελικά την άνοιξη του 1779. Με την άφιξή του μαθαίνει ότι η πατρική του οικία είχε καταστραφεί από πυρκαγιά, που είχε κάψει μεγάλο μέρος της πόλης. Έτσι, σχεδόν χρεοκοπημένοι θα αναγκαστούν οικογενειακώς να μετοικήσουν σε άλλη, φτωχότερη συνοικία. Εργάστηκε ως γραμματέας του επιτρόπου πατέρα του και των άλλων επιτρόπων στο εκεί Μετόχι του Παναγίου Τάφου. Η έλλειψη ελευθερίας, η χαμηλή μόρφωση κι η οπισθοδρόμηση που επέβαλαν οι Τούρκοι του προκαλούσε αποστροφή κι έψαχνε ευκαιρία για να ξαναφύγει στην πολιτισμένη Δύση. Οι γονείς του σχεδίαζαν να τον νυμφεύσουν με μια ευκατάσταστη γνωστή τους, αλλά εκείνος το αποφεύγει και θέλει να σπουδάσει ιατρική. Λόγω της επιδεινούμενης υγείας του, οι γονείς του υποχωρούν.
Στο Μονπελιέ
Φεύγει πάλι, τον Οκτώβριο του 1782, για ιατρικές σπουδές στο Μονπελιέ της Γαλλίας. Το 1783 πέθανε ο πατέρας του και το 1784 η μητέρα του. Από τότε ο Κοραής άρχισε να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες. Χάρη όμως στην οικονομική ενίσχυση του Μακάριου Νοταρά ολοκληρώνει τις σπουδές του. Το 1786 δημοσιεύει τη διπλωματική του εργασία στη λατινική γλώσσα με τίτλο Pyretologiae Synopsis αλλά και τη σύντομη διδακτορική διατριβή του, Medicus Hippocraticus (1787).
Στο Παρίσι
Με το πτυχίο της Ιατρικής από το Μονπελιέ είχε αποφασίσει οριστικά να μην εξασκήσει το επάγγελμα του γιατρού, αλλά να ζήσει στο Παρίσι, ενασχολούμενος με τις φιλολογικές επιστήμες. Η άφιξή του στο Παρίσι στις 24 Ιουνίου 1788 συνέπεσε με τις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης και βρέθηκε λίγα χιλιόμετρα μακριά από τα γεγονότα της Άλωσης της Βαστίλης. Γνωρίστηκε με πολλούς επαναστάτες και φιλελεύθερους όπως ο μετέπειτα πρόεδρος των ΗΠΑ Τόμας Τζέφερσον. Συγκινήθηκε τόσο από τον ζήλο ελευθερίας που προήλθε από τη γνώση, το διάβασμα και τα βιβλία συγγραφέων όπως ο Βολταίρος, ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ, ο Μοντεσκιέ, ο Ντενί Ντιντερό κ.ά. που αποφάσισε να μείνει οριστικά στη Γαλλία και να ασχοληθεί με την εθνική αφύπνιση και τη δημιουργία κι εξάπλωση ενός πολυδαίδαλου δικτύου μεταφοράς ελληνικών βιβλίων κάτω από τη μύτη των Τούρκων στην υπόδουλη ελληνική επικράτεια.
Συνεργάστηκε γι' αυτό το σκοπό με εμπόρους και λογίους όπως ο Αλέξανδρος Βασιλείου, ο Ιάκωβος Ρώτας, ο Νεόφυτος Βάμβας, ο Θεόφιλος Καϊρης, ο Δημήτρης Δάρβαρης, ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Κωνσταντίνος Οικονόμου ο εξ Οικονόμων, ο Χριστόφορος Φιλητάς κι οι πλούσιοι Γιαννιώτες αδερφοί Ζωσιμάδες. Απ' αυτούς άλλοι δίδασκαν σε ελληνικά σχολεία στη Βιέννη, την Κέρκυρα, τη Χίο, τις Κυδωνίες, τη Σμύρνη και αλλού, είτε μέσω των εμπορικών τους δικτύων μεταφοράς και των κεφαλαίων τους που διέθεταν αφιλοκερδώς για το Γένος έστελναν βιβλία από τα λιμάνια της Μασσαλίας, της Τεργέστης, του Λιβόρνο, της Βενετίας και άλλων.
Ενώ δέχθηκε τη γαλλική υπηκοότητα, η συνείδησή του παρέμεινε καθαρά ελληνική. Αρνήθηκε κάθε οικονομική βοήθεια από φίλους και επιδόθηκε σε μεταφράσεις ιατρικών έργων εκλαϊκευμένου χαρακτήρα καθώς και αντιγραφές κειμένων από παρισινούς κώδικες, κατά παραγγελία τρίτων. Διέμενε αρχικά στην οικία του ευκατάστατου φίλου του και μαθητή ελληνικών Ετιέν Κλαβιέρ, ενώ αργότερα, στα 1793 και 1795 στην εξοχική έπαυλη του φίλου του στην κωμόπολη Nozay, 25 χλμ. νότια του Παρισιού. Το 1804/1805 του παρουσιάστηκε η ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά τον Ναπολέοντα, όταν του ζητήθηκε από παλιό του καθηγητή στο Μονπελιέ που ήταν στο επιτελείο του Αυτοκράτορα να μεταφράσει τα Γεωγραφικά του Στράβωνα στα γαλλικά προς τρεις χιλιάδες φράγκα για χρήση σε επικείμενη εκστρατεία.
Πνευματική Δραστηριότητα
Τα Πρώτα Έργα
Για βιοποριστικούς λόγους έκανε αρχικά μεταφράσεις στα γαλλικά από γερμανικά και αγγλικά βιβλία, όπως το 1772 η Κατήχησις ή Ορθόδοξος διδασκαλία του Ρώσου μητροπολίτη Μόσχας Πλάτωνος και η Κλινική Ἰατρική του Γερμανού ιατροφιλοσόφου Christian Gottlieb Selle. Στο Παρίσι συνέχισε από το 1788 να κάνει μεταφράσεις ιατρικών κυρίως βιβλίων στα γαλλικά και ταυτόχρονα άρχισε να συγγράφει κείμενα σχετικά με την κατάσταση του ελληνισμού. Με τα ποιήματα ᾎσμα Πολεμιστήριον και Σάλπισμα Πολεμιστήριον προσπάθησε να τονώσει τις ελπίδες των Ελλήνων για απελευθέρωση και να ενισχύσει την αγωνιστική διάθεση, σε μια περίοδο κατά την οποία η εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο δημιουργούσε προσδοκίες για ενδεχόμενη βοήθεια των Γάλλων προς τους Έλληνες. Αποτέλεσμα αυτών των προσδοκιών ήταν και το κείμενό του Ὑπόμνημα περὶ τῆς παρούσης καταστάσεως τῆς Ἑλλάδος. Επίσης, αντιδρώντας στην "Πατρική Διδασκαλία" του Πατριάρχη Ιεροσολύμων, που καλούσε τους ορθόδοξους πιστούς να μην στηρίξουν τους άθεους Γάλλους ενάντια στους Οθωμανούς, εξέδωσε την "Αδελφική Διδασκαλία", στην οποία στηλίτευσε τις θέσεις του συγγραφέα της Πατρικής Διδασκαλίας, σχετικά με τη νομιμότητα της Οθωμανικής τυραννίας πάνω στους Έλληνες, αν και αμφισβητούσε ότι συγγραφέας αυτού του κειμένου ήταν ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, όπως παρουσιάζονταν.
Φιλολογικό Έργο
Ο Κοραής εξέδωσε 66 τόμους βιβλίων, εκ των οποίων οι 17 αποτελούν την «Ελληνική Βιβλιοθήκη» και οι 9 τα «Πάρεργα της Ελληνικής Βιβλιοθήκης».
Η καλλιέργεια των φιλολογικών ροπών του επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες: από το λόγιο-οικογενειακό του περιβάλλον και κυρίως τη βιβλιοθήκη του παππού του Αδαμάντιου Ρύσιου, τις λιγοστές γραμματικές γνώσεις που έλαβε από την Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, τη βιβλιοθήκη του Ολλανδού πάστορα που του μαθαίνει λατινικά με την πληθώρα των Λατίνων κλασικών και την ξενόγλωσση βιβλιογραφία που περιέχει, καθώς και από τη συνάντησή του στο Άμστερνταμ με τον Καλβινιστή Αδριανό Βύρτο και τη λογία σύζυγό του. Στο Μονπελιέ οι σπουδές της ιατρικής τον φέρνουν πιο κοντά στους αρχαίους Έλληνες ιατρούς και δι' αυτών στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς.
Η επαφή του με τον Γάλλο ελληνιστή Ντ' Ανς ντε Βιλουαζόν είναι ένας ακόμα σταθμός στην καλλιέργεια και εδραίωση των φιλολογικών του ενδιαφερόντων, αλλά και της φήμης του Κοραή ως φιλολόγου. Οι δύο άνδρες αλληλογραφούν. Ο Κοραής κοινοποιεί στον Βιλουαζόν δείγματα της κριτικής του δουλειάς (π.χ. κάνει διορθώσεις σε Εμπεδοκλή και Σοφοκλή), ο Βιλουαζόν προσκαλεί τον Κοραή στο Παρίσι προκειμένου να δουλέψει στη Βασιλική Βιβλιοθήκη ή του αναθέτει αντιγραφικές εργασίες που ενισχύουν οικονομικά τον Χιώτη λόγιο και τον φέρνει σε επαφή με άλλους λογίους και τις βιβλιοθήκες τους. Επίσης, ο Βιλουαζόν προτείνει τον Κοραή για υποψήφιο κριτικό εκδότη ολόκληρου του Ιπποκρατικού έργου για το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Βασικό στοιχείο της κοραϊκής αρχαιογνωσίας ήταν η γλωσσομάθειά του: εννέα ξένες γλώσσες (λατινικά, ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά, ισπανικά, εβραϊκά, γερμανικά, ολλανδικά, τούρκικα). Πιο ειδικοί λόγοι που ενίσχυσαν τη σχέση του με τη φιλολογία ήταν η φιλάσθενη ιδιοσυγκρασία του, η κάπως προχωρημένη ηλικία του, η έλλειψη της αναγκαίας για το ιατρικό επάγγελμα πρακτικής άσκησης και η στροφή σε μεταφραστικές ενασχολήσεις για λόγους βιοπορισμού.
Ακόμα, δέχεται επιδράσεις από τις φιλελεύθερες ιδέες του Διαφωτισμού: με τα γραπτά του μαχόταν υπέρ της πνευματικής αναγέννησης της Ελλάδας. Κύριο μέλημά του ήταν η πνευματική ανάπτυξη του γένους, την οποία θεωρούσε προϋπόθεση για την ελευθερία και την ανεξαρτησία. Στην ανανέωση της παιδείας προσπάθησε να συμβάλει και σε πρακτικό επίπεδο με τις φιλολογικές εκδόσεις αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων στη σειρά Ελληνική Βιβλιοθήκη, αλλά και θεωρητικά, κυρίως στα προλεγόμενα που προέτασσε στις εκδόσεις, τους Αυτοσχέδιους Στοχασμούς περί της ελληνικής παιδείας και γλώσσης.
Η εκδοτική του δραστηριότητα ξεκίνησε το 1799, με τους Χαρακτῆρας του Θεόφραστου. Την επόμενη χρονιά τύπωσε το Περὶ ἀνέμων, ὑδάτων καὶ τόπων του Ἰπποκράτη, έκδοση που βραβεύτηκε το 1810, και το 1804 τα Αἰθιοπικά του Ἡλιοδώρου, η εισαγωγή του οποίου είναι η πρώτη ελληνική πραγματεία για το λογοτεχνικό είδος του μυθιστορήματος. Μετά το 1805 ενέταξε τις εκδόσεις του στη σειρά Ἑλληνικὴ Βιβλιοθήκη, η οποία συνεχίστηκε έως το 1827, με τη χορηγία των αδερφών Ζωσιμά από τα Ιωάννινα. Στην Ἑλληνικὴν Βιβλιοθήκην εξέδωσε, μεταξύ άλλων, τους Βίους Παραλλήλους του Πλουτάρχου, Λόγους του Ἰσοκράτη, τις τέσσερις πρώτες ραψωδίες της Ιλιάδας, Γαληνό, Στράβωνα, Μάρκο Αυρήλιο("Τα εις εαυτόν"), τα Πολιτικά και τα Ἠθικὰ Νικομάχεια του Ἀριστοτέλους, τα Ἀπομνημονεύματα του Ξενοφώντα. Επίσης σχεδίαζε, αλλά ματαίωσε, την έκδοση της Ιστορίας του Θουκυδίδη, των αρχαίων μυθογράφων και του Ἡροδότου.
Σημαντική είναι και η συμβολή του στον χώρο της επιγραφικής μέσα από την έκδοση της Ὕλης Χιακῆς ἀρχαιολογίας, αφού διασώζει επιγραφές που πια έχουν χαθεί, σχολιάζοντάς τες φιλολογικά και ιστορικά. Οι εκδόσεις του Κοραή και κυρίως οι πρόλογοί του δίνουν αφορμή για συζητήσεις σχετικά με τη σύγχρονη Ελλάδα. Συνεργάστηκε με ξένους φιλολόγους, τον Tomas Burgess και τον Robert Holmes. Ο πρώτος τον χαρακτήρισε eruditissimum and sagacissimum και δημοσίευσε την πρώτη καθαρά φιλολογική εργασία του Κοραή, Emandationes in Hippocratem στο περιοδικό του Musei Oxoniensi Literarii cospectus et specimina, Oxonnii MDCCXCII σ. 11-23.
Η έδρα και το γραφείο του Αδαμάντιου Κοραή. Από τη μόνιμη έκθεση του Εθνικού και Ιστορικού Μουσείου.
Θεολογικό Έργο
Ο Αδαμάντιος Κοραής, καθότι πολυσχιδής προσωπικότητα, ασχολήθηκε και με το θεολογικό κομμάτι της επιμόρφωσης των Ελλήνων. Ο ίδιος ήταν συνειδητά ορθόδοξος χριστιανός, αλλά πίστευε πως η ορθόδοξη εκκλησία είχε αλλοιωθεί αρκετά σε σχέση με την αρχική πίστη των αποστόλων, θεωρώντας ιδιαιτέρως υπεύθυνο για αυτό τον μοναχισμό, αλλά και την έλλειψη παιδείας που παρατηρούσε. Ήταν επικριτής της θρησκευτικής δεισιδαιμονίας, της άγνοιας του κλήρου και εναντίον πρακτικών όπως το Άγιο Φως. Ο ίδιος επεδίωκε ουσιαστικά μια μεταρρύθμιση βασισμένη στην επιμόρφωση των υπόδουλων Ελλήνων, εξού και ο θερμός χαιρετισμός του προς την Αγία Γραφή, την οποία παρομοίαζε με φάρο φωτεινό. Επίσης, τόνιζε την ανάγκη να επιστρέψουν οι Έλληνες στις πηγές του Ευαγγελίου και της Αγίας Γραφής. Εκτιμούσε πως η θρησκεία είναι εσωτερική υπόθεση του ανθρώπου και απέρριπτε τον σχολαστικισμό των τυπικών εκκλησιαστικών κανόνων.
Γλωσσικές και Πολιτικές Απόψεις
Ο Κοραής ήταν υποστηρικτής της καθαρεύουσας γλώσσας, την οποία θεωρούσε ως μια μέση οδό ανάμεσα στην αρχαία ελληνική και τη δημοτική. Πίστευε ότι η καθαρεύουσα θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία μιας ενιαίας εθνικής γλώσσας, που θα ένωνε τους Έλληνες και θα τους βοηθούσε να αναπτύξουν την εθνική τους συνείδηση. Κεντρικό σημείο των θέσεών του ήταν η μετριοπαθής γλωσσική μεταρρύθμιση. Σκοπός του ήταν να δημιουργήσει μια γλώσσα που θα ήταν κατανοητή από τους μορφωμένους Έλληνες, αλλά και να μην είναι τόσο απομακρυσμένη από τη γλώσσα που μιλούσε ο λαός. Πίστευε ότι η γλώσσα πρέπει να είναι ένα ζωντανό εργαλείο επικοινωνίας και έκφρασης, ικανό να ανταποκριθεί στις ανάγκες της σύγχρονης ζωής. Η «καθαρεύουσα» του Κοραή δεν ήταν μια στατική και αμετάβλητη γλώσσα, αλλά μια γλώσσα που θα εξελισσόταν με την πάροδο του χρόνου, ενσωματώνοντας στοιχεία από την αρχαία ελληνική, αλλά και από τη δημοτική. Θεωρούσε ότι η «καθαρεύουσα» θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία μιας ενιαίας εθνικής γλώσσας, που θα ένωνε τους Έλληνες και θα τους βοηθούσε να αναπτύξουν την εθνική τους συνείδηση.
Ο Κοραής ήταν φιλελεύθερος και δημοκράτης. Πίστευε στην ελευθερία του λόγου, της σκέψης και της θρησκείας. Ήταν υποστηρικτής της αβασίλευτης δημοκρατίας και της λαϊκής κυριαρχίας. Οι πολιτικές του θεωρίες επηρεάστηκαν από τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης. Ήταν υποστηρικτής της ελευθερίας, της ισότητας και της δημοκρατίας. Πίστευε ότι οι Έλληνες πρέπει να αγωνιστούν για την απελευθέρωσή τους από την οθωμανική κυριαρχία και τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Θεωρούσε ότι η ελευθερία και η ανεξαρτησία είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την πνευματική και οικονομική ανάπτυξη του έθνους. Ωστόσο, δεν ήταν ένας αδιάκριτος υποστηρικτής της Γαλλικής Επανάστασης. Ήταν επικριτικός απέναντι στις ακρότητες της επανάστασης και πίστευε ότι η ελευθερία πρέπει να συνοδεύεται από την αρετή και τη σύνεση. Υποστήριζε μια μετριοπαθή πολιτική μεταρρύθμιση, που θα βασιζόταν στις αρχές του Διαφωτισμού, αλλά θα λάμβανε υπόψη τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής κοινωνίας.
Συμβολή στην Ελληνική Επανάσταση
Ο Κοραής έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης. Με τα γραπτά του αφύπνισε την εθνική συνείδηση των Ελλήνων και τους ενθάρρυνε να αγωνιστούν για την ελευθερία τους. Η συμβολή του στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 ήταν κυρίως πνευματική. Με τα γραπτά του προσπάθησε να αφυπνίσει την εθνική συνείδηση των Ελλήνων και να τους προετοιμάσει για τον αγώνα της ανεξαρτησίας. Υποστήριζε ότι η ελευθερία και η ανεξαρτησία είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την πνευματική και οικονομική ανάπτυξη του έθνους. Με τις εκδόσεις του αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων προσπάθησε να εμφυσήσει στους Έλληνες την αγάπη για την αρχαία ελληνική κληρονομιά και να τους δώσει ένα πρότυπο εθνικής ταυτότητας. Πίστευε ότι η γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και γραμματείας είναι απαραίτητη για την κατανόηση της ιστορίας και της κουλτούρας του έθνους. Με τις γλωσσικές του θεωρίες προσπάθησε να δημιουργήσει μια ενιαία εθνική γλώσσα, που θα ένωνε τους Έλληνες και θα τους βοηθούσε να αναπτύξουν την εθνική τους συνείδηση. Πίστευε ότι η γλώσσα είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας και την ενότητα του έθνους. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, παρέμεινε στο Παρίσι, όπου προσπάθησε να ευαισθητοποιήσει την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη για τον αγώνα των Ελλήνων. Έγραψε επιστολές προς τους ευρωπαίους ηγέτες και διανοούμενους, στις οποίες τους καλούσε να στηρίξουν τον αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία. Πίστευε ότι η ευρωπαϊκή βοήθεια είναι απαραίτητη για την επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης.
Θάνατος και Κληρονομιά
Πέθανε στο Παρίσι στις 6 Απριλίου του 1833, σε ηλικία 85 ετών. Η σορός του μεταφέρθηκε στην Ελλάδα το 1877 και ενταφιάστηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.
Οι πολιτικές θεωρίες του Κοραή άσκησαν μεγάλη επιρροή στην ελληνική κοινωνία και συνέβαλαν στην αφύπνιση της εθνικής συνείδησης και στην προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης. Η πνευματική του κληρονομιά παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα. Οι ιδέες του για την ελευθερία, την παιδεία και την εθνική ενότητα εξακολουθούν να εμπνέουν τους Έλληνες.
Πολλές πόλεις και χωριά στην Ελλάδα έχουν δώσει το όνομα του Κοραή σε δρόμους, πλατείες και σχολεία. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει ιδρύσει το «Κοραΐδειο Βιβλιοθήκη», που είναι αφιερωμένη στη συλλογή και τη μελέτη των έργων του Κοραή. Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία και μελέτες για τη ζωή και το έργο του Κοραή. Έχουν δημιουργηθεί μνημεία και αγάλματα προς τιμήν του Κοραή σε πολλές πόλεις της Ελλάδας.
Ο Αδαμάντιος Κοραής υπήρξε μια από τις σημαντικότερες μορφές του νεοελληνικού διαφωτισμού. Το έργο του άσκησε μεγάλη επιρροή στην ελληνική κοινωνία και συνέβαλε στην αφύπνιση της εθνικής συνείδησης και στην προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης. Οι ιδέες του για την ελευθερία, την παιδεία και την εθνική ενότητα εξακολουθούν να εμπνέουν τους Έλληνες μέχρι σήμερα. Θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές του νεοελληνικού κράτους και ένας από τους μεγαλύτερους εθνικούς ευεργέτες.
Εργογραφία
Ορθόδοξος Διδασκαλία, Λειψία, 1782
Σύνοψις της Ιεράς Ιστορίας και της κατηχήσεως, Βενετία, 1783
Μικρά κατήχησις, Βιέννη, 1774
Πυρετολογίας Σύνοψις, 1786
Ένας Ιπποκρατικός Γιατρός, 1787
Κλινική Ιατρική, Moνπελιέ, 1787
Emendationes in Hippocratem
Ξενοκράτους περί της από ενύδρων τροφής
Εισαγωγήν εις τη μελέτην της φύσεως και της ιατρικής, Μοντπελιέ, 1795
Ιατρικόν Συνέκδημον, Παρίσι, 1796
Ιατρικάς Παρατηρήσεις, Παρίσι, 1796
Ιστορίαν της ιατρικής και χειρουργικής, Παρίσι, 1789
Ιπποκράτους, περί ανέμων υδάτων και τόπων, Παρίσι, 1800
Αδελφική Διδασκαλία, 1798
Οι Χαρακτήρες του Θεοφράστου, Παρίσι, 1799
Άσμα Πολεμιστήριον των εν Αιγύπτω περί ελευθερίας μαχόμενων γραικών, 1800
Σάλπισμα Πολεμιστήριον, Αλεξάνδρεια, 1801
Λόγγου Ποιμενικά. Τα κατά Δάφνιν και Χλόην, Παρίσι, 1802
Περί Αμαρτημάτων και ποινών, Παρίσι, 1802
Υπόμνημα περί της παρούσης κατάστασης του πολιτισμού στην Ελλάδα, Παρίσι, 1803
Ηλιόδωρου Αιθιοπικά, Παρίσι, 1804
Πρόδρομος Ελληνικής Βιβλιοθήκης περιέχων Κλαυδίου Αιλιανού την Ποικίλην Ιστορίαν, Ηρακλειδού του Ποντικού, Νικολάου του Δαμασκηνού τα σωζόμενα, Παρίσι, 1805
Γεωγραφία του Στράβωνα, Παρίσι, 1805
Τι πρέπει να κάμωσιν οι Γραικοί εις τας παρούσας περιστάσεις, Βενετία, 1805
Ισοκράτους Λόγοι και Επιστολαί, Παρίσι, 1807
Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι, Παρίσι, 1809
Πολυαίνου στρατηγημάτων, Παρίσι, 1809
Μύθων Αισωπείων συναγωγή, Παρίσι, 1810
Ομήρου Ηλιάδα, ραψωδία Α΄, Παρίσι, 1811
Ιεροκλέους σοφιστού αστεία, Παρίσι
Ξενοκράτους και Γαληνού Περί της από των ενύδρων τροφής, Παρίσι, 1814
Τα εις διαφόρους συγγραφείς εκδοθέντα από τον Κοραή Προλεγόμενα, Βιέννη, 1815
Μάρκου Αντωνίνου αυτοκράτορος, των εις εαυτόν, Παρίσι, 1815
Ομήρου Ηλιάδα, ραψωδία Β΄, Παρίσι, 1817
Ομήρου Ηλιάδα, ραψωδία Γ΄, Παρίσι, 1818
Σχολαστικοκατάργησις, Παρίσι, 1818
Αντωνίου του Κοραή, Ωδή εις Ερρίκον Φραγκίσκον Δαγεσσέα, Παρίσι, 1819
Διατριβή αυτοσχέδιος περί του περιβόητου δόγματος των σκεπτικών φιλοσόφων και σοφιστών, Λειψία
Ομήρου Ηλιάδα, ραψωδία Δ΄, Παρίσι, 1820
Συμβουλή τριών επισκόπων, Λονδίνο, 1820
Αριστοτέλους πολιτικών τα σωζόμενα, Παρίσι, 1821
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια, Παρίσι, 1822
Ονησάνδρου Σρατηγικός και Τυρταίου το πρώτον ελεγείον, Παρίσι, 1822
Παραινέσεις πολιτικαί προς τους Έλληνας, Παρίσι, 1821
Πλουτάρχου τα Πολιτικά, Παρίσι, 1824
Ξενοφώντος Απομνημονεύματα και Πλάτωνος Γοργίας, Παρίσι, 1825
Περί των ελληνικών συμφερόντων διάλογος δύο Γραικών, Ύδρα, 1825
Επικτήτου Εγχειρίδιον, Παρίσι, 1826
Λυκούργου Λόγος κατά Λεοκράτους, Παρίσι, 1826
Αρριανού του Επικτήτου Διατριβών, Παρίσι, 1827
Άτακτα, Α΄ τόμος, Παρίσι, 1828
Άτακτα, Β΄ τόμος, Παρίσι, 1829
Άτακτα, Γ΄ τόμος, Παρίσι, 1830
Άτακτα, Δ΄ τόμος, Παρίσι, 1832
Άτακτα, Ε΄ τόμος, Παρίσι, 1835
Τι συμφέρει εις την απελευθερωμένην από τους Τούρκους Ελλάδα να πράξει εις τας παρούσας περιστάσεις δια να μην δουλωθεί εις Χριστιανούς Τουρκίζοντας, Παρίσι, 1830
Συνέκδημον Ιερατικόν, Παρίσι, 1831
Σύμμεικτα Ελληνικά, Παρίσι, 1831
Βίος Αδαμαντίου Κοραή, συγγραφείς παρά του ιδίου, Παρίσι, 1833
Συλλογή των εις την Ελληνικήν Βιβλιοθήκην και τα Πάρεργα Προλεγομένων και τινών συγγραμμάτων του Αδαμαντίου Κοραή, Παρίσι, 1833
Συλλογή των προλεγομένων του αοιδίμου Κοραή, Αθήνα, 1842
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
Diamantides N., (1994-1995), "An Elective Encounter: The Koraes-Jefferson Connection", Modern Greek Studies Yearbook 10/11, 587-602.
Baladié R., (1974), "Strabon dans la vie et l’oeuvre de Coray", O Ερανιστής, τ. 11, σ. 412-442.
Chaconas St.G., (1968), Adamantios Korais: A Study in Greek Nationalism, New York.
Clogg R., (1969), "The Correspondence of Adhamantios Korais with Thomas Burgess 1789-1792",
Dujčev I., (1972-1973), "Témoignages sur les rapports entre Adamantios Koraïs et N.S.Piccolos", Αθηνά, τ. 73-74, σ. 819-828.
Enepekidès P.K., (1956), "Documents et nouvelles lettres inédites d’Adamantios Coray tirées des Bibliothèques et Archives européennes (Paris-Besançon-Amsterdam-Leyden-Vienne-Munich-Berlin)", Jahrbuch der Österreichischen Byzantinischen Gesellschaft 5, 85-126.
Anzeiger der phil.-hist. Klasse der Österreichischen Akademie der Wissenschaften 106. 40-72.
Clogg R., (1969), "The Correspondence of Adhamantios Korais with the British and Foreign Bible Society", The Greek Orthodox Theological Review 14, 65-84.Contiades-Tsitsoni E., (1988), "Thukydides und zwei griechische Philologen in der Zeit der Aufklärung: Korais, Dukas", Würzburger Jahrbücher für die Altertumswissenschaft 14, 271-278.
Dimaras C.Th., (1947), "Coray et Jeanne Wyttenbach. Quelques documents inédits (1823-1829)", L’Hellénisme Contemporain 1, 361-371.
Dimaras C.Th., (1962), "La correspondance de Coray. Documents inédits", Revue de Littérature Comparée 36, 579-584.
Enepekidès P.K., (1956), "Les sources manuscrites de l’histoire littéraire hellénique du début du 19e siècle conservées dans les archives de l’Europe centrale et occidentale", Πεπραγμένα του Θ΄Διεθνούς Βυζαντινολογικού Συν
Σχόλια