Ύλλος
...ἐνθαῦτα ἐν τῇ διατάξι ἐγένετο λόγων πολλῶν ὠθισμὸς Τεγεητέων τε καὶ Ἀθηναίων· ἐδικαίευν γὰρ αὐτοὶ ἑκάτεροι ἔχειν τὸ ἕτερον κέρας, καὶ καινὰ καὶ παλαιὰ παραφέροντες ἔργα. τοῦτο μὲν οἱ Τεγεῆται ἔλεγον τάδε. 2 “ἡμεῖς αἰεί κοτε ἀξιεύμεθα ταύτης τῆς τάξιος ἐκ τῶν συμμάχων ἁπάντων, ὅσαι ἤδη ἔξοδοι κοιναὶ ἐγένοντο Πελοποννησίοισι καὶ τὸ παλαιὸν καὶ τὸ νέον, ἐξ ἐκείνου τοῦ χρόνου ἐπείτε Ἡρακλεῖδαι ἐπειρῶντο μετὰ τὸν Εὐρυσθέος θάνατον κατιόντες ἐς Πελοπόννησον· 3 τότε εὑρόμεθα τοῦτο διὰ πρῆγμα τοιόνδε. ἐπεὶ μετὰ Ἀχαιῶν καὶ Ἰώνων τῶν τότε ἐόντων ἐν Πελοποννήσῳ ἐκβοηθήσαντες ἐς τὸν Ἰσθμὸν ἱζόμεθα ἀντίοι τοῖσι κατιοῦσι, τότε ὦν λόγος Ὕλλον ἀγορεύσασθαι ὡς χρεὸν εἴη τὸν μὲν στρατὸν τῷ στρατῷ μὴ ἀνακινδυνεύειν συμβάλλοντα, ἐκ δὲ τοῦ Πελοποννησίου στρατοπέδου τὸν ἂν σφέων αὐτῶν κρίνωσι εἶναι ἄριστον, τοῦτόν οἱ μουνομαχῆσαι ἐπὶ διακειμένοισι. 4 ἔδοξέ τε τοῖσι Πελοποννησίοισι ταῦτα εἶναι ποιητέα καὶ ἔταμον ὅρκιον ἐπὶ λόγῳ τοιῷδε, ἢν μὲν Ὕλλος νικήσῃ τὸν Πελοποννησίων ἡγεμόνα, κατιέναι Ἡρακλείδας ἐπὶ τὰ πατρώια, ἢν δὲ νικηθῇ, τὰ ἔμπαλιν Ἡρακλείδας ἀπαλλάσσεσθαι καὶ ἀπάγειν τὴν στρατιὴν ἑκατόν τε ἐτέων μὴ ζητῆσαι κάτοδον ἐς Πελοπόννησον. 5 προσκρίθη τε δὴ ἐκ πάντων τῶν συμμάχων ἐθελοντὴς Ἔχεμος ὁ Ἠερόπου τοῦ Φηγέος στρατηγός τε ἐὼν καὶ βασιλεὺς ἡμέτερος, καὶ ἐμουνομάχησέ τε καὶ ἀπέκτεινε Ὕλλον.... - Ηρόδοτος, Ιστορίαι Καλλιόπη, Θ.26
 |
| Τοιχογραφία της Πομπηίας που απεικονίζει τον Ηρακλή να κρατά τον Υλλό, με τη Δηιανίρα κοντά, καθώς ο κένταυρος Νέσσος εκλιπαρεί για τη ζωή του.. |
Ο Ύλλος (και σπανιότερα Ύλλας ή Ύλλης) ήταν γιος του Ηρακλή και της Δηιάνειρας, σύζυγος της Ιόλης. Τον θεωρούσαν επώνυμο της δωρικής φυλής των Υλλέων. Μετά τον θάνατο του πατέρα του είχε πιθανώς υιοθετηθεί από τον Αιγιμιό.
Μυθολογία
Ο Ηρακλής έχοντας ολοκληρώσει τους 12 άθλους του διώχθηκε από τον βασιλιά της Τίρυνθας Ευρυσθέα ως σφετεριστής του θρόνου και πέθανε ως εξόριστος χωρίς ποτέ να επιστρέψει στην πατρίδα του. Οι απόγονοί του, οι Ηρακλείδες, με αρχηγό τον Ύλλο πάντα επιθυμούσαν να επιστρέψουν στα πατρώα εδάφη και να διεκδικήσουν τον θρόνο (βλ. Επάνοδος των Ηρακλειδών). Συμμαχώντας με τους Αθηναίους πολεμούν εναντίον του Ευρυσθέα, τον φονεύουν και καταστρέφουν τον στρατό του. Με οδηγό τον Ύλλο κατέλαβαν όλες σχεδόν τις πόλεις της, αλλά μετά από ένα χρόνο περίπου εμφανίσθηκε εκεί μία θανατηφόρα επιδημία και ο χρησμός που ζήτησαν ανέφερε πως αυτή ήταν εκδήλωση της «θείας οργής» επειδή είχαν επιστρέψει πριν από τον καθορισμένο «από το πεπρωμένο» χρόνο. Υπακούοντας τότε στη «θέληση των θεών», οι Ηρακλείδες εγκατέλειψαν την Πελοπόννησο και ξαναγύρισαν στην Αττική, όπου εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Μαραθώνα.
Μόλις τα τελευταία ίχνη της επιδημίας εξαφανίστηκαν, ο Ύλλος κατέφυγε στο Μαντείο των Δελφών και ζήτησε χρησμό για το πότε έπρεπε να ξαναγυρίσουν στην Πελοπόννησο. Του δόθηκε τότε ο χρησμός ότι ο κατάλληλος χρόνος θα ήταν «μετά τον τρίτο θερισμό» ή «μετά την τρίτη σοδειά». Ανάμεσα σε όλους τους αδελφούς του, ο Ύλλος ήταν ο πραγματικός κληρονόμος του Ηρακλή και αυτός που είχε ζήσει τον περισσότερο καιρό μαζί του και ανατράφηκε κοντά του. Για τους λόγους αυτούς ο Ύλλος είχε αναγνωρισθεί από τους Ηρακλείδες αρχηγός τους και σε αυτόν είχαν αναθέσει να τους οδηγήσει στην εστία τους. Αμέσως μετά τον χρησμό αυτόν λοιπόν, ο Ύλλος επικεφαλής των αδελφών του επεχείρησε να περάσει τον Ισθμό της Κορίνθου. Εκεί όμως συνάντησε παρατεταγμένο τον στρατό του Εχέμου, του βασιλιά της Τεγέας. Αντί για μάχη, προτιμήθηκε από τις δύο πλευρές μία μονομαχία ανάμεσα στους αρχηγούς τους. Σε αυτή σκοτώθηκε ο Ύλλος, κι έτσι οι Ηρακλείδες επέστρεψαν πίσω.
Αποσύρθηκαν στη Θεσσαλία, όπου ο Αιγίμιος, ο μυθικός γενάρχης των Δωριέων, τον οποίο ο Ηρακλής είχε βοηθήσει στον πόλεμο κατά των Λαπιδών, υιοθέτησε τον Υλλό και του παρέδωσε ένα τρίτο μέρος της επικράτειάς του. Μετά το θάνατο του Αιγίμιου, οι δύο γιοι του, ο Πάμφυλος και ο Δύμας, υποτάχθηκαν οικειοθελώς στον Ύλλο (ο οποίος ήταν, σύμφωνα με τη δωρική παράδοση στον Ηρόδοτο V. 72, πραγματικά Αχαιός), ο οποίος έγινε έτσι ηγεμόνας των Δωριέων, των τριών κλάδων του ότι η φυλή πήρε το όνομά της από αυτούς τους τρεις ήρωες. Επιθυμώντας να ξανακατακτήσει την πατρική του κληρονομιά, ο Υλλός συμβουλεύτηκε το μαντείο των Δελφών, το οποίο του είπε να περιμένει «τον τρίτο καρπό» και μετά να μπει στην Πελοπόννησο από «ένα στενό πέρασμα από τη θάλασσα».
Συνεπώς, μετά από τρία χρόνια, ο Ύλλος διέσχισε τον ισθμό της Κορίνθου για να επιτεθεί στον Ατρέα, τον διάδοχο του Ευρυσθέα, αλλά σκοτώθηκε σε μία μάχη από τον Έχεμο, βασιλιά της Τεγέας. Αυτή τη δεύτερη προσπάθεια ακολούθησε μια τρίτη υπό τον γιο του Κλεοδαίο και μια τέταρτη υπό τον εγγονό του Αριστομάχο, οι οποίες ήταν εξίσου ανεπιτυχείς. Επιτέλους, ο Τήμενος, ο Κρεσφόντης και ο Αριστόδημος, οι γιοι του Αριστομάχου, παραπονέθηκαν στο μαντείο ότι οι οδηγίες του είχαν αποδειχθεί μοιραίες για όσους τους είχαν ακολουθήσει. Έλαβαν την απάντηση ότι με τον «τρίτο καρπό» εννοούνταν η «τρίτη γενιά» και ότι το «στενό πέρασμα» δεν ήταν ο ισθμός της Κορίνθου, αλλά τα στενά του Ρίου.
Κατά συνέπεια, έχτισαν στόλο στη Ναύπακτο, αλλά πριν αποπλεύσουν, ο Αριστόδημος χτυπήθηκε από κεραυνό (ή πυροβολήθηκε από τον Απόλλωνα) και ο στόλος καταστράφηκε, επειδή ένας από τους Ηρακλείδες είχε σκοτώσει έναν Ακαρνάνο μάντη. Ο χρησμός, τον οποίο συμβουλεύτηκε και πάλι ο Τήμενος, του ζήτησε να προσφέρει εξιλαστήρια θυσία και να διώξει τον δολοφόνο για δέκα χρόνια και να προσέξει έναν άντρα με τρία μάτια για να λειτουργήσει ως οδηγός. Κατά την επιστροφή του στη Ναύπακτο, ο Τήμενος έπεσε με τον Όξυλο, έναν Αιτωλό, που είχε χάσει το ένα του μάτι, καβάλα σε άλογο (αποτελώντας έτσι τα τρία μάτια) και τον πίεσε αμέσως στην υπηρεσία του. Σύμφωνα με μια άλλη αφήγηση, ένα μουλάρι στο οποίο καβάλησε ο Oxylus είχε χάσει ένα μάτι.
Οι Ηρακλείδες επισκεύασαν τα πλοία τους, έπλευσαν από τη Ναύπακτο στο Αντίρριο και από εκεί στο Ρίο της Πελοποννήσου. Μια αποφασιστική μάχη δόθηκε με τον Τισαμενό, γιο του Ορέστη, τον αρχηγό της χερσονήσου, ο οποίος ηττήθηκε και σκοτώθηκε. Οι Ηρακλείδες, που έγιναν έτσι ουσιαστικά κύριοι της Πελοποννήσου, προχώρησαν στη διανομή της επικράτειάς τους μεταξύ τους με κλήρο. Το Άργος έπεσε στον Τήμενο, η Λακεδαίμων στον Προκλή και τον Ευρυσθένη, τους δίδυμους γιους του Αριστόδημου. και Μεσσήνη προς Κρεσφόντες. Η εύφορη συνοικία της Ήλιδας είχε δεσμευτεί κατόπιν συμφωνίας για την Ὄξυλο.
Οι Ηρακλείδες κυβέρνησαν στη Λακεδαίμονα μέχρι το 221 π.Χ., αλλά εξαφανίστηκαν πολύ νωρίτερα στις άλλες χώρες. Αυτή η κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Δωριείς, κοινώς αποκαλούμενη «Επιστροφή των Ηρακλειδών», αντιπροσωπεύεται ως η ανάκτηση από τους απογόνους του Ηρακλή της νόμιμης κληρονομιάς του ήρωα προγόνου τους και των γιων του. Οι Δωριείς ακολούθησαν το έθιμο άλλων ελληνικών φυλών διεκδικώντας ως πρόγονο για τις άρχουσες οικογένειες τους έναν από τους θρυλικούς ήρωες, αλλά οι παραδόσεις δεν πρέπει για αυτό το λόγο να θεωρηθούν ως εντελώς μυθικές. Αντιπροσωπεύουν μια κοινή εισβολή στην Πελοπόννησο από Αιτωλούς και Δωριείς, οι τελευταίοι που εκδιώχθηκαν νότια από την αρχική βόρεια πατρίδα τους υπό την πίεση των Θεσσαλών.
Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά για αυτές τις Ηρακλείδες ή την εισβολή τους στον Όμηρο ή τον Ησίοδο. Ο Ηρόδοτος (στ. 52) κάνει λόγο για ποιητές που είχαν γιορτάσει τα έργα τους, αλλά αυτά περιορίζονταν σε γεγονότα αμέσως μετά το θάνατο του Ηρακλή. Η ιστορία ενισχύθηκε για πρώτη φορά από τους Έλληνες τραγικούς, οι οποίοι πιθανότατα άντλησαν την έμπνευσή τους από τους τοπικούς θρύλους, οι οποίοι δόξασαν τις υπηρεσίες που παρείχε η Αθήνα στους ηγεμόνες της Πελοποννήσου.
Αφού ο Ηρακλής δηλητηριάστηκε από τη Δηιανίρα, ο Ηρακλής ανέθεσε στον Υλλό να παντρευτεί την Ιόλη όταν ενηλικιώθηκε. Ο Υλλός και η Ιόλη απέκτησαν έναν γιο τον Κλεοδαίο και τρεις κόρες, την Εὐαίχμη, την Αρισταίχμη και την Ύλλις.
Ο τάφος του Ύλλου υποτίθεται ότι βρισκόταν κοντά στα Μέγαρα. Ηρώο του βρισκόταν και στην Αθήνα, βόρεια από την Ακρόπολη, κοντά στο ιερό του Αχελώου. Ο Ύλλος λατρευόταν επίσης στη Σπάρτη, στο Άργος και στην Τροιζήνα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Με το όνομα Ύλλος αναφέρεται και ένας άλλος γιος του Ηρακλή, τον οποίο απέκτησε από τη νύμφη Μελίτη. Αυτός ο Ύλλος έδωσε το όνομά του στην πόλη Ύλλη και τον λεγόμενο «Υλλαϊκό Λιμένα» της Κέρκυρας. Ο Ύλλας αυτός σκοτώθηκε ενώ αναχωρούσε με τους Φαίακες από την Κέρκυρα
Σχόλια