Ο Αρχαίος Έλληνας Θεός Διόνυσος και το Ελληνικό Καρναβάλι
Η λέξη «Καρναβάλι» προέρχεται από το λατινικό «Carnevale» που σημαίνει απουσία από το κρέας.
Οι γιορτές της Αποκριάς όμως έχουν αρχαία ελληνική προέλευση και προέρχονται από τη λατρεία του Διόνυσου, θεού του κρασιού και της διασκέδασης αλλά και της ζωής και της αναπαραγωγής. Τον Διόνυσο συνόδευαν οι Σάτυροι και οι Σιληνοί, που φορούσαν μάσκες και καλύπτονταν με δέρματα ζώων. Οι προσκυνητές του Διονύσου έπιναν επίσης κρασί, θορυβούσαν και χόρευαν. Η κωμωδία και η σάτιρα θα ξεπηδούσαν τελικά από αυτές τις τελετουργίες.
Όλες αυτές οι διονυσιακές τελετουργίες σχετίζονταν με το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της άνοιξης. το ξύπνημα της γης από τη χειμερία νάρκη. Για τους αρχαίους προγόνους μας, αυτός ο κύκλος της αναγέννησης συνδέθηκε με τις ανθρώπινες ψυχές και συμβολιζόταν με τις μάσκες.
Στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., οι προαναφερθείσες τελετουργίες αναμίχθηκαν με τους αθηναϊκούς εορτασμούς των «Ανθεστηρίων». Γίνονταν την 11η, 12η και 13η ημέρα του Ανθεστηρίου, που συνδυάζεται με τον σημερινό Φεβρουάριο.
Την πρώτη μέρα λάτρευαν τον Διόνυσο με ένα μείγμα κρασιού. Τη δεύτερη μέρα διαγωνίζονταν σε έναν αγώνα κρασιού και η τρίτη μέρα ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς. Αυτό το τελευταίο στοιχείο επιβιώνει μέχρι σήμερα ως μέρος του Χριστιανισμού, το «Σάββατο των ψυχών» το πρώτο Σάββατο της 40ήμερης νηστείας.
Σήμερα, η εποχή του καρναβαλιού της Ελλάδας, γνωστή ως «Απόκριες», είναι η εορταστική περίοδος που προηγείται της Σαρακοστής, μια περίοδος μεταμφιέσεων, φαγητού, ποτού και χορού, που φτάνει στο αποκορύφωμά της με εξωφρενικές παρελάσεις από γιγάντια άρματα και πολύχρωμες ομάδες δρόμων. Παραδοσιακά, ξεκινά δέκα εβδομάδες πριν από το ελληνορθόδοξο Πάσχα και κορυφώνεται το Σαββατοκύριακο πριν από την «Καθαρή Δευτέρα», (Δευτέρα της τέφρας) την πρώτη ημέρα της Σαρακοστής. «Απόκρια», κυριολεκτικά σημαίνει «αντίο» στην περίοδο της κρεατοφαγίας ή της αποχής από το κρέας (Απόκρεο, σημαίνει μακριά από το κρέας).
Η πρώτη εβδομάδα του καρναβαλιού είναι τυπικά απαλλαγμένη από νηστεία μέχρι την Κυριακή του κρεατοφαγίου, που είναι η τελευταία ημέρα κατανάλωσης κρέατος μέχρι το Πάσχα. Η Πέμπτη που προηγείται της Κυριακής του Meatfare ξεκινά ένα μεγάλο σαββατοκύριακο γιορτής που δίνει σε όλους την τέλεια δικαιολογία για να βγάλουν το κρέας από τους καταψύκτες και τα ψυγεία τους – και είναι επίσης μια άλλη δικαιολογία για ένα πάρτι. Αυτή η Πέμπτη είναι γνωστή ως Τσικνοπέμπτο -κυριολεκτικά Απανθρακωμένο, Καπνισμένο ή Μπάρμπεκιου Πέμπτη- λόγω της μυρωδιάς του ψητού κρέατος στον αέρα, καθώς η οικογένεια και οι φίλοι μαζεύονται σε ταβέρνες ή αυλές για να καταναλώσουν γενναιόδωρες ποσότητες κρέατος και να γιορτάσουν πριν από την έναρξη του Σαρακοστή.
Η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς είναι γνωστή ως Τυροφάγος ή Τυροφάγος καθώς την ημέρα αυτή μπορούν να καταναλωθούν μόνο γαλακτοκομικά προϊόντα. Αυτό το Σαββατοκύριακο που προηγείται της Καθαράς Δευτέρας, οι καρναβαλικοί εορτασμοί σε όλη την Ελλάδα κορυφώνονται με παρελάσεις και πάρτι μεταμφιέσεων που αναβιώνουν τα τοπικά παραδοσιακά έθιμα, καθώς το καρναβάλι στην Ελλάδα συνδέεται άμεσα με την πολιτιστική κληρονομιά κάθε περιοχής.
Η Καθαρά Δευτέρα είναι επίσημη αργία στην Ελλάδα, που σηματοδοτεί το τέλος της εορταστικής περιόδου του καρναβαλιού και την έναρξη της 40ήμερης περιόδου της Μεγάλης Σαρακοστής, γνωστής ως «Σαρακοστή». Αν ο καιρός το επιτρέπει, οι άνθρωποι περνούν την Καθαρά Δευτέρα σε εξωτερικούς χώρους, κάνουν πικνίκ και τα παιδιά πετούν χαρταετούς. Δεδομένου ότι σηματοδοτεί την έναρξη της περιόδου νηστείας, η κατανάλωση κρέατος, αυγών και γαλακτοκομικών προϊόντων απαγορεύεται παραδοσιακά, με τα ψάρια να καταναλώνονται μόνο τις μεγάλες γιορτές, αν και επιτρέπονται τα οστρακοειδή και τα μαλάκια. Έτσι στρώνεται ξεχωριστό φαγητό στο τραπέζι για τη γιορτή της Καθαράς Δευτέρας: λαγάνα (ιδιαίτερο άζυμο ψωμί που τρώγεται μόνο σήμερα), ταραμοσαλάτα (αλείμμα αυγοτάραχου), ντολμαδάκια (αμπελόφυλλα γεμιστά με ρύζι), χταπόδι ψητό, γίγαντες πλάκι ( φασόλια στο φούρνο), σαλάτες με θαλασσινά και οστρακοειδή, καθώς και ένα ειδικό γλυκό ταχίνι γνωστό ως χαλβάς, δεν είναι παρά ένα δείγμα.
Πάτρα: Ο Βασιλιάς των Ελληνικών Καρναβαλιών
Το λιμάνι της Πάτρας φιλοξενεί το μεγαλύτερο καρναβάλι στην Ελλάδα και ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη. Ο «βασιλιάς» των ελληνικών καρναβαλιών ξεκινά τον Ιανουάριο με μια ανακοίνωση του town crier, που περιλαμβάνει ποικίλες εκδηλώσεις, όπως μπάλες, παρελάσεις, θέατρο δρόμου και πολλά άλλα. Το καρναβάλι φτάνει στο αποκορύφωμά του το τελευταίο Σαββατοκύριακο, με μια παρέλαση το Σάββατο, στην οποία οι συμμετέχοντες βγαίνουν στους δρόμους κρατώντας δάδες και τα εντυπωσιακά λουλουδάτα, καλλιτεχνικά και σατιρικά άρματα παρελαύνουν την Κυριακή, με πλήρη μεγαλοπρέπεια Carnival King and Queen . Το καρναβάλι της Πάτρας, ωστόσο, είναι περισσότερο γνωστό για τους χιλιάδες συμμετέχοντες όλων των ηλικιών, οι εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα σε σπίτια, μπαρ και δρόμους τριγύρω, που μετατρέπουν ολόκληρη την πόλη σε ένα γιγάντιο πάρτι.
Ξάνθη: Το λαϊκό καρναβάλι
Η πόλη της Ξάνθης στη βορειοανατολική Ελλάδα φιλοξενεί ένα από τα πιο δημοφιλή καρναβάλια της χώρας. Το Ξανθιώτικο καρναβάλι ξεκίνησε το 1966 ως αστικό γεγονός, αλλά έχει ενσωματώσει πολλά στοιχεία που βασίζονται στον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της πόλης, καθιστώντας το το πιο φολκλορικό από τα αστικά καρναβάλια. Το αποκορύφωμα είναι η λαϊκή παρέλαση το Σάββατο πριν την Καθαρά Δευτέρα: χορευτικά συγκροτήματα από τους Πολιτιστικούς Συλλόγους της πόλης και ομάδες καλεσμένων από όλη την Ελλάδα παρελαύνουν σε διάφορες γειτονιές της γραφικής Παλιάς Πόλης, τραγουδώντας και χορεύοντας και τελικά συγχωνεύονται σε μια ολονύχτια Φιέστα βαλκανικής λαϊκής μουσικής στην κεντρική πλατεία. Η Κυριακή του Τυροκομείου οδηγεί στο έθιμο του Καψίματος του Τζάρου, ενός ανθρώπινου ομοιώματος που τοποθετείται πάνω σε ένα σωρό από θαμνόξυλο.
Οι «Γέροι» της Σκύρου
Το καρναβάλι στο νησί του Αιγαίου, τη Σκύρο, ζωντανεύει με τους ήχους των κουδουνιών των κατσικιών. Αυτά φοριούνται γύρω από τη μέση από ντόπιους άντρες που συμμετέχουν στο καρναβάλι παίζοντας το ρόλο του γέρου (γέρου), μιας φιγούρας ντυμένης με μαύρη κάπα με κουκούλα και κρεμασμένο δέρμα κατσίκας. Οι «γέροι» τρέχουν στους δρόμους μεμονωμένα ή ομαδικά, τραγουδώντας, χορεύοντας και κάνοντας όσο το δυνατόν περισσότερο θόρυβο, ενώ ντόπιοι και καλεσμένοι φρυγανίζουν, πίνουν και χορεύουν μαζί τους.
«Αλευροπόλεμος» στο Γαλαξίδι
Το λιμάνι του Γαλαξιδίου στη Στερεά Ελλάδα είναι ένας από τους κορυφαίους προορισμούς της Ελλάδας, ειδικά την περίοδο του καρναβαλιού. Η γραφική πόλη δεν παραλείπει ποτέ να εντυπωσιάσει με την ήρεμη γοητεία της και την πλούσια ναυτική της κληρονομιά, κυρίως τα παλιά καπετανόσπιτα - τα λεγόμενα καπετανόσπιτα. Κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού, η πόλη αναβιώνει το μοναδικό έθιμο των «αλευρομουτζουρωμάτων», που χρονολογείται από την ακμή του εμπορικού στόλου της πόλης ως διασκεδαστικό γεγονός για τους αναχωρούντες ναυτικούς στο τέλος της Αποκριάς. Την Καθαρά Δευτέρα το Γαλαξίδι μεταμορφώνεται σε πεδίο μάχης, καθώς εκατοντάδες άνθρωποι αλληλοσφυρώνονται αλύπητα με μεγάλες ποσότητες αλεύρι και χορεύουν γύρω από τις φωτιές – οι πιο τολμηροί τις πηδούν ακόμα και από πάνω!
«Γενίτσαροι και Μπούλες» στη Νάουσα και «Ραγκουτσάρια» στην Καστοριά
Το έθιμο των «Γιαννιτσάρων και Μπούλες» είναι το πιο γνωστό χάπενινγκ στη Νάουσα. Στους συμμετέχοντες περιλαμβάνονται αποκλειστικά άγαμοι άντρες που ντύνονται «Γενίτσαροι». Τη «Μπούλα», τη νύφη, την ερμηνεύει και ένας άντρας. Στην εκδήλωση συμμετέχουν και παιδιά μαζί με μουσικούς που παίζουν παραδοσιακά όργανα. Τα Ραγκουτσάρια, όπως ονομάζεται το Καρναβάλι της Καστοριάς, αναφέρονται στην αναβίωση των αρχαίων Διονυσιακών τελετών και σκοπό έχουν να βοηθήσουν τους ντόπιους να ξεχάσουν τα δεινά της χρονιάς. Πέρα από τις συμβολικές ερμηνείες τους, τα Ραγκουτσάρια δίνουν στις γιορτές της πόλης μια παιχνιδιάρικη πινελιά, προσελκύοντας επισκέπτες από όλη την Ελλάδα.
Σχόλια