Άγιος Σωφρόνιος Πατριάρχης Ιεροσολύμων, 11 Μαρτίου
Ἔσπευδε τηρεῖν καὶ κεραίαν τοῦ νόμου,
Ὁ Σωφρόνιος, οὗ παρ᾽ οὐρανοῖς κέρας.
Ἑνδεκάτῃ σαόφρων ἔδυ Σωφρόνιος παρὰ τύμβον.
Ο Άγιος Σωφρόνιος (αραβικά: صفرونيوس, περ. 560 – 11 Μαρτίου 638), ο Σωφρόνιος Α΄ Ιεροσολύμων, αποκαλούμενος Σωφρόνιος ο Σοφιστής, ήταν ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων από το 634 μέχρι το θάνατό του. Τιμάται ως άγιος στην Ανατολική Ορθόδοξη και Καθολική Εκκλησία. Πριν φτάσει στην πρωτοκαθεδρία της Ιερουσαλήμ, ήταν μοναχός και θεολόγος που ήταν ο κύριος πρωταγωνιστής της ορθόδοξης διδασκαλίας στη δογματική διαμάχη για την ουσιαστική φύση του Ιησού και τις βουλητικές πράξεις του. Είναι επίσης γνωστός για τις διαπραγματεύσεις για την παράδοση της Ιερουσαλήμ στον μουσουλμάνο χαλίφη Umar ibn al-Khattab.
Γεννήθηκε στη Δαμασκό της Συρίας περί το 560. Έχει υποστηριχθεί ότι είναι βυζαντινής ελληνικής ή συριακής καταγωγής. ] κοντά στη Βηθλεέμ. Έλαβε μεγάλη φιλοσοφική και θεολογική μόρφωση. Πήγε στα Ιεροσόλυμα, όπου εκάρη μοναχός στη Μονή του Αγίου Θεοδοσίου και επιδόθηκε σε βαθύτερες θεολογικές και εκκλησιολογικές μελέτες. Ήταν πολέμιος της αίρεσης του Μονοθελητισμού, την οποία καταπολέμησε συγγράφοντας πολλά αντιαιρετικά έργα. Για τη μεγάλη του προσφορά, το 634 εξελέγη Πατριάρχης Ιεροσολύμων. Από αυτή τη θέση, συνέχισε με μεγαλύτερη ένταση τον αγώνα του κατά των Μονοθελητιστών. Μετά από πολλούς πολυάριθμους αγώνες, παρέδωσε την ψυχή του στον Κύριο στις 11 Μαρτίου 638.
Ταξίδια
Ταξιδεύοντας σε μοναστικά κέντρα της Μικράς Ασίας, της Αιγύπτου και της Ρώμης, συνόδευσε τον βυζαντινό χρονικογράφο άγιο Ιωάννη Μόσχο, ο οποίος του αφιέρωσε το πανηγύρι του για τη θρησκευτική ζωή, το Πνευματικό Λιβάδι (και του οποίου εορτή στη βυζαντινή τελετή, 11 Μαρτίου [O.S.24 Μαρτίου], μοιράζεται με τον Σωφρόνιο). Με τον θάνατο του Μόσχου στη Ρώμη το 619, ο Σωφρόνιος συνόδευσε το σώμα πίσω στην Ιερουσαλήμ για μοναστική ταφή. Ταξίδεψε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και στην Κωνσταντινούπολη το έτος 633 για να πείσει τους αντίστοιχους πατριάρχες να αποκηρύξουν τον Μονοενεργητισμό, μια ετερόδοξη διδασκαλία που ασπαζόταν μια ενιαία, θεία ενέργεια στον Χριστό, αποκλείοντας την ανθρώπινη ικανότητα για επιλογή. Εκτός από τη συνοδική του επιστολή για την Γ' Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, τα εκτενή γραπτά του Σωφρονίου σχετικά με αυτό το ζήτημα έχουν χαθεί.
Εκλεγμένος Πατριάρχης
Αν και απέτυχε στην αποστολή του να καταδικάσει τον Μονοενεργητισμό, ο Σωφρόνιος εξελέγη πατριάρχης Ιεροσολύμων το 634. Αμέσως μετά την ενθρόνισή του έστειλε τη σημειωμένη συνοδική του επιστολή στον Πάπα Ονόριο Α' και στους Ανατολικούς πατριάρχες, εξηγώντας την ορθόδοξη πίστη στις δύο φύσεις, ανθρώπινη και θεία , του Χριστού, σε αντίθεση με τον Μονοενεργητισμό, τον οποίο θεωρούσε ως μια λεπτή μορφή αιρετικού Μονοφυσιτισμού (που έθετε μια ενιαία θεϊκή φύση για τον Χριστό).[9] Επιπλέον, συνέθεσε ένα Florilegium («Ανθολογία») με περίπου 600 κείμενα από τους Πρώιμους Πατέρες της Εκκλησίας υπέρ του χριστιανικού δόγματος του Δυοθηλιτισμού (που θέτει τόσο ανθρώπινα όσο και θεία θελήματα στον Χριστό). Αυτό το έγγραφο έχει επίσης χαθεί
Διδασκαλίες
Στο χριστουγεννιάτικο κήρυγμα του 634, ο Σωφρόνιος ασχολήθηκε περισσότερο με τη διατήρηση του κλήρου με τη Χαλκηδονική άποψη του Θεού, δίνοντας μόνο τις πιο συμβατικές προειδοποιήσεις για την προέλαση των Σαρακηνών στην Παλαιστίνη, σχολιάζοντας ότι οι Σαρακηνοί έλεγχαν ήδη τη Βηθλεέμ. Ο Σωφρόνιος, ο οποίος θεώρησε τον έλεγχο των Σαρακηνών της Παλαιστίνης ως «άθελους εκπροσώπους της αναπόφευκτης τιμωρίας του Θεού των αδύναμων και ταλαντευόμενων Χριστιανών», πέθανε αμέσως μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ από τον χαλίφη Ουμάρ Α' το 637, αλλά όχι πριν είχε διαπραγματευτεί την αναγνώριση. της πολιτικής και θρησκευτικής ελευθερίας για τους Χριστιανούς σε αντάλλαγμα για φόρο τιμής - μια συμφωνία γνωστή ως Συνθήκη Umari. Ο ίδιος ο χαλίφης ήρθε στην Ιερουσαλήμ και συναντήθηκε με τον πατριάρχη στην εκκλησία του Παναγίου Τάφου. Ο Σωφρόνιος κάλεσε τον Ουμάρ να προσευχηθεί εκεί, αλλά ο Ομάρ αρνήθηκε, φοβούμενος να θέσει σε κίνδυνο το καθεστώς της Εκκλησίας ως χριστιανικού ναού. Σύμφωνα με το Πάθος των 60 Μαρτύρων της Γάζας, ο Σωφρόνιος εκτελέστηκε από τον Amr ibn al-As επειδή βάφτιζε μουσουλμάνους προσήλυτους σε μια περίοδο αυξανόμενων εντάσεων όταν ένας σεισμός κατέστρεψε ένα πρώιμο τζαμί στο Όρος του Ναού.
Εκτός από τις πολεμικές, τα γραπτά του Σωφρονίου περιελάμβαναν ένα εγκώμιο για τους Αλεξανδρινούς μάρτυρες Κύρο και Ιωάννη σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την εξαιρετική θεραπεία του αποτυχημένου οράματός του. Έγραψε επίσης 23 Ανακρεοντικά (κλασικά μέτρα) ποιήματα με θέματα όπως η μουσουλμανική πολιορκία της Ιερουσαλήμ και διάφορες λειτουργικές γιορτές. Τα Anacreontica 19 και 20 του φαίνεται να είναι έκφραση της λαχτάρας που είχε για την Αγία Πόλη, πιθανώς όταν έλειπε από την Ιερουσαλήμ σε ένα από τα πολλά ταξίδια του. Η σειρά των δύο ποιημάτων πρέπει να αντιστραφεί για να δημιουργηθεί μια σωστή σειρά των διαφορετικών θεμάτων. Τακτοποιημένα με αυτόν τον τρόπο, τα δύο ποιήματα περιγράφουν ένα πλήρες κύκλωμα στα σημαντικότερα ιερά της Ιερουσαλήμ στα τέλη του 6ου αιώνα, που περιγράφεται ως η χρυσή εποχή του Χριστιανισμού στους Αγίους Τόπους. Τα θέματα του Ανακρεοντικού 20 περιλαμβάνουν τις πύλες της Ιερουσαλήμ (ή Σόλυμα), την Ανάσταση, τον Βράχο του Σταυρού, την Κωνσταντινική Βασιλική, το Όρος Σιών, το Πραιτώριο, την Αγία Μαρία στα Προμπάτικα και τη Γεθσημανή. Το Όρος των Ελαιών, η Βηθανία και η Βηθλεέμ ακολουθούν στο Ανακρεοντικόν 19. Ο Σωφρόνιος έγραψε επίσης τον Βίο της Αγίας Μαρίας της Αιγύπτου, που διαβάζεται την Πέμπτη Πέμπτη της Τεσσαρακοστής στο Βυζαντινό Τελετουργικό.
Έργο
Ως άριστος μουσικός και υμνογράφος συνέγραψε διάφορα τροπάρια, τα στιχηρά ιδιόμελα των μεγάλων Ωρών των Δεσποτικών εορτών Χριστουγέννων («Βηθλεέμ ἑτοιμάζου») και Θεοφανίων, της Μεγάλης Παρασκευής και του Μεγάλου Αγιασμού «Φωνή Κυρίου...». Θεωρείται ο πρώτος ποιητής Τριωδίων και Τετραωδίων Κανόνων, των οποίων ο αριθμός είναι πολυάριθμος. Ο Σωφρόνιος, όταν ήταν μοναχός, αναθεώρησε το τυπικό του Αγίου Σάββα και συμπλήρωσε τον Επιλύχνιο ύμνο «Φως Ιλαρόν...»
Πέντε επιγράμματα του Σωφρονίου περιλαμβάνονται στην Παλατινή Ανθολογία (I 90, I 123, VII 679, VII 680, ΙΧ 787).
Εορτή
Η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη του στις 11 Μαρτίου.
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Κανόνα πίστεως, καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας διδάσκαλον, ἀνέδειξε σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ Ἱεράρχα Σωφρόνιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Σωφροσύνης τὴν αἴγλην πλουτήσας Ὅσιε, τῆς εὐσέβειας ἐκφαίνεις τὸν ὑπὲρ νοῦν φωτισμόν, ταὶς τῶν λόγων ἀστραπαὶς Πάτερ Σωφρόνιε, σὺ γὰρ σοφίας κοινωνός, διὰ βίου γεγονῶς, στηρίζεις τὴν Ἐκκλησίαν, ὡς εὐκλεὴς Ἱεράρχης, καὶ πρεσβευτὴς ἠμῶν πρὸς Κύριον.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Σωφρόνως τὸν βίον σου, διαγαγὼν ἐκ παιδός, τὴν χάριν τοῦ Πνεύματος, εἰσεποήσω σαφῶς, Σωφρόνιε πάνσοφε· ὅθεν ἱεραρχίας, ταῖς ἀκτῖσιν ἐκλάμψας, ὤφθης τῆς εὐσεβείας, εὐκλεὴς ὑποφήτης. Καὶ νῦν δυσώπει Ὅσιε, ὑπερ τῶν τιμώντων σε.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Λαμπρυνθείς τοῦ Πνεύματος τῆ ἐπιπνοίᾳ, Ἱεράρχης ὅσιος, ὡς Ἀποστόλων μιμητής, ἐν τῇ Σιὼν ἐχρημάτισας, Πάτερ παμμάκαρ, Σωφρόνιε πάνσοφε.
Κάθισμα
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Τοῖς λόγοις ἐκόσμησας τὴν Ἐκκλησίαν Χριστοῦ, τοῖς ἔργοις ἐτήρησας τὸ κατ' εἰκόνα Θεοῦ, Σωφρόνιε Ὅσιε· ἔλαμψε γὰρ ἐν κόσμῳ, ἡ ἐν σοὶ σωφροσύνη, χάριτας διδαγμάτων, ἀπαστράπτουσα πᾶσι, τοῖς πίστει ἑορτάζουσι Πάτερ τὴν μνήμην σου.
Σχόλια