Γνωρίζοντας τη τουλίπα
Οι τουλίπες είναι ιθαγενή φυτά στην Κεντρική Ασία και την Τουρκία. Τον 16ο αιώνα ήρθαν στην Ολλανδία από την Τουρκία, και γρήγορα έγινε ευρέως γνωστές.
Η Τουλίπα είναι αγγειόσπερμο, μονοκοτυλήδονο φυτό το οποίο ανήκει στην τάξη Λειριώδη (Liliales) και στην οικογένεια Λειριοειδή (Liliaceae). Υπάρχουν 100 περίπου είδη τουλίπας που είναι όλα πολυετή ποώδη φυτά των περιοχών της Ευρώπης και της δυτικής και κεντρικής Ασίας.
Η τουλίπα καλλιεργείται συστηματικά κυρίως στη βόρεια και δυτική Ευρώπη όπου έφτασε στις αρχές του 16ου αιώνα και αναπτύχθηκαν πάμπολλες ποικιλίες.
Η εισαγωγή ορισμένων μορφών τουλίπας στην Ολλανδία κατά το 17ο αιώνα, οδήγησε σε πραγματική μανία και επανάσταση, καθώς πληρώνονταν μεγάλα χρηματικά ποσά από καλλιεργητές-συλλέκτες για κάποιο βολβό στην αναζήτηση σπανίων χρωμάτων και σχημάτων.
Σήμερα οι τουλίπες καλλιεργούνται στην Ολλανδία σε μεγάλες ποσότητες και εξάγονται σε όλον τον κόσμο, γεγονός που κάνει τους περισσότερους να νομίζουν πως προέρχονται από εκεί. Στην πραγματικότητα πολλές ποικιλίες καλλιεργούνταν ευρέως στην Τουρκία καιρό πριν εμφανιστούν στους ευρωπαϊκούς κήπους. Το βοτανικό όνομα τουλίπα προέρχεται από την τουρκική λέξη “tulbend» ή «σαρίκι», το οποίο μοιάζει με το εν λόγω λουλούδι.
Οι αιώνες ακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ονομάζονται “αιώνες της τουλίπας” ( Lale Devri). Εκεί ξεκίνησε μια μεγάλη προσπάθεια καλλιέργειας και υβριδισμού και σύμφωνα με τα στοιχεία, η πρώτη “οθωμανική τουλίπα” δημιουργήθηκε την περίοδο του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς ( 1520-1566) και ονομάστηκε ” Nur-I-Adın” ή “Φως του Παραδείσου”. Σύντομα η τουλίπα άρχισε να διαδραματίζει κύριο λόγο στα παρτέρια των ανακτόρων και διακοσμητικά μοτίβα με το σχήμα της, άρχισαν να εμφανίζονται παντού. Λέγεται ότι οι βοτανολόγοι της Πύλης κατόρθωσαν να δημιουργήσουν πάνω από 1000 διαφορετικά υβρίδια.
Το 1725 η τουλίπα κυριαρχούσε σαν διακοσμητικό μοτίβο παντού, στους τοίχους, στα πλακάκια, στην αρχιτεκτονική, στα ενδύματα και αλλού. Από τις αυλές των ανακτόρων την εποχή αυτή είδαν τις τουλίπες οι Ολλανδοί διπλωμάτες και τους πρόσφερε ως δώρο βολβούς ο σουλτάνος. Από εκεί, ξεκίνησε η καλλιέργειά τ ους στη Ολλανδία.
Οι τουλίπες είναι βολβόριζα φυτά και ο βολβός τους είναι ωοειδής και καλύπτεται από διάφορους μεμβρανοειδείς χιτώνες καστανού χρώματος. Ο πολλαπλασιασμός τους γίνεται με τους βολβούς αυτούς, οι οποίοι δημιουργούν υπόγεια ριζώματα και, με τη σειρά τους, τα ριζώματα αυτά νέους βολβούς, και έτσι μπορούν να δημιουργηθούν ολόκληρες αποικίες.
Τα φύλλα της τουλίπας είναι μακριά και σαρκώδη, αυλακωτά με σχήμα λογχοειδές ή ωοειδές. Από το κέντρο των φύλλων βγαίνει ένας μακρύς βλαστός που φτάνει σε ύψος τα 70 εκατοστά και φέρει στην κορυφή του ένα μόνο μεγάλο άνθος, σχήματος κυπέλλου, μονόχρωμο σε ποικίλους χρωματισμούς.
Τα κύρια χρώματα των ανθέων της τουλίπας είναι το κίτρινο και το κόκκινο, αλλά βρίσκουμε και λευκά, πορφυρά και ροζ άνθη.
Ο καρπός της τουλίπας είναι κάψα τριγωνικού σχήματος που φέρει πολλά μικρά σπόρια.
Οι τουλίπες φύονται σε βραχώδεις περιοχές, ορεινές και ημιορεινές, εκεί όπου αναπτύσσονται και άλλα ποώδη φυτά. Ορισμένα είδη τουλίπας έχουν σχέση με καλλιεργούμενες περιοχές, ιδιαίτερα αυτές όπου φύονται και σιτηρά.
Μεγάλες οργανωμένες καλλιέργειες του φυτού βρίσκονται στην Ολλανδία, που καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις γι' αυτό η Ολλανδία ονομάζεται και ‘’χώρα της τουλίπας’’.
Τα φύλλα της τουλίπας είναι μακριά και σαρκώδη, αυλακωτά με σχήμα λογχοειδές ή ωοειδές. Από το κέντρο των φύλλων βγαίνει ένας μακρύς βλαστός που φτάνει σε ύψος τα 70 εκατοστά και φέρει στην κορυφή του ένα μόνο μεγάλο άνθος, σχήματος κυπέλλου, μονόχρωμο σε ποικίλους χρωματισμούς.
Τα κύρια χρώματα των ανθέων της τουλίπας είναι το κίτρινο και το κόκκινο, αλλά βρίσκουμε και λευκά, πορφυρά και ροζ άνθη.
Ο καρπός της τουλίπας είναι κάψα τριγωνικού σχήματος που φέρει πολλά μικρά σπόρια.
Οι τουλίπες φύονται σε βραχώδεις περιοχές, ορεινές και ημιορεινές, εκεί όπου αναπτύσσονται και άλλα ποώδη φυτά. Ορισμένα είδη τουλίπας έχουν σχέση με καλλιεργούμενες περιοχές, ιδιαίτερα αυτές όπου φύονται και σιτηρά.
Μεγάλες οργανωμένες καλλιέργειες του φυτού βρίσκονται στην Ολλανδία, που καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις γι' αυτό η Ολλανδία ονομάζεται και ‘’χώρα της τουλίπας’’.
Τα είδη τουλίπας στην Ελλάδα
Άγριες τουλίπες στην Λέσβο
Στην Ελλάδα βρίσκονται ως αυτοφυή 9 είδη. Τα πιο σημαντικά είναι:
Τουλίπα η κυματόφυλλος (Tulipa undulatifolia) ή Τουλίπα η βοιωτική (Tulipa boeotica). Θεωρείται η πιο ωραία από τις Ελληνικές τουλίπες. Τα άνθη της είναι σχήματος κουδουνιού, και εσωτερικά έχουν βαθύ πορφυρό χρώμα με μία στενή ζώνη χρυσοκίτρινου χρώματος. Βρίσκεται σε περιοχές της Πελοποννήσου και στην κεντρική Ελλάδα ανάμεσα σε άλλα καλλιεργούμενα φυτά. Καλλιεργείται επίσης ως καλλωπιστικό φυτό σε κήπους και διάφορα πάρκα.
Τουλίπα η νότια (Tulipa australis) ή πρώιμη. Έχει στενά φύλλα και χρυσοκίτρινα εσωτερικά άνθη, κόκκινα εξωτερικά. Ανθίζει κατά τους μήνες Απρίλιο-Ιούνιο σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές.
Κρητική τουλίπα (Tulipa cretica). Το φυτό φτάνει σε ύψος τα 15 εκατοστά , έχει 2-3 λεία φύλλα επίπεδα , ενώ τα άνθη της είναι κατάλευκα με ροζ άκρες. Βρίσκεται σε όλες τις περιοχές της Κρήτης, κυρίως σε βουνά, αλλά και σε χαμηλότερα ημιορεινά.
Τουλίπες της Χίου: Στη Χίο φύονται τέσσερα είδη τουλίπας, τα τρία από τα οποία φύονται αποκλειστικά στην Χίο. Οι ντόπιοι τις ονομάζουν Λαλάδες. Τα είδη της τουλίπας στην Χίο είναι η Tulipa praecox, η Tulipa agenesis, η Tulipa clusiana και η Tulipa undulatifolia. Τις συναντάμε κυρίως στο κεντρικό και ίσως και στο νοτιοανατολικό μέρος του νησιού. Το πότε αρχίζουν να ανθίζουν εξαρτάται από το πόσο καλός είναι ο καιρός. Τα άνθη της τουλίπας δεν διατηρούνται πάνω από 7 με 10 μέρες.
Τουλίπα της Πελοποννήσου
Στην Πελοπόννησο συναντάμε την κιτρινοπορτοκαλί τουλίπα στον Μαλέα και στο Χιονοβούνι , η οποία μοιάζει με φλόγα και την λέμε "φαναράκι" . Η ελληνική χλωρίδα περιέχει εννέα είδη του ίδιου γένους: την χαγερεία, την κλουσιανή, τη νότια, την ορφανίδεια, την ορεινή, την πρώιμη, την κρητική, τη βραχοφυή και τη βοιωτική .
Ελληνικοί μύθοι για την τουλίπα
Σε πολλούς Ελληνικούς μύθους αναφέρεται η λέξη τουλίπα. Μύθοι που σχετίζονται με την ιστορία της γέννησής της. Ένας από αυτούς τους μύθους: Στην Ανατολή (Κουρδιστάν) κάποτε ήταν ένας πρίγκιπας Κούρδος που τον έλεγαν (Φαρχάντ) (Farhad) . Ήταν πολύ ερωτευμένος με τη (Σιρίν) (Shirin). Μια μέρα η αγαπημένη του σκοτώθηκε, ο Φαρχάντ τότε έπεσε με το άλογό του σε έναν γκρεμό θέλοντας να αυτοκτονήσει. Το αίμα του απλώθηκε στο έδαφος και κάθε σταγόνα του έγινε τουλίπα. Από εκείνη την στιγμή η τουλίπα έγινε το έμβλημα της απόλυτης αγάπης.
Αναφορές
Αγριολούλουδα της Ελλάδας - Εκδόσεις Mediterraneo ISBN 960-8227-71-2
Αναφορά για την τουλίπα της Χίου επίσης στην ταινία Η εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων
Σχόλια