Οι ρίζες της Ελληνικής μουσικής

Μουσική / Παραδοσιακή Μουσική - Τελευταίες αναρτήσεις

Οἱ ρίζες τῆς Ἑλληνικῆς μουσικῆς

Οἱ πρῶτες μουσικὲς παραστάσεις ποὺ ἔχουν σωθεῖ στὴν Ἑλλάδα ἀνήκουν στὸν Κυκλαδικὸ Πολιτισμὸ καὶ χρονολογοῦνται ἀπὸ τὰ τέλη τῆς Γ´ χιλιετίας π.Χ. καὶ ἀπεικονίζουν δυὸ μουσικὰ ὄργανα: μιὰ ἅρπα καὶ ἕνα διπλὸ αὐλό. Λίγο ἀργότερα, γύρω στὰ μέσα της Β´ χιλιετίας π.Χ., ὁ Μινωϊκὸς Πολιτισμὸς μᾶς παρουσιάζει μερικὲς εἰκόνες μουσικῶν σκηνῶν μὲ λύρες ἢ διαύλους. Πρέπει νὰ περάσει μισὴ χιλιετία γιὰ νὰ ξαναβροῦμε μουσικὲς παραστάσεις στὸν ἑλληνικὸ χῶρο.

Ἡ Ἀρχαία Ἑλλάδα, εἰδικῶς ὁ Η´ αἰ. π.Χ. ἔχει καίρια σημασία, γιατί σὲ αὐτὸν συντελεῖται μία ταχύτατη ἄνοδος στὸν ἑλληνικὸ μουσικὸ πολιτισμό. Ἔτσι, ἡ μουσικὴ μαζὶ μὲ τὴν ποίηση προηγήθηκαν συγκριτικὰ μὲ τὶς κλασικὲς τέχνες. Στὰ χρόνια τῶν λυρικῶν, ἡ ἑλληνικὴ μουσικὴ εἶχε φτάσει σὲ πλήρη ἀκμὴ καὶ τὴ διατηρεῖ γιὰ 200-250 χρόνια. Ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ Ε´ αἰ. π.Χ. κι ἔπειτα, ἀρχίζει ἡ καθοδικὴ πορεία τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς, ποὺ θὰ συνεχιστεῖ ὡς τὸ τέλος τῆς ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς. Ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ μουσικὴ δὲν χρησιμοποιοῦσε τὴν ὀρχήστρα ἢ συνδυασμοὺς πολλῶν ὀργάνων, ἐφόσον δὲν ἀνταποκρίνονταν στὰ ἰδεώδη της, ἀλλὰ δεχόταν μόνο πολυπρόσωπες χορωδίες. Οἱ ἀπεικονίσεις μουσικῶν σκηνῶν εἶναι πολὺ ἐντυπωσιακές, γιατί χαρακτηρίζουν μὲ ἀκρίβεια καὶ δύναμη τὸ ἦθος τῆς σκηνῆς καὶ τὸ ρόλο τῆς μουσικῆς μέσα στὴ ζωή.

Μιὰ ἄλλη μεγάλη σελίδα τῆς ἑλληνικῆς μουσικῆς ἀντιπροσωπεύει ἡ μεσαιωνικὴ ἢ Βυζαντινὴ μουσική, γιὰ τὴν ὁποία δὲν ἔχουμε ἀρκετὲς πληροφορίες, ἀλλὰ γνωρίζουμε μετὰ βεβαιότητας ὅτι ἐπρόκειτο γιὰ ἀποκλειστικὰ φωνητικὴ μουσική, μιὰ καὶ ἡ χρήση μουσικῶν ὀργάνων ἀπαγορευόταν μέσα στὴν ἐκκλησία. Κατὰ τὴ μεταβυζαντινὴ περίοδο καὶ σὲ ὅλη τὴν Τουρκοκρατία ἡ βυζαντινὴ παράδοση συνεχίστηκε στὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσική.

Ἡ Νεώτερη ἑλληνικὴ παράδοση βασίζεται σὲ δυὸ στοιχεῖα: τὴ βυζαντινὴ ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ καὶ τὴ λαϊκὴ μουσική, ποὺ πιθανότατα προέρχεται ἀπὸ τὴ βυζαντινὴ λαϊκὴ μουσική, μολονότι σὲ ὁρισμένες ἀπὸ τὶς πιὸ ἀπομονωμένες περιοχὲς ἔχει διατηρήσει καὶ ὁρισμένα ἀρχαῖα ἑλληνικὰ ἢ ἄλλης προέλευσης κατάλοιπα. Καὶ ἐνῷ ἡ ἴδια ἡ λαϊκὴ μουσικὴ φαίνεται νὰ ἔχει πολὺ μικρὴ ἐπίδραση ἀπὸ τὴν τουρκο-ἀραβικὴ μουσική, τὰ ὄργανά της ἔχουν προέλευση τουρκο-αραβο-περσική. Στὰ νησιὰ συναντοῦμε ἰταλικὲς ἐπιδράσεις, στὴ Βόρεια Ἑλλάδα μουσικὰ γένη ποὺ ἐπικρατοῦν σὲ ὅλα τὰ κεντρικὰ Βαλκάνια. 

Ἡ λαϊκὴ μουσικὴ τῆς Ἑλλάδας εἶναι ἐλάχιστα γνωστὴ σὲ σχέση μὲ τὴ λαϊκὴ μουσικὴ ἄλλων χωρῶν. Ἡ ποικιλία τῶν τραγουδιῶν εἶναι μεγάλη, οἱ ρυθμοὶ εὐαίσθητοι καὶ πολύπλοκοι γιὰ τοὺς Δυτικοευρωπαίους, ἐνῷ οἱ τρόποι καὶ οἱ κλίμακες ἀκολουθοῦν τὴν ἀνατολικὴ παράδοση. Αὐτὴ ἡ δύναμη τῆς παράδοσης ἐμπόδισε σὲ ἕνα βαθμὸ τὴν εἰσροὴ τῆς ξένης δυτικοευρωπαϊκῆς μουσικῆς στὴν Ἑλλάδα μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση.