Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος (912-959)
Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος (912-959), συναυτοκράτορας με τον Ρωμανό Α΄ Λεκαπηνό (920-944).
Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος (17 ή 18 Μαΐου 905 - 9 Νοεμβρίου 959) ήταν ο τέταρτος Αυτοκράτορας της δυναστείας των Μακεδόνων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, βασιλεύοντας από το 913 έως το 959. Ήταν γιος του Αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄ και της τέταρτης συζύγου του, Ζωής Καρβωνοψίνας, και ανιψιός του προκατόχου του, Α Αλέξανδρου.
Η βασιλεία του Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου θεωρητικά άρχισε με το θάνατο του Αυτοκράτορα και θείου του, Αλέξανδρου, από το 913. Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ ήταν λόγιος και συγγραφέας, ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του βυζαντινού εγκυκλοπαιδισμού.
Βιογραφικά στοιχεία
Ο θάνατος του Αλέξανδρου βρήκε τον Κωνσταντίνο ανήλικο. Η μητέρα του Ζωή Καρβωνοψίνα ανέλαβε τη διοίκηση ως κηδεμόνας του, σημείωσε δε και ορισμένες στρατιωτικές επιτυχίες κατά των εξωτερικών εχθρών της. Ο ρωμαϊκός στρατός υπό τον Λέοντα Φωκά τον Νεότερο γνώρισε δύο σημαντικότατες ήττες από τα Ββουλγαρικά στρατεύματα υπό τον ηγεμόνα Συμεών, στην Αγχίαλο. Ακριβώς τον καιρό αυτό, ο διοικητής του Βυζαντινού στόλου Ρωμανός Α΄ Λεκαπηνός, ορισμένος ως προστάτης του νεαρού Αυτοκράτορα, επέστρεψε στην Πόλη, όπου έδωσε το χέρι της κόρης του Ελένης στον Κωνσταντίνο Ζ΄. Ο Ρωμανός είχε στόχους σφετερισμού του θρόνου και επιβολής του γένους του ως νέας αυτοκρατορικής δυναστείας, η δε δράση του και λοιπές κινήσεις του κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων με τους Βουλγάρους ήταν ύποπτη. Ο Ρωμανός σταδιακά συγκέντρωσε στα χέρια του την εξουσία και από το 919 και μέχρι το θάνατό του, ο Κωνσταντίνος δεν είχε ουσιαστική συμμετοχή στη διακυβέρνηση, ενώ η μητέρα του Ζωή απομακρύνθηκε με υποχρεωτικό εγκλεισμό σε μοναστήρι.
Η βασιλεία
Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ επέστεψε, ώριμος πλέον, στην εξουσία το 945. Ήταν εξαιρετικά μορφωμένος και διανοούμενος, όπως και ο πατέρας του. Έχοντας περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του στη σκιά της διακυβέρνησης τού πεθερού του Λεκαπηνού, αφιερώθηκε στη μελέτη. Άφησε τεράστιο συγγραφικό έργο, με εξέχον το σύγγραμμά του περί του βυζαντινού πρωτοκόλλου, «Περί βασιλείου τάξεως», το οποίο έχει σωθεί και αποτελεί τη βασική πηγή των ιστορικών σχετικά με την πολύπλοκη και βαριά εθιμοτυπία, που ακολουθούσαν στην Αυλή της Κωνσταντινούπολης και κυρίως η αυτοκρατορική οικογένεια.
Το πνευματικό του έργο
Τα έργα του έχουν ως ιδεολογικό υπόβαθρο την ενίσχυση της εικόνας της Ρωμανίας και ειδικότερα της Δυναστείας των Μακεδόνων, ως κυρίαρχου στοιχείου στον κόσμο κατά το 10ο αι. Το πλήθος των συγγραμμάτων που αποδίδονται στον Κωνσταντίνο Ζ΄, μπορεί να διαιρεθεί σε δύο μικρότερα σύνολα: σε όσα προέρχονται από τη γραφίδα του ίδιου του Αυτοκράτορα ή ακόμη και από τη συνεργασία του με άλλους λογίους και σε όσα γράφτηκαν με εντολή του. Πάντως τα όρια μεταξύ των δυο συνόλων είναι δύσκολο να εξακριβωθούν απόλυτα.
- Ο Βίος Βασιλείου είναι έργο του ιδίου. Πρόκειται για υποδειγματική βιογραφία τού παππού του Αυτοκράτορα και αρχηγέτη της Μακεδονικής δυναστείας.
- Λόγος κατά τη μετακομιδή των λειψάνων του Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Τα έργα που γράφτηκαν με εντολή του Πορφυρογέννητου, είναι εκείνα που διακρίνονται κυρίως για τον εγκυκλοπαιδικό τους χαρακτήρα:
- Περί βασιλείου τάξεως λατιν. De Ceremoniis Aulae Byzantinae, περί της εθιμοτυπίας της Αυλής.
- Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν λατιν. De Administrando Imperio, περί διοικήσεως της Αυτοκρατορίας.
- Περί θεμάτων λατιν. De Thematibus, περί των θεμάτων Ανατολής και Δύσεως. Η πραγματεία ενσωματώθηκε στο προηγούμενο έργο.
- Εκλογαί, γνωστό στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία ως Excerpta. Περίφημη ιστορική εγκυκλοπαίδεια απανθισμάτων από τους αρχαίους ιστορικούς. Κατέχει την πρώτη θέση ανάμεσα ανάμεσα στις εγκυκλοπαιδικές συνθέσεις του Πορφυρογέννητου. Το έργο χωριζόταν σε 53 «υποθέσεις», από τις οποίες έχουν παραδοθεί μόνο 4 και όχι όλες πλήρεις, π.χ. «Περί γνωμών και επιβουλών», «Περί αρετής και κακίας».
- Γεωπονικά, σε 20 βιβλία.
Απολογισμός
Ως Αυτοκράτορας ήταν συνετός. Ενίσχυσε τους φτωχούς έναντι των πλουσίων φεουδαρχών, αποκαθιστώντας μία καλή κοινωνική ισορροπία. Η σύζυγός του Ελένη Λεκαπηνή ήταν από τους βασικούς του συμβούλους και τον επηρέαζε· στάθηκε κοντά του σε όλες του τις διαμάχες με τον πατέρα της. Ήταν πολύ αγαπητός στο λαό, ο οποίος σεβόταν τόσο τη μόρφωση, όσο και τα παθήματά του από τους Λεκαπηνούς.
Η διακυβέρνησή του σφραγίζει μία σταθερά ανοδική πορεία της ισχύος της Αυτοκρατορίας, που ξεκίνησε από τον παππού του Βασίλειο Α΄, ιδρυτή της δυναστείας των Μακεδόνων. Πέθανε από ανεξήγητη ασθένεια το 959.
Οικογένεια
Νυμφεύτηκε την Ελένη Λεκαπηνή, κόρη του Ρωμανού Α΄, ο οποίος έγινε συναυτοκράτοράς του. Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ είχε τέκνα:
- Λέων, απεβ. μικρός.
- Ρωμανός Β΄ π.938-963, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων.
- Ζωή, στάλθηκε σε μοναστήρι.
- Θεοδώρα γενν. π.946, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Α΄ Τσιμισκή από την Οικογένεια των Κουρκούα.
- Αγάθη, στάλθηκε σε μοναστήρι.
- Θεοφανώ, στάλθηκε σε μοναστήρι.
- Άννα, στάλθηκε σε μοναστήρι.
Σχόλια