Εκστρατεία του Μοριά

1. Ιστορικό πλαίσιο — Αίτια και προετοιμασία

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 καθόρισε ένα πλαίσιο διεθνών και εσωτερικών μεταβολών: η οθωμανική κυριαρχία στην Πελοπόννησο, η εμπλοκή της Αιγύπτου υπό τον Ιμπραήμ Πασά (ως υποτελής του Μεχμέτ Αλή) στην καταστολή της επανάστασης και η ναυμαχία του Ναυαρίνο (Οκτώβριος 1827) αποτέλεσαν κρίσιμα σημεία.

Μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου και την υπογραφή της Συνθήκη του Λονδίνου τον Ιούλιο του 1827‑28, οι μεγάλες δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία) αποφάσισαν ότι θα πρέπει να υποστηρίξουν την επανάσταση των Ελλήνων.

Η απέναντι πλευρά — ο Ιμπραήμ και οι οθωμανικοί/αιγυπτιακοί στρατοί — εξακολουθούσαν να κατέχουν φρούρια στην Πελοπόννησο και να διατηρούν στρατιωτική παρουσία, υπό το φόβο να χαθούν οι επαναστατικές κατακτήσεις.

Η γαλλική απόφαση αποστολής εκστρατευτικού σώματος στον Μοριά (Πελοπόννησος) έγινε σε αυτό το διεθνές πλαίσιο: η Γαλλία ανέλαβε να στείλει δυνάμεις για να εκδιώξουν τον Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο και να «καθαρίσουν» την περιοχή από τις αιγυπτιακές/τουρκικές δυνάμεις.

Στις 28 Αυγούστου 1828, το γαλλικό εκστρατευτικό σώμα υπό τον στρατάρχη Νικόλαος‑Ιωσήφ Μαιζών (Nicolas‑Joseph Maison) αποβιβάστηκε στη Μεσσηνία (περιοχή Μοριά) και αναλάμβανε το έργο της απομάκρυνσης των αιγυπτιακών δυνάμεων.

Η προετοιμασία περιλάμβανε τόσο στρατιωτικά όσο και πολιτικά/διπλωματικά στοιχεία: εκ μέρους του ελληνικού κράτους υπό τον Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά και των φιλελληνικών τάσεων στη Γαλλία και αλλού, ενώ η ελληνική πλευρά επιζητούσε την οριστική αποχώρηση του Ιμπραήμ και των κατοχικών δυνάμεων από τον Μοριά.

Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο: μαζί με τη στρατιωτική αποστολή ταξίδεψε και μια επιστημονική αποστολή («Επιστημονική Αποστολή του Μοριά») — διερευνητές, αρχαιολόγοι, γεωγράφοι — η οποία έχει πολυδιάστατη σημασία.

2. Η στρατιωτική αποστολή: διεξαγωγή και πορεία

Πρόσβαση και απόβαση

Η γαλλική δύναμη αφίχθη τελικά στην Πελοπόννησο στα τέλη του καλοκαιριού/αρχές φθινοπώρου του 1828.

Έγινε παράδοση φρουρίων: μεταξύ αυτών η Μεθώνη, η Κορώνη, η Πάτρα, καθώς και άλλα οχυρά.

Ενέργειες και αποτελέσματα

Μετά την άφιξη των γαλλικών δυνάμεων, ο Ιμπραήμ άρχισε να αποχωρεί σταδιακά από την Πελοπόννησο.

Οι γαλλικές δυνάμεις ανέλαβαν την εκκαθάριση και αποχώρηση των τουρκικών/αιγυπτιακών στρατευμάτων. Η εκστρατεία θεωρείται επιτυχής στο στρατιωτικό της σκέλος, καθώς συνέβαλε στην εδραίωση της ελληνικής ανεξαρτησίας στο πλαίσιο του νέου κράτους.

Οι απώλειες ήταν σημαντικές όσον αφορά τις ανθρώπινες ζωές, κυρίως λόγω ασθενειών: για παράδειγμα, στην αρχική περίοδο αναφέρονται περίπου 1 500 νεκροί Γάλλοι στρατιώτες.

Στρατιωτικά και πολιτικά αποτελέσματα

Η παρουσία των γαλλικών δυνάμεων επιτάχυνε την αποχώρηση του Ιμπραήμ και των οθωμανικών/αιγυπτιακών δυνάμεων από τον Μοριά, γεγονός που ενίσχυσε τη θέση της Ελλάδας σε διαπραγματεύσεις.

Η εκστρατεία έθεσε τις βάσεις για την επόμενη φάση της ιδρυτικής πορείας του ελληνικού κράτους, καθώς η Πελοπόννησος εξασφαλίστηκε ως βασικό έδαφος του μελλοντικού κράτους.

3. Η επιστημονική αποστολή και η πολιτισμική/φιλολογική σημασία

Η δεύτερη διάσταση της εκστρατείας — που αφορά τη «Γαλλική Επιστημονική Αποστολή του Μοριά» — έχει μεγάλη βαρύτητα, τόσο επιστημονικά όσο και πολιτισμικά:

Η αποστολή συγκροτήθηκε από περίπου 19 επιστήμονες, κατανεμημένους σε τομείς όπως φυσικές επιστήμες, αρχαιολογία και αρχιτεκτονική–γλυπτική.

Πραγματοποίησαν χαρτογραφήσεις, τοπογραφικές αποτυπώσεις, αρχαιολογικές εξερευνήσεις σε αρχαίους χώρους (όπως η Μεσσήνη, η Ολυμπία) και συνέβαλαν στην έκδοση του πρώτου επιστημονικού χάρτη της σύγχρονης Ελλάδας (το 1832) που κάλυπτε την Πελοπόννησο.

Στην αρχαιολογία, η αποστολή θεωρείται ότι σηματοδότησε τη γέννηση της σύγχρονης ελληνικής αρχαιολογίας, καθώς οι μελέτες διενεργήθηκαν με κανονιστική μέθοδο και όχι απλώς ως «θησαυροθηρία».

Η φιλολογική και πολιτισμική σημασία συνοψίζεται στο ότι η εκστρατεία έφερε στην επιφάνεια το ελληνικό παρελθόν (αρχαιότητα), ανέδειξε τη γεωγραφία και το έδαφος της Πελοποννήσου και ενίσχυσε την εθνική συνείδηση.

Έτσι, δεν ήταν μόνο στρατιωτικό γεγονός, αλλά και πολιτισμικό‑επιστημονικό: η συνεργασία Γάλλων επιστημόνων με ελληνικό έδαφος, η μελέτη των αρχαιοτήτων, η χαρτογράφηση, η καταγραφή της φύσης και του ανθρώπου στην Πελοπόννησο, όλα συνέβαλαν στη διαμόρφωση σύγχρονης ιστορικής, αρχαιολογικής και γεωγραφικής γνώσης της νεότερης Ελλάδας.

4. Φιλολογική μελέτη — σημασία στο λόγο και στην ιστοριογραφία

Η εκστρατεία του Μοριά εμφανίζεται στη νεότερη ελληνική και γαλλική φιλολογία ως συμβολικό γεγονός:

Συχνά υπογραμμίζεται η συμβολή των φιλελλήνων, της Γαλλίας και του δυτικοευρωπαϊκού παράγοντα στην ελληνική ανεξαρτησία.

Στην ελληνική ιστοριογραφία, η αποστολή αποδίδει έναν χαρακτήρα «ειρηνικής κατοχής» και «διευκόλυνσης» της ελληνικής επανάστασης, αν και δεν έλειψαν οι εκδοχές που αναλύουν και την στρατιωτική ουσία της.

Η φιλολογική αξία συνδέεται με τις εκδόσεις και τις μαρτυρίες που προέκυψαν από την επιστημονική αποστολή (π.χ. χαρτογραφήσεις, ταξιδιωτικά ημερολόγια, αρχαιολογικές μελέτες).

Επίσης, η εκστρατεία έγινε θέμα βιβλίων, αρθρογραφίας και μελετών – για παράδειγμα, το βιβλίο «Η γαλλική εκστρατεία στον Μοριά και ο στρατάρχης Μαιζών» (Ν. Τζανάκος) αναλύει το γεγονός με ερευνητικά κριτήρια.

Ο φιλολογικός τύπος, δηλαδή η γραπτή αφήγηση, η επιτόπια τεκμηρίωση, οι αλληλογραφίες, οι αναφορές των μελών της αποστολής, όλα συνθέτουν μια εικόνα που υπερβαίνει το στενό στρατιωτικό γεγονός και εισέρχεται στην ιστορία της ιδέας της Ελλάδας, της αρχαιολογίας, της διπλωματίας και της ευρωπαϊκής επίδρασης στην Ελλάδα του 19ου αιώνα.

5. Αξιολόγηση και σημασία

Η εκστρατεία του Μοριά μπορεί να αξιολογηθεί υπό πολλαπλές οπτικές γωνίες:

Στρατιωτική/πολιτική: συνέβαλε ουσιαστικά στην αποχώρηση των ελληνικών εχθρικών κατοχικών δυνάμεων από την Πελοπόννησο και ενίσχυσε τη θέση της Ελλάδας ως σε εξέλιξη ανεξάρτητου κράτους.

Διπλωματική: η επέμβαση της Γαλλίας (κατόπιν συμφωνιών με άλλες δυνάμεις) δείχνει τη σημασία της διεθνούς στήριξης στην ελληνική υπόθεση.

Πολιτισμική/επιστημονική: η παρουσία της επιστημονικής αποστολής έφερε ουσιαστικά νέα γνώση, ενίσχυσε την αρχαιολογία και τη χαρτογράφηση και δημιούργησε έναν σύνδεσμο Ελλάδας‑Γαλλίας στην έρευνα.

Ιδεολογική/φιλολογική: το γεγονός «έδεσε» με τον φιλελληνισμό, με την ανάδειξη της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή σκηνή και ενσωμάτωσε την ελληνική επανάσταση σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.

Είναι σημαντικό όμως να καταγράψουμε και τις προβληματικές πλευρές:

Η αποστολή δεν ήταν απλώς «φιλανθρωπική» ή «φιλελληνική» – είχε και γεωπολιτικές/στρατιωτικές σκοπιμότητες της Γαλλίας.

Η υγειονομική κατάσταση των Γάλλων στρατιωτών υπήρξε δύσκολη, με μεγάλες απώλειες λόγω ασθενειών.

Η ελληνική πλευρά αντιμετώπιζε εσωτερικές δυσκολίες, πολιτικές οξύνσεις και αναδιάρθρωση του κράτους — η εκστρατεία, αν και καθοριστική, δεν έλυσε άμεσα όλα τα προβλήματα.

6. Συμπέρασμα

Η εκστρατεία του Μοριά αποτελεί ένα κομβικό γεγονός στη νεότερη ελληνική ιστορία: όχι μόνο ως στρατιωτική επέμβαση αλλά ως συμβάν πολλών στρωμάτων — στρατιωτικού, πολιτικού, επιστημονικού, πολιτισμικού. Μέσω της γαλλικής παρουσίας, η Πελοπόννησος «καθάρισε» από τον τουρκοαιγυπτιακό έλεγχο, η Ελλάδα έκανε ένα βήμα προς την πλήρη ανεξαρτησία και η ευρωπαϊκή επιστημονική έρευνα στην Ελλάδα ενισχύθηκε.

Από φιλολογική άποψη, η εκστρατεία άφησε πίσω της μια σειρά πηγών, μαρτυριών και μελετών που συμβάλλουν καθοριστικά στην κατανόηση της εποχής, της επανάστασης, της παρουσίας των φιλελλήνων και της διαμόρφωσης του ελληνικού κράτους.