Αλέξης Μάρδας
Ο Αλέξης Μάρδας (μετέπειτα Γιάννης/ Τζον, 2 Μαΐου 1942 – 13 Ιανουαρίου 2017), γνωστός επίσης ως «Μάτζικ Άλεξ», ήταν Έλληνας ηλεκτρονικός μηχανικός και εφευρέτης που συνδέθηκε στενά με τους Beatles. Το παρατσούκλι του του το έδωσε ο Τζον Λένον, όταν ο Μάρδας συνεργαζόταν με το συγκρότημα μεταξύ 1965 και 1969, περίοδο κατά την οποία ανέλαβε επικεφαλής της Apple Electronics.
Ο Μάρδας έφτασε στην Αγγλία το 1965, εκθέτοντας τα «Κινητικά Γλυπτά Φωτός» στην γκαλερί Indica. Εντυπωσίασε τον Τζον Λένον με το "Nothing Box": ένα μικρό πλαστικό κουτί με τυχαία αναβοσβήνοντα φώτα, και φέρεται να ισχυρίστηκε ότι μπορούσε να κατασκευάσει μια μαγνητοταινία 72 καναλιών. Ο Μάρδας ταξίδεψε στην Ινδία με τους Beatles, στο άσραμ του Μαχαρίσι Μαχές Γιόγκι, και αργότερα του ανατέθηκε ο σχεδιασμός του νέου στούντιο της Apple στην οδό Savile Row. Τα σχέδιά του κόστισαν στην Apple τουλάχιστον 300.000 λίρες (περίπου 6,57 εκατομμύρια λίρες σε αξία του 2023).
Τη δεκαετία του 1970, η βιομηχανία κατά της τρομοκρατίας προσέφερε αλεξίσφαιρα οχήματα, συσκευές παρακολούθησης και συστήματα ασφαλείας, και έτσι ο Μάρδας ίδρυσε εταιρείες που παρείχαν αυτά τα προϊόντα σε επιφανείς πελάτες, όπως ο βασιλιάς Χουσεΐν της Ιορδανίας. Το 1987, ο Μάρδας ήταν γενικός διευθυντής της Alcom Ltd, εταιρείας που ειδικευόταν στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες και την ασφάλεια. Αργότερα επέστρεψε στην Ελλάδα.
Λονδίνο και οι Beatles
Ο 23χρονος τότε Γιάννης Αλέξης Μάρδας έφτασε για πρώτη φορά στην Αγγλία με φοιτητική βίζα το 1965, όπου ανέπτυξε φιλία με τον Τζον Ντάνμπαρ της γκαλερί Indica στο Λονδίνο και αργότερα μετακόμισε μαζί του σε ένα διαμέρισμα στην οδό Bentinck – εκεί όπου γνώρισε για πρώτη φορά τον Τζον Λένον. Εκείνη την εποχή, ήταν γνωστός ως Γιάννης Μάρδας και εργαζόταν ως τεχνικός επισκευών τηλεοράσεων. Ο Ντάνμπαρ στη συνέχεια τον σύστησε στον Μπράιαν Τζόουνς, μετά την έκθεση των «Κινητικών Γλυπτών Φωτός» του Μάρδα στην γκαλερί Indica. Ο Ντάνμπαρ συνεργάστηκε με τον Μάρδα για την κατασκευή ενός «ψυχεδελικού φωτεινού κουτιού» για την τριών εβδομάδων ευρωπαϊκή περιοδεία των Rolling Stones το 1967, αν και το αποτέλεσμα δεν εντυπωσίασε το συγκρότημα. Ο Ντάνμπαρ αργότερα δήλωσε: «Ήταν αρκετά πονηρός στον τρόπο που πρόβαλλε τον εαυτό του. Ήξερε πώς να χειρίζεται τους ανθρώπους και σε ποιο βαθμό. Ήταν απλώς ένας τεχνικός τηλεοράσεων: Γιάννης Μάρδας, όχι τίποτα “Μάτζικ Άλεξ” και τέτοια!»
Ο Τζόουνς σύστησε τον Μάρδα στον Λένον, και εκείνος εντυπωσιάστηκε από το “Nothing Box”: ένα μικρό πλαστικό κουτί με φώτα που αναβόσβηναν τυχαία, στο οποίο ο Λένον κοίταζε επί ώρες υπό την επήρεια LSD. Ο Λένον σύστησε στη συνέχεια τον –μετονομασμένο πλέον– Τζον Αλέξης Μάρδα ως τον «νέο του γκουρού» και του έδωσε το παρατσούκλι «Μάτζικ Άλεξ». Ο Μάρδας φέρεται να παρουσίασε στον Λένον διάφορες ιδέες για μελλοντικές ηλεκτρονικές συσκευές που δήθεν «εργαζόταν πάνω σε αυτές», τις οποίες όμως αργότερα διέψευσε ότι υποσχέθηκε ή συζήτησε: ένα τηλέφωνο που θα αναγνώριζε τη φωνή του κατόχου του και θα μπορούσε να αναγνωρίσει ποιος καλεί, ένα πεδίο δύναμης γύρω από τα σπίτια των Beatles, μια ακτινογραφική κάμερα, ένα είδος βαφής που θα έκανε αντικείμενα αόρατα, βαφή αυτοκινήτων που θα άλλαζε χρώμα με το πάτημα ενός διακόπτη, και ηχοσυστήματα ενσωματωμένα στην ταπετσαρία του τοίχου. Ο Μάρδας επίσης ζήτησε τους κινητήρες V-12 από τη Rolls-Royce του Λένον και τη Ferrari Berlinetta του Τζορτζ Χάρισον για να φτιάξει, όπως ισχυρίστηκε, έναν ιπτάμενο δίσκο. Όλες αυτές οι αξιώσεις διαψεύστηκαν αργότερα από τον ίδιο με επίσημη δήλωσή του.
Οι Beatles ίδρυσαν μια εταιρεία για τον Μάρδα με την ονομασία Fiftyshapes Ltd. τον Σεπτέμβριο του 1967. Στη συνέχεια, έγινε ένας από τους πρώτους υπαλλήλους της νεοσύστατης Apple Corps, με εβδομαδιαίο μισθό 40 λιρών (περίπου 900 λίρες σε αξία του 2023), και συμφωνία για 10% επί των κερδών από τις εφευρέσεις του.
Οι Beatles αποκαλούσαν συχνά τον Μάρδα «Έλληνα μάγο», και ο Πολ ΜακΚάρτνεϊ θυμόταν πως ενδιαφερόταν για τις ιδέες του: «Αν μπορείς να το φτιάξεις αυτό, θέλουμε ένα». Πάντα του έλεγαν: «Θέλουμε κι εμείς ένα». Οι ιδέες του Μάρδα δεν περιορίζονταν μόνο σε ηλεκτρονικά επιτεύγματα αλλά εκτείνονταν και στη σύνθεση τραγουδιών, καθώς συμμετείχε στη σύνθεση του τραγουδιού "What's the New Mary Jane", που είχε αρχικά προβλεφθεί να περιληφθεί στο διπλό άλμπουμ The Beatles (γνωστό και ως White Album). Ο Λένον αργότερα αφαίρεσε την πίστωση του Μάρδα από τη σύνθεση για άγνωστους λόγους.
Ο Μάρδας απέκτησε δικό του εργαστήριο με την ονομασία Apple Electronics, στη διεύθυνση 34 Boston Place, στο Westminster του Λονδίνου, και βοηθήθηκε να εξασφαλίσει άδεια εργασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο μισθός του αυξήθηκε τελικά στις 6.000 λίρες ετησίως (περίπου 131.435 λίρες σε αξία του 2023), και ένας Αμερικανός δικηγόρος ευρεσιτεχνιών, ο Άλφρεντ Κρότι, μετακόμισε στην Αγγλία για να τον βοηθήσει. Σε προωθητικό βίντεο της Apple Corps που περιλαμβάνεται στο DVD Beatles Anthology, ο Μάρδας εμφανίζεται να φοράει λευκή εργαστηριακή ποδιά στην Apple Electronics (με έντονους παλλόμενους ήχους στο υπόβαθρο), λέγοντας:
«Γεια σας, είμαι ο Αλέξης από την Apple Electronics. Θα ήθελα να πω 'γεια' σε όλους τους αδελφούς μου στον κόσμο, σε όλα τα κορίτσια στον κόσμο, και σε όλους τους ανθρώπους της ηλεκτρονικής στον κόσμο. Αυτή είναι η Apple Electronics.»
Έπειτα γυρνά και δείχνει προς μια συλλογή από δύο φορητές μαγνητοταινίες δύο καναλιών σε ξύλινα κουτιά, μια δίδυμη στούντιο κονσόλα εγγραφής, μετρητές τάσης, έναν ενισχυτή hi-fi, ένα παλμογράφο και μια οθόνη τηλεόρασης που προβάλλει ψυχεδελικά σχήματα σε μορφή μπαλονιών.
Μια μυστηριώδης φωτιά στο εργαστήριο τον εμπόδισε από το να παρουσιάσει τις εφευρέσεις του, αλλά αργότερα δήλωσε:
«Είμαι κηπουρός βράχων και τώρα ασχολούμαι με τα ηλεκτρονικά. Ίσως του χρόνου να κάνω ταινίες ή ποιήματα. Δεν έχω καμία επίσημη εκπαίδευση σε τίποτε από αυτά, αλλά αυτό δεν έχει σημασία.»
Οι Beatles είχαν προσπαθήσει το 1964 να αγοράσουν το νησί Αγία Τριάδα, έκτασης 14 στρεμμάτων (5,7 εκτάρια), ανοιχτά των ακτών της Εύβοιας – που το σχήμα του θυμίζει κιθάρα – αλλά οι ιδιοκτήτες δεν ενδιαφέρονταν να το πουλήσουν. Ο Τζον Λένον εξακολουθούσε να ενδιαφέρεται για την αγορά ή την ενοικίαση ενός νησιού στο οποίο θα ζούσαν όλοι μαζί, και το συζήτησε με τα υπόλοιπα μέλη των Beatles στις 19 Ιουλίου 1967. Ο πατέρας του Μάρδα ήταν ταγματάρχης στην ελληνική ΚΥΠ, και ο Μάρδας εξήγησε ότι, μέσω του πατέρα του, οι Beatles θα είχαν πρόσβαση σε κυβερνητικές διασυνδέσεις στην Ελλάδα, γεγονός που θα επιτάχυνε τη διαδικασία αγοράς ενός νησιού, καθώς πολλά ελληνικά νησιά δεν διέθεταν τα κατάλληλα πιστοποιητικά ιδιοκτησίας και υπόκειντο σε κυβερνητικούς περιορισμούς.
Στις 22 Ιουλίου 1967, ο Τζορτζ Χάρισον και η σύζυγός του Πάτι Μπόιντ, ο Ρίνγκο Σταρ και ο Νιλ Άσπινωλ πέταξαν στην Αθήνα, όπου έμειναν για ένα βράδυ στο σπίτι των γονιών του Μάρδα, μέχρι να φτάσει ο Λένον μαζί με τη Σίνθια Λένον και τον γιο τους Τζούλιαν, καθώς και ο ΜακΚάρτνεϊ με την Τζέιν Άσερ, η 16χρονη αδελφή της Πάτι, Πόλα, ο Μαλ Έβανς και ο Άλιστερ Τέιλορ.
Το ναυλωμένο γιοτ τους, το MV Arvi, καθηλώθηκε στην Κρήτη λόγω κακοκαιρίας, και έτσι η παρέα έπρεπε να περιμένει στην Αθήνα για τρεις μέρες. Ο Τέιλορ παραπονέθηκε ότι σε μία εκδρομή σε ένα μικρό ορεινό χωριό, «στρίψαμε σε μια ήσυχη στροφή του δρόμου και ξαφνικά βρεθήκαμε μπροστά σε εκατοντάδες φωτογράφους που μας φωτογράφιζαν», κάτι που είχε οργανώσει ο Μάρδας. Ο ΜακΚάρτνεϊ δήλωσε αργότερα ότι, ενώ περιπλανιούνταν με σκάφος γύρω από τα ελληνικά νησιά, όλοι απλώς κάθονταν και έπαιρναν LSD.
Τελικά εντόπισαν αυτό που αναφέρεται ως το νησί Leslo, έκτασης 80 στρεμμάτων (32 εκτάρια), αν και κανένα επίσημο ελληνικό νησί δεν φέρει αυτό το όνομα. Το νησί διέθετε ένα μικρό ψαροχώρι, τέσσερις παραλίες και έναν μεγάλο ελαιώνα. Τέσσερα μικρότερα γειτονικά νησάκια το περιέβαλλαν – ένα για κάθε Beatle. Οι Beatles έστειλαν τον Άλιστερ Τέιλορ πίσω στο Λονδίνο για να αναλάβει τη διαδικασία αγοράς του νησιού. Ο Τέιλορ έλαβε την απαραίτητη άδεια από την ελληνική κυβέρνηση για την αγορά και αποκτήθηκαν 90.000 λίρες σε ειδικά «δολάρια εξαγωγής» για τη συναλλαγή. Ωστόσο, οι Beatles άλλαξαν γνώμη πριν ολοκληρωθεί η αγορά, και τα δολάρια εξαγωγής πουλήθηκαν λίγους μήνες αργότερα με κέρδος 11.400 λιρών, καθώς η ισοτιμία ανέβηκε – μία από τις λίγες κερδοφόρες επιχειρηματικές κινήσεις του συγκροτήματος.
Μπουτίκ Apple και γάμος
Την 1η Αυγούστου 1967, ο Μάρδας, ο Άσπινωλ και ο Ντέρεκ Τέιλορ προσκλήθηκαν από τον Τζορτζ Χάρισον να μείνουν στο σπίτι του Ρόμπερτ Φιτζπάτρικ στη Blue Jay Way στο Λος Άντζελες και, στις 7 Αυγούστου 1967, ο Χάρισον και η σύζυγός του Πάτι επισκέφθηκαν μαζί με τον Μάρδα την περιοχή Χέιτ-Άσμπουρι του Σαν Φρανσίσκο.
Η Μπουτίκ Apple, στον αριθμό 94 της οδού Μπέικερ στο Λονδίνο, ήταν μία από τις πρώτες επιχειρηματικές προσπάθειες της νεοσύστατης εταιρείας Apple Corps των Beatles. Ο Μάρδας, με μεγάλο κόστος, ανέλαβε να υλοποιήσει μία από τις ιδέες του: έναν «τεχνητό ήλιο» που θα φώτιζε τον νυχτερινό ουρανό κατά τα εγκαίνια της μπουτίκ στις 7 Δεκεμβρίου 1967. Όταν έφτασε η ώρα να παρουσιάσει τον τεχνητό ήλιο στους Beatles, ισχυρίστηκε ότι δεν υπήρχε αρκετή παροχή ενέργειας για να λειτουργήσει.
Ο Μάρδας εμφανίστηκε (χωρίς να αναφέρεται στα επίσημα credits) στην τηλεοπτική ταινία των Beatles Magical Mystery Tour, η οποία προβλήθηκε για πρώτη φορά στο BBC1 ανήμερα των Χριστουγέννων το 1967.
Στις 11 Ιουλίου 1968, ο 26χρονος Μάρδας παντρεύτηκε την 22χρονη Ευφροσύνη Δοξιάδη (κόρη γνωστού Έλληνα αρχιτέκτονα) στον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας στο Λονδίνο. Παρόντες στον γάμο ήταν ο Χάρισον με τη σύζυγό του, ενώ ο Λένον (που συνοδευόταν από τη Γιόκο Όνο) ήταν κουμπάρος μαζί με τον Ντόνοβαν.
Ο Μάρδας και ο Άσπινωλ συνόδευσαν τον Λένον και τον Χάρισον στην Ινδία, όπου οι δύο Beatles μελετούσαν διαλογισμό υπό την καθοδήγηση του Μαχαρίσι Μαχές Γιόγκι. Ο Σταρ είχε ήδη επιστρέψει στην Αγγλία, διαμαρτυρόμενος ότι δεν του ταίριαζε η ινδική κουζίνα, ενώ ο ΜακΚάρτνεϊ είχε φύγει στις 24 Μαρτίου 1968.
Όταν ο Μάρδας συνάντησε για πρώτη φορά τον Μαχαρίσι, τον χαιρέτησε ειρωνικά λέγοντας: «Σε ξέρω! Δεν σε είχα γνωρίσει στην Ελλάδα πριν από χρόνια;»
Ο Μάρδας ένιωθε ζήλια για τον έλεγχο που είχε ο Μαχαρίσι πάνω στον Λένον, και σε μία από τις συχνές βόλτες τους στο δάσος, τον ρώτησε γιατί ο Μαχαρίσι είχε πάντοτε έναν λογιστή στο πλευρό του. Ο Λένον απάντησε ότι οι Beatles (ή τουλάχιστον ο ίδιος και ο Χάρισον) σκέφτονταν να δωρίσουν μεγάλο μέρος των εισοδημάτων τους στους τραπεζικούς λογαριασμούς του Μαχαρίσι στην Ελβετία. Όταν ο Μάρδας το ρώτησε σχετικά, ο Μαχαρίσι του πρότεινε χρήματα για να κατασκευάσει έναν ραδιοφωνικό σταθμό μεγάλης ισχύος, ώστε να μπορέσει να μεταδώσει τις διδασκαλίες του σε όλη την Ινδία.
Αν και στο άσραμ του Μαχαρίσι απαγορευόταν το αλκοόλ, ο Μάρδας κατάφερε να μεταφέρει κρυφά λίγο από την πόλη Ντέρα Ντούν. Αργότερα, ανέφερε στον Λένον και τον Χάρισον ότι ο Μαχαρίσι είχε σεξουαλική επαφή με μια νεαρή Αμερικανίδα φοιτήτρια και ότι έκανε ανάρμοστη πρόταση προς τη Μία Φάροου. Ωστόσο, στην αυτοβιογραφία της με τίτλο What Falls Away (1997), η Φάροου γράφει ότι ενδεχομένως να παρερμήνευσε την υποτιθέμενη κίνηση.
Ο Μάρδας συνέχισε να επιμένει ότι ο Μαχαρίσι δεν ήταν αυτός που ισχυριζόταν ότι ήταν, προκαλώντας ακόμα και αμφιβολίες στον Χάρισον. Ο Λένον, σε συνέντευξή του το 1970, δήλωσε: «Ε, πρέπει να είναι αλήθεια, γιατί αν ακόμα και ο Τζορτζ αμφιβάλλει, κάτι θα υπάρχει από πίσω».
Ο Λένον και ο Χάρισον αντιμετώπισαν απευθείας τον Μαχαρίσι, αλλά οι απαντήσεις του, τις οποίες έδωσε φανερά αιφνιδιασμένος, δεν τους ικανοποίησαν και αποφάσισαν να φύγουν από το άσραμ. Ο Μάρδας τους προειδοποίησε ότι έπρεπε να φύγουν αμέσως – εκείνοι και οι σύζυγοί τους – γιατί, όπως είπε, ο Μαχαρίσι ίσως να τους έριχνε «μαύρη μαγεία». Ο ίδιος πήγε στην Ντέρα Ντούν για να κανονίσει ταξί που θα τους μετέφεραν στο Δελχί το επόμενο πρωί.
Η Σίνθια Λένον πίστευε προσωπικά ότι ο Μάρδας είχε εφεύρει την ιστορία περί σεξουαλικής ανάρμοστης συμπεριφοράς για να υπονομεύσει την επιρροή του Μαχαρίσι στους Beatles, καθώς πάντα ζήλευε όποιον τραβούσε την προσοχή του Τζον Λένον. Ο Χάρισον και ο ΜακΚάρτνεϊ αργότερα ζήτησαν συγγνώμη από τον Μαχαρίσι (ο ΜακΚάρτνεϊ μάλιστα δήλωσε ότι δεν πίστεψε ποτέ την κατηγορία).
Το 2010, ο Μάρδας εξέδωσε δήλωση στους New York Times αρνούμενος ότι είχε διαδώσει τέτοιες φήμες.
Το διαζύγιο του Λένον
Μετά την επιστροφή του στην Αγγλία τον Μάιο του 1968, ο Τζον Λένον πρότεινε στη Σίνθια να πάει διακοπές στην Ελλάδα μαζί με τον Μάρδα, τον Ντόνοβαν, την Τζένι Μπόιντ (κοπέλα του Μάρδα) και την αδελφή της. Ο Λένον της είπε ότι θα ήταν πολύ απασχολημένος με τις ηχογραφήσεις του άλμπουμ που αργότερα θα γινόταν γνωστό ως The White Album και ότι θα της έκανε καλό να ξεκουραστεί με την παρέα του Μάρδα και των άλλων.
Η Σίνθια επέστρεψε από την Ελλάδα μια μέρα νωρίτερα, στις 22 Μαΐου 1968. Μαζί με τον Μάρδα βρήκαν τον Λένον και τη Γιόκο Όνο καθισμένους στο πάτωμα, αντικριστά, να κοιτάζονται στα μάτια. Έξω από την πόρτα της συζυγικής κρεβατοκάμαρας ήταν τα παντόφλες της Όνο. Η Σίνθια ζήτησε τότε από την Μπόιντ και τον Μάρδα να της επιτρέψουν να περάσει τη νύχτα στο διαμέρισμά τους. Όταν έφτασαν, η Μπόιντ πήγε κατευθείαν για ύπνο, αλλά ο Μάρδας μέθυσε τη Σίνθια και προσπάθησε να την πείσει να το σκάσουν μαζί. Όταν εκείνη έκανε εμετό στο μπάνιο και κατέρρευσε σε ένα κρεβάτι στο ξενώνα του διαμερίσματος, ο Μάρδας πήγε και ξάπλωσε δίπλα της και προσπάθησε να τη φιλήσει, μέχρι που – όπως είπε η ίδια – «τον απώθησε».
Ο προσωπικός βοηθός του Μπράιαν Έπσταϊν, Πίτερ Μπράουν, υποστήριξε ότι η Σίνθια τελικά κοιμήθηκε με τον Μάρδα, λέγοντας: «Κατάλαβε ότι ήταν λάθος από τη στιγμή που συνέβη, ειδικά με τον Άλεξ, τον οποίο ποτέ δεν εμπιστεύτηκε ούτε συμπάθησε».
Ο Λένον αναχώρησε λίγο αργότερα για τη Νέα Υόρκη μαζί με τον ΜακΚάρτνεϊ, λέγοντας στη Σίνθια ότι δεν μπορούσε να τους ακολουθήσει, και εκείνη πήγε ταξίδι στην Ιταλία με τη μητέρα της. Κατά τη διάρκεια των διακοπών της στην Ιταλία, ο Μάρδας εμφανίστηκε απροειδοποίητα, «ταραγμένος», περιφερόμενος έξω από το ξενοδοχείο της μέχρι να επιστρέψει. Της ανακοίνωσε ότι ο Λένον σχεδίαζε να της κάνει μήνυση για διαζύγιο με την κατηγορία της μοιχείας, να ζητήσει την αποκλειστική επιμέλεια του γιου τους, Τζούλιαν, και να την «στείλει πίσω στο Χόιλικ». Ο Μάρδας της είπε επίσης ότι σκόπευε να καταθέσει στο δικαστήριο ότι είχε διαπράξει μοιχεία μαζί του.
Η Σίνθια δήλωσε το 2005: «Το γεγονός και μόνο ότι ο Μάτζικ Άλεξ εμφανίστηκε στην Ιταλία μέσα στη νύχτα χωρίς να έχει ιδέα πού έμενα με έκανε εξαιρετικά καχύποπτη. Με εξανάγκαζαν να διευκολύνω τον Τζον και τη Γιόκο να με κατηγορήσουν για κάτι, ώστε να μη φαίνονται τόσο άσχημοι οι ίδιοι».
Το Στούντιο της Apple
Ο Μάρδας συνήθιζε να λέει συχνά πως το στούντιο της Abbey Road «δεν άξιζε τίποτα», κάτι που ενοχλούσε πολύ τον παραγωγό Τζορτζ Μάρτιν. Ο Μάρτιν δήλωσε: «Το πρόβλημα ήταν ότι ο Άλεξ ερχόταν συνέχεια στα στούντιο για να δει τι κάναμε και να μάθει απ’ αυτό, ενώ ταυτόχρονα έλεγε "Αυτοί οι άνθρωποι είναι εντελώς ξεπερασμένοι". Αλλά μου ήταν πολύ δύσκολο να τον διώξω, γιατί τα παιδιά τον συμπαθούσαν πολύ. Επειδή ήταν προφανές ότι εγώ δεν τον συμπαθούσα, δημιουργήθηκε ένα μικρό ρήγμα».
Ο Μάρδας καυχιόταν ότι μπορούσε να κατασκευάσει ένα πολύ καλύτερο στούντιο, με μηχάνημα ηχογράφησης 72 καναλιών – αντί για τα 4 κανάλια της Abbey Road, που τότε αναβαθμιζόταν σε 8 – κι έτσι του ανατέθηκε να σχεδιάσει το νέο στούντιο της Apple, στο υπόγειο των κεντρικών γραφείων της Apple στη Savile Row. Μία από τις πιο εξωφρενικές του ιδέες ήταν να αντικαταστήσει τα ηχομονωτικά διαχωριστικά γύρω από τα ντραμς του Ρίνγκο Σταρ με ένα αόρατο ηχητικό πεδίο προστασίας. Ο Σταρ θυμόταν ότι ο Μάρδας αγόρασε κάτι τεράστιους πλεονάζοντες υπολογιστές από τη British Aerospace, τους αποθήκευσε στον αχυρώνα του, αλλά «ποτέ δεν βγήκαν από εκεί» και τελικά πουλήθηκαν ως παλιοσίδερα.
Ο Μάρδας έδινε τακτικές αναφορές στους Beatles για την πρόοδο του έργου, αλλά όταν χρειάστηκαν το νέο στούντιο τον Ιανουάριο του 1969, για το πρότζεκτ Get Back (που αργότερα έγινε το Let It Be), βρήκαν έναν χώρο άχρηστο: δεν υπήρχε μηχάνημα 72 καναλιών (ο Μάρδας το είχε μειώσει σε 16), δεν υπήρχε ηχομόνωση, ούτε ενδοεπικοινωνία, ούτε καν πίνακας συνδέσεων για να περάσουν καλώδια από το control room στα 16 ηχεία που είχε στερεώσει πρόχειρα στους τοίχους. Το μόνο νέο εξοπλισμό που υπήρχε ήταν μια πρόχειρη κονσόλα μίξης που είχε φτιάξει ο ίδιος, η οποία – όπως είπε ο βοηθός του Μάρτιν, Ντέιβ Χάρις – έμοιαζε με «κομμάτια ξύλου και ένα παλιό παλμοσκόπιο». Η κονσόλα πετάχτηκε μετά από μόλις μία συνεδρία.
Ο Τζορτζ Χάρισον περιέγραψε την κατάσταση ως «χάος», λέγοντας ότι έπρεπε να «τα ξηλώσουν όλα και να αρχίσουν από την αρχή», αποκαλώντας το «τη μεγαλύτερη καταστροφή όλων των εποχών». Οι υποψίες του Χάρισον για την ανικανότητα του Μάρδα ενισχύθηκαν όταν τον είδε να κυκλοφορεί φορώντας λευκή ιατρική μπλούζα και κρατώντας clipboard, θεωρώντας ότι ίσως απλώς είχε διαβάσει το τελευταίο τεύχος του Science Weekly και αντέγραφε τις ιδέες του.
Ο Μάρδας αργότερα ισχυρίστηκε ότι δεν είχε βρεθεί ποτέ στο υπόγειο της Savile Row, γιατί ο εξοπλισμός που κατασκεύαζε δοκιμαζόταν στις εγκαταστάσεις της Apple Electronics, στο Boston Place, στο Marylebone. Οι Beatles ζήτησαν τότε από τον Τζορτζ Μάρτιν να τους σώσει. Ο Μάρτιν δανείστηκε δύο φορητές τετρακάναλες κονσόλες από την EMI και ο παλιός τους ηχολήπτης, Τζεφ Έμερικ, ανέλαβε να στήσει ένα λειτουργικό στούντιο με τον δανεικό εξοπλισμό.
Κατά τη διάρκεια αυτών των ηχογραφήσεων, ο Μάρδας παρουσίασε στους Beatles ένα πρωτότυπο συνδυασμού κιθάρας και μπάσου με περιστρεφόμενο μπράτσο. Στην ταινία The Beatles: Get Back, ο Λένον αναρωτήθηκε πώς θα μπορούσε να παίξει κιθάρα με τις χορδές του μπάσου να ακουμπούν στο χέρι του και σχολίασε ότι το όργανο ήταν αδύνατο να κουρδιστεί.
Όταν ο Άλεν Κλάιν ανέλαβε μάνατζερ των Beatles το 1969, έκλεισε την Apple Electronics και ο Μάρδας αποχώρησε από την εταιρεία. Αργότερα υπολογίστηκε ότι οι ιδέες και τα σχέδια του Μάρδα κόστισαν στους Beatles τουλάχιστον 300.000 λίρες (περίπου 6,57 εκατομμύρια λίρες σε αξία του 2023, εάν δαπανήθηκαν το 1968).
Ο Σταρ είχε εγκρίνει μόνο μία ιδέα του Μάρδα: «Είχε σκεφτεί ένα τρόπο να σταματήσουμε τον κόσμο από το να γράφει τους δίσκους μας από το ραδιόφωνο – θα έπρεπε να έχεις έναν αποκωδικοποιητή για να πιάσεις το σήμα, και μετά σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσαμε να πουλάμε και χρόνο για διαφημίσεις. Φωνάξαμε την EMI και την Capitol από την Αμερική για να το δουν, αλλά δεν ενδιαφέρθηκαν καθόλου».
Σύμφωνα με τον συγγραφέα Πίτερ Ντόγκετ, στην ιστορία των Beatles, ο Μάρδας είναι ίσως το μόνο πρόσωπο που κατέχει θέση αντίστοιχη του Άλεν Κλάιν όσον αφορά την απαξίωση από σχολιαστές και βιογράφους.
Σύμβουλος Ασφαλείας
Στη δεκαετία του 1970, η βιομηχανία αντιμετώπισης της τρομοκρατίας προσέφερε αλεξίσφαιρα οχήματα, συσκευές υποκλοπών και εξοπλισμό ασφαλείας. Ο Μάρδας ίδρυσε εταιρείες που παρείχαν τέτοια προϊόντα σε εξέχοντα πρόσωπα (VIPs), χρησιμοποιώντας τον πρώην βασιλιά της Ελλάδας, Κωνσταντίνο Β΄, ως βασικό του πωλητή. Ο έκπτωτος βασιλιάς — ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν εξόριστος στη Βρετανία — παρείχε επαφές σε αρκετές βασιλικές οικογένειες για λογαριασμό του Μάρδα και είχε στενή σχέση με τον έκπτωτο Σάχη του Ιράν, ο οποίος είχε μετακομίσει στο Μεξικό. Ο Σάχης ήταν από τους πρώτους που ενδιαφέρθηκαν για τα προσαρμοσμένα αλεξίσφαιρα αυτοκίνητα που προσέφερε ο Μάρδας και θεωρείται ότι παρείχε οικονομική ενίσχυση στις επιχειρήσεις του.
Το 1974, ο Μάρδας διοργάνωσε ένα πολυδάπανο πάρτι προς τιμήν του τότε διαδόχου του ισπανικού θρόνου, πρίγκιπα Χουάν Κάρλος, γεγονός που του εξασφάλισε σχετικό συμβόλαιο. Μετά τη δολοφονία του Λουίς Καρρέρο Μπλάνκο, η ισπανική βασιλική οικογένεια έκρινε σκόπιμο να αποκτήσει περισσότερα αλεξίσφαιρα αυτοκίνητα, αν και ένα εξ αυτών στάλθηκε στην Αγγλία, όπου έμεινε παρκαρισμένο στο Τσόμπαμ για σχεδόν έναν χρόνο, επειδή κανείς δεν ήξερε πώς να το αναβαθμίσει. Το δεύτερο συμβόλαιο (αξίας άνω του μισού εκατομμυρίου λιρών) επέτρεψε στον Μάρδα να ιδρύσει νέες εταιρείες ασφαλείας: τις Alcom Devices Ltd και Night Vision Systems Ltd (με τη συλλογική ονομασία «Project Alcom») στο St Albans Mews κοντά στην Edgware Road στο Λονδίνο, με σκοπό την παροχή ενός προηγμένου συστήματος επικοινωνίας για τον Χουάν Κάρλος, ώστε να μπορεί να βρίσκεται σε διαρκή επαφή με τις υπηρεσίες ασφαλείας του.
Ο Μάρδας προσέλαβε τον Άρθουρ Τζόνσον (γνωστό και ως Τζόνι Τζόνσον), πρώην στέλεχος του Υπουργείου Άμυνας. Το 1977, ο Σουλτάνος του Ομάν παρήγγειλε έξι λιμουζίνες Mercedes 450, αλλά γρήγορα ανακάλυψε ότι δεν ήταν τόσο ασφαλείς όσο είχε παρουσιαστεί. Οι πρώην άνδρες των SAS, που υπηρετούσαν ως φρουρά του, τις δοκίμασαν στην έρημο τον Ιούλιο του 1977, πυροβολώντας μία από τις λιμουζίνες. Μια σφαίρα έπληξε έναν εφεδρικό κύλινδρο αέρα, προκαλώντας έκρηξη στο ρεζερβουάρ και καταστρέφοντας το αυτοκίνητο ολοσχερώς. Τα υπόλοιπα αυτοκίνητα επεστράφησαν άμεσα με απαίτηση για επιστροφή των χρημάτων.
Ο βασιλιάς Χουσεΐν της Ιορδανίας διέθετε έναν στόλο οχημάτων που είχε τροποποιήσει ο Μάρδας, αλλά πραγματοποίησε δοκιμή ασφαλείας με αληθινά πυρά τον Νοέμβριο του 1977. Αυτόπτης μάρτυρας ανέφερε ότι τα αυτοκίνητα αποδείχθηκαν πιο επικίνδυνα από τα συνηθισμένα, καθώς οι σφαίρες διαπερνούσαν εύκολα την θωράκισή τους και τα παχιά αλεξίσφαιρα τζάμια θρυμματίζονταν σε αιχμηρά κομμάτια. Ο Χουσεΐν διέταξε να επιστραφούν τα αυτοκίνητα στην προηγούμενη τους κατάσταση.
Αυτές οι αποτυχίες ώθησαν τον Μάρδα και τον Κωνσταντίνο να στραφούν στην αυξανόμενη ευρωπαϊκή αγορά αντιτρομοκρατικής προστασίας, ιδρύοντας το 1978 ένα εργοστάσιο στο Λονδίνο για την παραγωγή «αλεξίσφαιρων» οχημάτων. Το εγχείρημα χρηματοδοτήθηκε από επένδυση άνω του 1 εκατομμυρίου λιρών μέσω ανώνυμων λογαριασμών τραπεζών του Μονακό και της Ελβετίας, οι οποίοι φέρονται να ελέγχονταν από τον Σάχη.
Μεταγενέστερα χρόνια και θάνατος
Ο Μάρδας πούλησε 15 αντικείμενα από τη συλλογή του με μνημεία του Τζον Λένον στις 5 Μαΐου 2004, στην Christie's στο Νότιο Κένσινγκτον του Λονδίνου. Ανάμεσα στα αντικείμενα ήταν το δερμάτινο κολάρο του Λένον, το οποίο φορούσε το 1967 και το 1968 (στο πάρτι λανσαρίσματος του άλμπουμ Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band και στο εξώφυλλο του άλμπουμ Unfinished Music No.1: Two Virgins του Λένον και της Όνο), καθώς και μια κιθάρα Vox Kensington κατά παραγγελία, μια έγχρωμη σχεδίαση με μαρκαδόρο που ονομάζεται "Strong" και μια σχέδιο με μελάνι του Λένον με τίτλο "Happy Fish". Ο Μάρδας δήλωσε ότι σκοπεύει να δωρίσει τα χρήματα σε φιλανθρωπία στην Ελλάδα. Η "κιθάρα Vox Kensington κατά παραγγελία" πουλήθηκε σε δημοπρασία για £269,000 στις 19 Μαΐου 2013.
Ο Μάρδας ζούσε στην Αθήνα μέχρι τον θάνατό του στις 13 Ιανουαρίου 2017, σε ηλικία 74 ετών, από πνευμονία.
Πηγές
Badman, Keith & Bacon, Tony (2004). The Beach Boys. Backbeat Books. ISBN 978-0-87930-818-6.
Brown, Peter & Gaines, Steven S. (1983). The Love You Make: An Insider's Story of the Beatles. McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-008159-8.
Coleman, Ray (1989). Brian Epstein: The Man Who Made the Beatles. Viking Press. ISBN 978-0-670-81474-9.
Coleman, Ray (1995). Lennon: The Definitive Biography. Pan Books. ISBN 978-0-330-34568-2.
Doggett, Peter (2011). You Never Give Me Your Money: The Beatles After the Breakup. New York, NY: It Books. ISBN 978-0-06-177418-8.
Everett, Walter (1999). The Beatles as musicians. Oxford University Press (US). ISBN 978-0-19-512941-0.
Harry, Bill (2000). The Beatles Encyclopedia. Virgin Books; 2nd Revised edition. ISBN 978-0-7535-0481-9.
Lennon, Cynthia (2005). John. Hodder & Stoughton. ISBN 978-0-340-89828-4.
Lewisohn, Mark (1990). The Beatles Recording Sessions. Hamlyn. ISBN 978-0-600-55784-5.
Martin, George (1994). All You Need Is Ears. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-11482-4.
Miles, Barry (1997). Many Years From Now. Vintage-Random House. ISBN 978-0-7493-8658-0.
Miles, Barry, Badman, Keith (2001). The Beatles Diary: After the Break-Up 1970–2001. Omnibus Press. ISBN 978-0-7119-8307-6.
Shotton, Pete, and Schaffner, Nicholas (1983). John Lennon: In My Life. Natl Book Network. ISBN 978-0-8128-2915-0.
Spitz, Bob (2005). The Beatles: The Biography. Little, Brown and Company (New York). ISBN 978-0-313-37686-3.
The Beatles (2000). The Beatles Anthology (Book). Chronicle Books. ISBN 978-0-8118-2684-6.
The Beatles (2003). The Beatles Anthology (DVD). Apple records. ASIN: B00008GKEG.
Turner, Steve (1999). A Hard Day's Write: The Stories Behind Every Beatles' Song. Carlton Books. ISBN 978-1-85868-806-0.
Σχόλια