Χατζημιχάλης Νταλιάνης
Γεννήθηκε το έτος 1775 στο Δελβινάκι της Ηπείρου, τόπο που ανέδειξε πλήθος φιλελεύθερων και ανυπότακτων ψυχών. Από νεαρή ηλικία διακρίθηκε για τη φιλομάθειά του, γεγονός που τον οδήγησε στις χώρες της Δύσης. Σπούδασε στην Ιταλία, όπου ήλθε σε επαφή με τις ιδέες του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και του φιλελευθερισμού – ρεύματα που αργότερα ενέπνευσαν τον εθνικό του αγώνα.
Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, εγκαταστάθηκε στην Τεργέστη, όπου δραστηριοποιήθηκε στον εμπορικό και βιομηχανικό τομέα, συγκεκριμένα στην καπνοβιομηχανία. Χάρη στην ευφυΐα και την εργατικότητα του, κατόρθωσε να συγκροτήσει αξιόλογη περιουσία και να καθιερωθεί ως σημαντικός επιχειρηματίας στους κόλπους της ελληνικής παροικίας της Τεργέστης.
Το βαπτιστικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Χρήστου. Ωστόσο, έλαβε την προσωνυμία «Χατζής» όταν ταξίδεψε στους Αγίους Τόπους, εκπληρώνοντας ένα θρησκευτικό προσκύνημα με έντονο πνευματικό και εθνοθρησκευτικό συμβολισμό. Εκεί, σύμφωνα με το τότε ελληνικό έθος, βαπτίστηκε στον ποταμό Ιορδάνη και έλαβε τον τίτλο «Χατζής», ένδειξη τιμής και πνευματικής ολοκλήρωσης, που συνοδεύει έκτοτε το όνομά του ως μαρτυρία πίστης και παραδοσιακής ευλάβειας.
Έτσι, ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης δεν ήταν μόνον πολεμιστής, αλλά και άνθρωπος των γραμμάτων, του εμπορίου και της πίστης· μια πολύπλευρη προσωπικότητα που θα ενταχθεί αργότερα στον επαναστατικό αγώνα με αυταπάρνηση, καταγράφοντας το όνομά του στις πιο ένδοξες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Η επαναστατική δράση του Χατζημιχάλη Νταλιάνη
Το 1816, σε μια περίοδο που η σπίθα της ελευθερίας άρχιζε να ανάβει στις καρδιές των υπόδουλων Ελλήνων, ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης εντάχθηκε στη Φιλική Εταιρεία — τη μυστική οργάνωση που ετοίμασε το έδαφος για την Επανάσταση του 1821. Η προσχώρησή του αυτή δεν ήταν τυπική· υπήρξε ενεργή και βαθιά ουσιαστική. Με δικά του έξοδα, καταδεικνύοντας την αφοσίωσή του στον αγώνα και την προσωπική του θυσία, συγκρότησε ίλη ιππικού, η οποία εντάχθηκε με ενθουσιασμό και αποτελεσματικότητα στις πολεμικές επιχειρήσεις των επαναστατών.
Τον Μάρτιο του 1826, επιδιώκοντας να προσδώσει διεθνές εύρος στην εξέγερση, ναύλωσε τρία πλοία και μετέφερε περίπου 800 εθελοντές στον Λίβανο. Σκοπός του τολμηρού αυτού εγχειρήματος ήταν να πείσει τους τοπικούς άρχοντες της περιοχής να εξεγερθούν κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας, προσφέροντας έτσι πολύτιμο αντιπερισπασμό που θα ελάφρυνε τη θέση των Ελλήνων μαχητών στον ελλαδικό χώρο. Ωστόσο, οι ελπίδες αυτές διαψεύστηκαν· ο τοπικός εμίρης παρέμεινε αδρανής και δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά του, με αποτέλεσμα να μην προκύψει το αναμενόμενο ρήγμα στο μέτωπο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μετά την αποτυχία του λιβανικού σχεδίου, ο Νταλιάνης επέστρεψε στην Ελλάδα και συνέχισε ακάθεκτος την πολεμική του δράση. Έλαβε μέρος σε επιδρομές κατά του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, συμβάλλοντας στον αγώνα κατά του αιγυπτιακού στρατού, που απετέλεσε μία από τις πλέον σκληρές προκλήσεις της επανάστασης. Στη συνέχεια μετέβη στη Στερεά Ελλάδα, όπου ενώθηκε με τις δυνάμεις του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ενός εκ των σημαντικότερων στρατηγών του Αγώνα. Μετά τον τραγικό θάνατο του Καραϊσκάκη, ο Νταλιάνης συμμετείχε και στη μάχη του Φαλήρου, επιμένοντας ως το τέλος στην πρώτη γραμμή του εθνικού αγώνα.
Η πορεία του Χατζημιχάλη Νταλιάνη υπήρξε διαρκώς συνυφασμένη με την αυταπάρνηση και την ετοιμότητα για θυσία, χαρακτηριστικά που τον καθιστούν υπόδειγμα εθνικού αγωνιστή και φωτεινή φυσιογνωμία της Ελληνικής Επανάστασης.
Το εκστρατευτικό σώμα του Χατζημιχάλη Νταλιάνη στην Κρήτη
Προς τα τέλη του 1827, σε μια κρίσιμη καμπή του Αγώνα, ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης έλαβε πρόσκληση από εκπρόσωπο των επαναστατημένων Κρητών να μεταβεί στο νησί και να αναλάβει την ηγεσία της τοπικής εξέγερσης. Οι Κρητικοί, αναγνωρίζοντας τη στρατιωτική του ικανότητα, τη φλόγα του πατριωτισμού και την εμπειρία του από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, έστρεψαν το βλέμμα τους προς τον ηπειρώτη οπλαρχηγό ως σε φυσικό ηγέτη τους.
Ο Νταλιάνης ανταποκρίθηκε άμεσα στο κάλεσμα αυτό και, συνοδευόμενος από εκστρατευτικό σώμα που αποτελούνταν από εκατό ιππείς και περίπου πεντακόσιους πεζούς, αποβιβάστηκε στην Κρήτη στις αρχές Ιανουαρίου του 1828. Στο πλευρό του, ως υπαρχηγός, είχε τον Βασίλειο Αθανασίου — έμπειρο αγωνιστή με πολεμική δράση. Η αποστολή τους, υψηλού κινδύνου και μεγάλων προσδοκιών, στόχευε στην ενίσχυση του επαναστατικού φρονήματος και στην ανασυγκρότηση της αντίστασης στο νησί, που βρισκόταν υπό ασφυκτική τουρκική πίεση.
Εν τω μεταξύ, ο Αλβανός πασάς της Κυδωνίας, Μουσταφά Νταϊλή, ο οποίος είχε διοριστεί γενικός διοικητής της Κρήτης από τον Μωχάμετ Αλή της Αιγύπτου, κινητοποιήθηκε ταχύτατα. Συγκέντρωσε τις στρατιωτικές του δυνάμεις και ετοιμάστηκε για αποφασιστική σύγκρουση με τους επαναστάτες. Όταν πληροφορήθηκε ότι ο Χατζημιχάλης είχε μετακινηθεί προς την επαναστατική εστία των Σφακίων, απέστειλε αγγελιοφόρους στους Σφακιανούς, απειλώντας τους με αντίποινα και απαιτώντας την ουδετερότητά τους.
Παρά τις απειλές, στις 8 Μαΐου εκδηλώθηκε αιφνιδιαστική επίθεση από μικτό απόσπασμα πεζών και ιππέων, υπό τη διοίκηση του Χατζημιχάλη Νταλιάνη, του Αναγνώστη Μανουσογιαννάκη και του Στρατή Δεληγιαννάκη. Η επίθεση στόχευε σε τουρκικό σώμα που κατευθυνόταν προς συνένωση με τις κύριες δυνάμεις του Μουσταφά και στέφθηκε με επιτυχία, προκαλώντας σοβαρή αναστάτωση στους αντιπάλους.
Κατόπιν τούτου, ο Χατζημιχάλης αποφάσισε να οχυρωθεί στο ιστορικό Φραγκοκάστελλο — επιλέγοντας το καστροπολιτικό αυτό σύμβολο της περιοχής ως κέντρο άμυνας και αντίστασης. Η επιλογή αυτή δεν ήταν μόνο στρατηγική, αλλά και συμβολική: το κάστρο θα γινόταν τόπος ηρωισμού και θυσίας, όπου επρόκειτο να διαδραματιστεί μία από τις πλέον ένδοξες και τραγικές σελίδες του αγώνα για την ελευθερία της Κρήτης.
Η τελική σύγκρουση στο Φραγκοκάστελλο – Η θυσία του Νταλιάνη
Στις 17 Μαΐου 1828, ο Μουσταφά Νταϊλή, επικεφαλής ισχυρής οθωμανικής στρατιάς αποτελούμενης από 8.000 άνδρες, έφθασε έξω από τα τείχη του Φραγκοκάστελλου. Εκεί, τον ανέμεναν οι λίγοι αλλά αποφασισμένοι υπερασπιστές του κάστρου, υπό την ηγεσία του Χατζημιχάλη Νταλιάνη, οι οποίοι προετοιμάζονταν για την ύστατη μάχη.
Παρά την καταφανή αριθμητική υπεροχή των οθωμανικών δυνάμεων, οι πρώτες ώρες της μάχης υπήρξαν αμφίρροπες. Οι αμυνόμενοι, με πείσμα και γενναιότητα, κατάφεραν να αντισταθούν σθεναρά, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στον αντίπαλο. Ωστόσο, η έκβαση ήταν προδιαγεγραμμένη: ο αγώνας ήταν άνισος και λυσσαλέος, και σταδιακά οι επαναστατικές δυνάμεις καταπονήθηκαν.
Όταν πλέον η πίεση έγινε αφόρητη και η περαιτέρω αντίσταση αδύνατη, οι αμυνόμενοι πραγματοποίησαν ηρωική έξοδο από το κάστρο, αψηφώντας τον θάνατο. Σχεδόν όλοι όσοι υπερασπίστηκαν το Φραγκοκάστελλο έπεσαν μαχόμενοι, σφραγίζοντας την πίστη τους στην ελευθερία με το αίμα τους. Ανάμεσά τους και ο ίδιος ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης, που έπεσε πολεμώντας γενναία στο πεδίο της τιμής, καθώς και ο πιστός του υπασπιστής, Κυριακούλης Αργυροκαστρίτης.
Η πτώση του Φραγκοκάστελλου και η θυσία των υπερασπιστών του αποτέλεσαν λαμπρό παράδειγμα αυτοθυσίας και φιλοπατρίας, εγγεγραμμένο στο πάνθεον της εθνικής μνήμης, ως απόδειξη της ακατάβλητης θέλησης για ελευθερία.
Οι Δροσουλίτες – Το φαινόμενο της μνήμης και του μύθου
Ένα από τα πλέον ιδιότυπα και μυστηριώδη φαινόμενα που συνδέονται με την ιστορική Μάχη του Φραγκοκάστελλου είναι εκείνο των λεγόμενων Δροσουλιτών — ένα οπτικό φαινόμενο που παρατηρείται στον κάμπο της περιοχής κατά τα τέλη του Μαΐου, τις ημέρες που συμπίπτουν με την επέτειο της ηρωικής σύγκρουσης του 1828.
Το φαινόμενο αυτό, καταγεγραμμένο στη συλλογική μνήμη και παράδοση του κρητικού λαού, περιγράφεται ως η εμφάνιση σκιωδών μορφών — παραταγμένων ανδρών, πεζών και ιππέων, που κινούνται σιωπηλά μέσα στην πρωινή πάχνη, λίγο πριν ανατείλει ο ήλιος. Κατά την τοπική λαϊκή ερμηνεία, πρόκειται για τις ψυχές των πεσόντων μαχητών του Χατζημιχάλη Νταλιάνη και των συντρόφων του, που κάθε χρόνο επιστρέφουν στον τόπο της θυσίας τους, διαβαίνοντας ξανά τον κάμπο όπου άφησαν την τελευταία τους πνοή.
Το φαινόμενο των Δροσουλιτών, είτε ερμηνευθεί ως ατμοσφαιρικό και οπτικό φαινόμενο είτε ως έκφανση του λαϊκού αισθήματος και της ιστορικής φαντασίας, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της τοπικής παράδοσης και προσδίδει στην ήδη φορτισμένη ιστορικά περιοχή του Φραγκοκάστελλου έναν χαρακτήρα μεταφυσικής μνήμης και τιμής. Έτσι, η μάχη και η θυσία των αγωνιστών δεν μένουν μόνο στα κιτάπια της ιστορίας, αλλά ζουν και αναπαρίστανται μέσα από τη λαϊκή ψυχή, στους μύθους και στα φαινόμενα του τόπου.
Σχόλια