Θόδωρος Έξαρχος
Θόδωρος Έξαρχος (Κέρκυρα, 10 Δεκεμβρίου 1930 – Παγκράτι, 9 Μαΐου 2009): Έλληνας ηθοποιός, συγγραφέας και συλλέκτης
Ο Θόδωρος Έξαρχος υπήρξε μια ευγενής μορφή της ελληνικής καλλιτεχνικής ζωής, με πλούσια και πολύπλευρη παρουσία στον κινηματογράφο, το θέατρο, την τηλεόραση και τον χώρο της μελέτης της θεατρικής ιστορίας. Η διαδρομή του χαρακτηρίζεται από συνέπεια, πνευματική καλλιέργεια και αφοσίωση στις τέχνες.
Γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 10 Δεκεμβρίου 1930. Ήταν γιος του Γεωργίου Έξαρχου, υποδιοικητή της Αγροτικής Τράπεζας, και καταγόταν από πολιτική οικογένεια των Τρικάλων. Ήταν εγγονός του πολιτικού Αχιλλέα Έξαρχου και αδελφός του διπλωμάτη Αχιλλέα Γ. Έξαρχου. Το ευρύτερο οικογενειακό του περιβάλλον ενίσχυσε την παιδεία και το πολιτιστικό του υπόβαθρο.
Σπούδασε θεατρική τέχνη στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, έχοντας ως δασκάλους δύο κορυφαίες μορφές του ελληνικού θεάτρου: τον Δημήτρη Χορν και τον Δημήτρη Ροντήρη. Η παιδεία αυτή τού προσέδωσε θεμέλια υψηλής αισθητικής και θεατρικής αντίληψης.
Καλλιτεχνική πορεία
Η καριέρα του στον κινηματογράφο υπήρξε μακρά και συνεπής. Συμμετείχε σε περίπου 60 ταινίες, με την πρώτη εμφάνισή του στην ταινία Της τύχης τα γραμμένα, ενώ η τελευταία του κινηματογραφική παρουσία ήταν στην πολυβραβευμένη Πολίτικη κουζίνα. Αν και οι περισσότεροι ρόλοι του ήταν δεύτεροι, τους προσέγγιζε με αίσθηση ευθύνης και λεπτότητα ερμηνείας, αναδεικνύοντας τη σημασία των μικρών αλλά ουσιαστικών παρουσιών στην αφήγηση της κινηματογραφικής ιστορίας.
Στο θέατρο έκανε την πρώτη του εμφάνιση το 1957 με τον θίασο της Κατερίνας Ανδρεάδη στο έργο Η βροχή. Εν συνεχεία συμμετείχε σε πληθώρα ποιοτικών παραστάσεων, ανάμεσά τους και ο Αρχιμάστορας Σόλνες του Ίψεν, σε σκηνοθεσία Γιώργου Κιμούλη, όπου επιβεβαίωσε την υποκριτική του δεινότητα και την ευαισθησία του απέναντι στα απαιτητικά θεατρικά κείμενα.
Η παρουσία του στην τηλεόραση υπήρξε επίσης αξιοσημείωτη. Έπαιξε σε ιδιαίτερα αγαπητές σειρές όπως Άγνωστος πόλεμος, ενώ η χαρακτηριστικά βαθιά φωνή του τον ανέδειξε και ως εκλεκτό εκφωνητή ραδιοφωνικών εκπομπών. Η τελευταία του συμμετοχή στην τηλεόραση ήταν στη σειρά Ο ψεύτης παππούς, όπου επιβεβαίωσε για μία ακόμη φορά την εγγύτητα του με το κοινό.
Συγγραφικό έργο
Η πνευματική του ανησυχία δεν περιορίστηκε στην ερμηνεία. Υπήρξε και συγγραφέας, με κορυφαίο έργο το πολύτομο Έλληνες ηθοποιοί – Αναζητώντας τις ρίζες, μια επιμελημένη ιστορική μελέτη για την εξέλιξη του ελληνικού θεάτρου και τη συμβολή των ηθοποιών του. Για το έργο αυτό τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, γεγονός που αποτελεί υψηλή αναγνώριση της προσφοράς του στην καταγραφή και διάσωση της θεατρικής μνήμης του τόπου.
Προσωπική ζωή
Υπήρξε σύζυγος της δημοσιογράφου Ολυμπίας Εξάρχου. Μαζί απέκτησαν έναν γιο, τον φέρελπι σκηνοθέτη Δημήτρη Έξαρχο (1955 – 26 Ιουνίου 2012). Το 1999, ο Δημήτρης υπέστη σοβαρό τροχαίο ατύχημα, το οποίο του προκάλεσε μόνιμη αναπηρία, γεγονός που σημάδεψε την οικογένεια.
Ο Θόδωρος Έξαρχος απεβίωσε στο Παγκράτι στις 9 Μαΐου 2009, αφήνοντας πίσω του μια σημαντική παρακαταθήκη στο θέατρο, τον κινηματογράφο και τη μελέτη της πολιτισμικής ταυτότητας της ελληνικής υποκριτικής τέχνης.
Έτος Τίτλος Ρόλος
1957 Της τύχης τα γραμμένα
1957 Μαρία Πενταγιώτισσα
1958 Μόνο για μια νύχτα Στρατής
1958 Όλα για το παιδί της Πέτρος
1959 Ερωτικές ιστορίες φίλος Θέμη
1960 Το νησί της αγάπης
1960 Ο δολοφόνος αγαπούσε πολύ Δημήτρης Κάνογλου
1960 Είμαι αθώος - Υπόθεση Ντρέυφους συνταγματάρχης Ζαν Σαντέρ
1961 Ματωμένα στέφανα αδελφός Λάμπρου
1962 Ηλέκτρα
1962 Αμαρτωλές
1962 Πεζοδρόμιο αστυνόμος
1962 Δεν γνώρισα μητέρα Μπένος
1962 Κλάψε, φτωχή μου καρδιά
1962 Αγάπη γραμμένη με αίμα Χρόνης
1962 Το ταξίδι
1963 Διεστραμμένοι Αλέκος Ιωαννίδης
1963 Χτυποκάρδια στο θρανίο γυμναστής
1963 Είναι σκληρός ο χωρισμός
1964 Είμαι μια δυστυχισμένη Τηλέμαχος
1964 Όταν η μοίρα προστάζει Τώνης Περάκης
1964 Ζωή γεμάτη πόνο
1964 Λόλα μπράβος
1964 Ένας μεγάλος έρωτας
1965 Ου κλέψεις παπάς
1965 Ο μεγάλος όρκος Ανδρέας
1965 Με πόνο και με δάκρυα
1965 Κατάρα με δέρνει βαριά
1965 Περιφρόνα με γλυκιά μου
1966 Γεύση από έρωτα Χρήστος
1966 Σκλάβοι της μοίρας Λάκης
1966 Εμείς οι αμαρτωλοί Δημήτρης Γαλάτης
1966 Κοινωνία, ώρα μηδέν Βλυσίδης
1966 Δεν είμαι ατιμασμένη
1966 Με τη λάμψη στα μάτια
1967 Ο 13ος Θανάσης Μπουμάς
1967 Άδικη κατάρα Φώτης
1967 Το χρήμα ήταν βρόμικο
1967 Πυρετός στην άσφαλτο γιατρός
1967 Η κόρη της Πενταγιώτισσας
1968 Το πιο λαμπρό μπουζούκι Μανωλιός Πετρακάκης
1968 Ας με κρίνουν οι γυναίκες
1968 Ταπεινός και καταφρονεμένος
1969 Αγωνία Χρηστίδης
1969 Ληστεία στην Αθήνα αστυνόμος Μανέτας
1969 Η κραυγή μιας αθώας
1969 Στον ίλιγγο της ζωής Βάσος
1969 Φτωχογειτονιά, αγάπη μου
1969 Ένας άνδρας με συνείδηση
1969 Για την τιμή και για τον έρωτα
1969 Η Οδύσσεια ενός ξεριζωμένου Γιωρίκας
1970 Ώρες αγάπης, ώρες πολέμου
1971 Μαντώ Μαυρογένους παπάς
1971 Ένας υπέροχος άνθρωπος πρόεδρος δικαστηρίου
1972 Αναζήτησις... μπάτλερ
1972 Αντάρτες των πόλεων Αριστείδης
1973 Ο αστερισμός της Παρθένου οφθαλμίατρος
1973 Δικτάτωρ καλεί Θανάση
1980 Ελευθέριος Βενιζέλος 1910-1927 συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς
1982 Πανικός στα σχολεία καλεσμένος
1987 Ο κλοιός θείος
1987 Θεόφιλος
2003 Πολίτικη κουζίνα Θρασύβουλος
Θέατρο
1951 Βροχή
1952 Η κυρά της θάλασσας
1960 Οι δίκαιοι
1961 Κόκκινα φανάρια
1964 Ειρήνη
1969 Ο χορός του θανάτου
1971 Ασπασία
1974 Μαντώ Μαυρογένους
1978 Απογευματινή περιπέτεια
1986 Παιδιά ενός κατώτερου θεού
2004 Αρχιτέκτονας Σόλνες
2008 Ένα ευτυχές γεγονός
Η θεατρική του διαδρομή ξεκινά καταγεγραμμένα την περίοδο 1951/1952 με τη συμμετοχή του σε δύο παραστάσεις: «Βροχή» του Θιάσου Κατερίνας, όπου ερμήνευσε τον Χώξον στο Θέατρο Κυβέλης σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ανδρεάδη, και «Η κυρά της θάλασσας» του Ίψεν, στον ρόλο του Λύγκστραντ, σε σκηνοθεσία του Καρόλου Κουν. Από νωρίς διαφαίνεται η έφεσή του σε ρεπερτόριο που ισορροπεί ανάμεσα στο δραματικό και το κοινωνικό θέατρο.
Το 1955/1956 εμφανίζεται σε μια σπάνια ιστορική παραγωγή, «Η τραγωδία του Λόρδου Μπάυρον», με διπλό ρόλο (Λοχαγός Πάρρυ και γιατρός του Μπάυρον), με το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη, δείχνοντας τη δραματική του δυναμική. Ακολουθούν ρόλοι σε κοινωνικά και ιστορικά έργα όπως το «Σκηνές του δρόμου» (1957/1958), όπου υποδύεται τον Χάρρυ Ήστερ στον θίασο του Κώστα Μουσούρη, και η «Βασίλισσα Αμαλία» στον ρόλο του Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, με σκηνοθεσία Πέλου Κατσέλη.
Κατά την περίοδο 1958/1959 συνεργάζεται με τον Νίκο Χατζίσκο στο έργο «Αρραβωνιάσματα», υποδυόμενος τον Γαρέφα, ενώ την επόμενη χρονιά ερμηνεύει τον Σαντέρ στην «Υπόθεσι Ντρέυφους», έργο πολιτικού-κοινωνικού περιεχομένου, δίπλα στον Δημήτρη Μυράτ.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’60, στην παράσταση «Μιας πεντάρας νειάτα» (1965/1966), ερμηνεύει τον Παρασκευά, συνδυάζοντας θεατρικότητα με λαϊκό χιούμορ, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Νικολαΐδη. Το 1970/1971, ερμηνεύει τον Κουρτ στο ψυχολογικό δράμα του Στρίντμπεργκ «Ο χορός του θανάτου», μια από τις κορυφαίες στιγμές της καριέρας του, σε σκηνοθεσία Μάνου Κατράκη.
Στη μεταπολιτευτική περίοδο συνεχίζει με ιστορικά έργα, όπως ο ρόλος του Παλαιών Πατρών Γερμανού στην «Μαντώ Μαυρογένους» (1974/1975) και με ελαφρές κωμωδίες, όπως «Η κυρία του Μαξίμ» (1979/1980) στον ρόλο του στρατηγού Πετυπόν, δίπλα στη Ζωή Λάσκαρη.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 συμμετέχει στο έργο «Το τελευταίο παιχνίδι» ως Τόμας Λόκγουντ, ενώ το 1987/1988 εμφανίζεται στην παράσταση «Η έκρηξη», σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου. Το 1989/1990 ενσαρκώνει τον Μακλήβυ στην «Λεηλασία» του Απλού Θεάτρου, υπό τη σκηνοθεσία του Αντώνη Αντύπα, αποδεικνύοντας την αντοχή και προσαρμοστικότητά του και σε πιο μοντέρνες σκηνές. Τελευταία καταγεγραμμένη θεατρική εμφάνισή του είναι το 1991/1992, με τον ρόλο του Σερ Λούνι στο έργο «Γάμος στην υψηλή κοινωνία», σε σκηνοθεσία Ανδρέα Βουτσινά, με τον θίασο της Μιμής Ντενίση.
Μέσα από αυτό το χρονικό τόξο, ο Θόδωρος Έξαρχος φανερώνεται ως ηθοποιός με εύρος, αντοχή και συνέπεια, με σταθερή παρουσία τόσο στο κλασικό όσο και στο σύγχρονο θέατρο, από ρεαλιστικό κοινωνικό δράμα μέχρι την ανάλαφρη κωμωδία και το ψυχολογικό θέατρο. Η θεατρική του καριέρα αποτελεί μια ζωντανή καταγραφή της εξέλιξης του ελληνικού θεάτρου για πάνω από τέσσερις δεκαετίες.
1972 Η αξέχαστη φωνή
1973 Το χρονικό του '40
1976 Η επέτειος
1976 Οι βλαβερές συνέπειες του γάμου
1979 Ήταν ένας από εμάς
1980 Η κυρία του Μαξίμ
1983 Μια νύχτα έξω
Σχόλια