Η κατάληψη της Ρόδου από τους Ιταλούς, 4 Μαΐου 1912

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1911, το Βασίλειο της Ιταλίας κήρυξε τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στο πλαίσιο του Ιταλοτουρκικού Πολέμου (1911–1912), με κύριο στόχο την κατάκτηση του βιλαετιού της Τριπολίτιδας στη Βόρεια Αφρική (σημερινή Λιβύη). Προκειμένου να αποσπάσουν την προσοχή και τις δυνάμεις των Οθωμανών από το μέτωπο της Τριπολίτιδας, οι Ιταλοί αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν στρατιωτικό αντιπερισπασμό στα Δωδεκάνησα, μία στρατηγικής σημασίας νησιωτική περιοχή του Νοτιοανατολικού Αιγαίου.

Η ιταλική στρατιωτική επιχείρηση στα νησιά ξεκίνησε με την κατάληψη της Αστυπάλαιας στις 28 Απριλίου 1912. Ακολούθησε η απόβαση στη Ρόδο στις 4 Μαΐου του ίδιου έτους. Η οθωμανική φρουρά του νησιού, μην μπορώντας να κρατήσει την πρωτεύουσα, οχυρώθηκε στο ορεινό χωριό Ψίνθος, όπου αντιστάθηκε σθεναρά μέχρι τις 17 Μαΐου, οπότε και αναγκάστηκε να παραδοθεί.

Παράλληλα με τις επιχειρήσεις στη Ρόδο, οι ιταλικές δυνάμεις κατέλαβαν, διαδοχικά, και τα υπόλοιπα νησιά των Νοτίων Σποράδων. Η κατάληψη εξελίχθηκε ως εξής: η Χάλκη στις 8 Μαΐου· η Κάλυμνος, η Κάσος, η Κάρπαθος, η Λέρος, οι Λειψοί, η Νίσυρος, η Πάτμος και η Τήλος στις 12 Μαΐου· η Σύμη στις 19 Μαΐου· και τέλος η Κως στις 20 Μαΐου 1912.

Για να εξασφαλίσουν την ομαλή κατοχή και να κατευνάσουν τις αντιδράσεις των κατοίκων, οι Ιταλοί διοικητές διαβεβαίωσαν τους νησιώτες ότι η παρουσία τους ήταν προσωρινή. Οι τοπικές κοινωνίες, κουρασμένες από τη μακρόχρονη οθωμανική κυριαρχία, υποδέχτηκαν τους Ιταλούς ως ελευθερωτές. Πολλοί θεώρησαν ότι η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο για την ένωση των νησιών με την Ελλάδα.

Στο πλαίσιο αυτό, στις 16–18 Ιουνίου 1912, συγκλήθηκε στη Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο πανδωδεκανησιακό συνέδριο. Εκπρόσωποι από τα κατεχόμενα νησιά υπέγραψαν ψήφισμα, με το οποίο ανακήρυσσαν την αυτονομία των νησιών και την ίδρυση της λεγόμενης «Πολιτείας του Αιγαίου». Η νέα αυτή Πολιτεία προβλεπόταν να διαθέτει δική της νομοθεσία, σημαία γαλάζιου χρώματος με λευκό σταυρό στο κέντρο, καθώς και έμβλημα με τη μορφή του θεού Απόλλωνα.

Το ψήφισμα υπογράφηκε από τους εξής πληρεξουσίους των νησιών:

• Κάσος: Κ. Αρβανιτόπουλος

• Ρόδος: Γ. Δρακίδης

• Λέρος: Ι. Αμπελάς

• Κάρπαθος: Γ. Πρωτόπαππας

• Σύμη και Νίσυρος: Ν. Πετρίδης

• Κως: Σ. Κογιόπουλος

• Πάτμος: Μ. Μαλανδράκης

• Χάλκη: Π. Πιπίνος

• Τήλος: ιερομόναχος Μακάριος

• Κάλυμνος: Μ. Ολυμπίτης

Το ψήφισμα έγινε γνωστό διεθνώς, σε μια προσπάθεια να ενισχυθούν τα αιτήματα των νησιωτών για αυτοδιάθεση και ενδεχόμενη ένωση με την Ελλάδα. Ωστόσο, ο επικεφαλής των ιταλικών δυνάμεων, αντιστράτηγος Τζοβάννι Αμέλιο, αρνήθηκε να το παραλάβει, υπογραμμίζοντας τις πραγματικές προθέσεις της Ιταλίας για μακροχρόνια παραμονή στα νησιά.

Η αρχική υπόσχεση για προσωρινή κατοχή των Δωδεκανήσων από τους Ιταλούς σύντομα διαψεύστηκε. Η ιταλική κυριαρχία στα νησιά συνεχίστηκε και μετά τη λήξη του Ιταλοτουρκικού Πολέμου, ενώ παγιώθηκε με την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών το 1920 (η οποία ουδέποτε επικυρώθηκε από την Ιταλία) και κυρίως με τη Συνθήκη της Λοζάνης το 1923, όπου τα νησιά αναγνωρίστηκαν και de jure υπό ιταλική κυριαρχία. Η περίοδος της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα θα διαρκούσε μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου,