Ο Ανδρέας Παπανδρέου κρίνεται προφυλακιστέος για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και μεταφέρεται στις φυλακές Αβέρωφ, 10 Μαΐου 1967

24 Δεκεμβρίου 1967. Μετά την απελευθέρωσή του, ο Ανδρέας Παπανδρέου φθάνει στο σπίτι του. Από αριστερά, η μητέρα του Σοφία Μινέικο, τα παιδιά του Νίκος, Γιώργος, Ανδρέας και Σοφία, η σύζυγός του Μαργαρίτα και ο Γιώργος Κατσιφάρας. Πίσω από τον Ανδρέα, ο Αντώνης Στρατής

Στις 10 Μαΐου 1967 - Με ομόφωνη γνώμη του ανακριτή Σωκράτη Σωκρατείδη και του εισαγγελέα Θ. Χατζίκου κρίνεται προφυλακιστέος για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και μεταφέρεται στις φυλακές Αβέρωφ ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα πολιτικοστρατιωτικά σκάνδαλα της δεκαετίας του 1960 στην Ελλάδα, με κεντρικό πρόσωπο τον Ανδρέα Παπανδρέου. Στις 10 Μαΐου 1967, με ομόφωνη γνώμη του ανακριτή Σωκράτη Σωκρατείδη και του εισαγγελέα Θεόδωρου Χατζίκου, ο Παπανδρέου κρίθηκε προφυλακιστέος για την υπόθεση και μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ. 

Ο ανώτατος στρατιωτικός δικαστής πρότεινε να παραπεμφθούν στο ανακριτικό συμβούλιο με το ερώτημα απόταξης οι λοχαγοί Πεζικού Αριστόδημος Μπουλούκος, Ιωάννης Πανούτσος, Δημήτριος Παπαγιαννόπουλος και Ιωάννης Θεοδοσίου, ως πρωτεργάτες της οργάνωσης, ενώ για έξι ακόμη λοχαγούς και υπολοχαγούς πρότεινε τον αυστηρό πειθαρχικό τους έλεγχο. Ζήτησε, ακόμη, να επιβληθεί πειθαρχική ποινή στον συνταγματάρχη Αλέξανδρο Παπατέρπο, πρώην διοικητή της ΚΥΠ, για αμέλεια στην εκτέλεση των καθηκόντων του.

 

Σύμφωνα με το πόρισμα του υποστρατήγου Ιωάννη Σίμου, η ΑΣΠΙΔΑ ήταν μια μυστική οργάνωση αξιωματικών του στρατού με προοδευτικές τάσεις, που ιδρύθηκε από νεαρούς αξιωματικούς, όπως ο λοχαγός Άρις Μπουλούκος. Η οργάνωση είχε ιδρυθεί για την εξυπηρέτηση ατομικών συμφερόντων των μελών της και δεν είχε πολιτικές επιδιώξεις ή σύνδεσμο με κάποιο πολιτικό πρόσωπο. 

Πολιτικές Προεκτάσεις

Η υπόθεση έλαβε πολιτικές διαστάσεις όταν κατηγορήθηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου για εμπλοκή στην οργάνωση. Ο ίδιος αρνήθηκε τις κατηγορίες, ενώ ο πατέρας του, πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, χαρακτήρισε την υπόθεση σκευωρία που στόχευε στην πτώση της κυβέρνησής του. 

Η άρνηση του βασιλιά Κωνσταντίνου να υπογράψει το διάταγμα για την απομάκρυνση του υπουργού Εθνικής Άμυνας Πέτρου Γαρουφαλιά, λόγω της φημολογούμενης εμπλοκής του Ανδρέα Παπανδρέου στην υπόθεση, οδήγησε στην παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου και στα γεγονότα των Ιουλιανών του 1965. 

Δικαστική Εξέλιξη

Η υπόθεση αντί να λήξει με την επιβολή πειθαρχικών ποινών, οδηγήθηκε στη διενέργεια κύριας ανάκρισης, διευρύνοντας τον κύκλο των κατηγορουμένων. Κατά τη διάρκεια των κυβερνήσεων της "Αποστασίας", εκδόθηκε το παραπεμπτικό βούλευμα που ενοχοποιούσε φιλοπαπανδρεϊκούς αξιωματικούς με την κατηγορία ότι σκόπευαν να εγκαθιδρύσουν "δικτατορία νασερικού τύπου". 

Η πολιτική ερμηνεία της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ από τον Γεώργιο και τον Ανδρέα Παπανδρέου

Ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Γεώργιος Παπανδρέου, αντιμετώπισε την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ ως κατασκευασμένη πολιτική σκευωρία, η οποία - σύμφωνα με τον ίδιο - στόχευε στην αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου και στην ανακοπή της ομαλής πορείας της χώρας προς τη δημοκρατική ομαλότητα. Ο Παπανδρέου κατήγγειλε ότι πίσω από την υπόθεση βρισκόταν ένα σχέδιο κύκλων του «παρακράτους», με σαφή σκοπό να αποτρέψουν τον εκδημοκρατισμό των ενόπλων δυνάμεων και να επαναφέρουν τον έλεγχο της Δεξιάς στο στρατιωτικό και πολιτικό πεδίο.

Αντίστοιχη στάση τήρησε και ο Ανδρέας Παπανδρέου, υιός του πρωθυπουργού και βασικό πρόσωπο της υπόθεσης, ο οποίος αρνήθηκε κάθε ανάμειξη σε συνωμοτική δραστηριότητα, διακηρύσσοντας τόσο τη δική του αθωότητα όσο και την αθωότητα των εμπλεκομένων αξιωματικών, οι οποίοι - όπως υποστήριξε - στοχοποιήθηκαν επειδή δεν υποτάχθηκαν στις απαιτήσεις του δεξιού παρακράτους.

Ωστόσο, στα χρόνια της εξορίας και της στρατιωτικής δικτατορίας, στο βιβλίο του με τίτλο «Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα» (εκδ. Παπαζήση, 1974), ο Ανδρέας Παπανδρέου προέβη σε μερική αναθεώρηση της δημόσιας στάσης του, παραδεχόμενος την ύπαρξη του ΑΣΠΙΔΑ και την προσωπική του γνωριμία με ορισμένους από τους πρωτεργάτες της ομάδας. Περιέγραψε το σχήμα όχι ως συνωμοτική οργάνωση, αλλά ως έναν επαγγελματικό σύνδεσμο αξιωματικών, οι οποίοι - απογοητευμένοι από την πολιτική κατάσταση και τους συμβιβασμούς της κυβέρνησης Παπανδρέου – επιδίωξαν να προστατεύσουν τις σταδιοδρομίες τους και να προασπίσουν την επαγγελματική τους αξιοπρέπεια, απέναντι στον ηγεμονικό ρόλο του ΙΔΕΑ στο στράτευμα. Κατά τα λόγια του, η δημιουργία της ΑΣΠΙΔΑ αποδόθηκε σε «ένα μικρό αριθμό αξιωματικών, που αρνήθηκαν να προσχωρήσουν στη χούντα του ΙΔΕΑ […] και βαθιά απογοητευμένοι από τους συμβιβασμούς που έκανε η κυβέρνησή μας […] ίδρυσαν ένα επαγγελματικό σύνδεσμο, με βασικό σκοπό να προστατεύσουν τις καριέρες τους».

Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ παραμένει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα κεφάλαια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, με ερμηνείες που ποικίλλουν ανάλογα με την πολιτική οπτική.