Παύλος Κουντουριώτης
Παύλος Κουντουριώτης (1855–1935)
Ναύαρχος, πολιτικός, Πρόεδρος της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας
Πρώτα χρόνια – Οικογενειακή καταγωγή
Ο Παύλος Κουντουριώτης γεννήθηκε στην Ύδρα στις 9 Απριλίου 1855, σε μια από τις πιο ιστορικές οικογένειες του νησιού, με μακρά ναυτική και πολιτική παράδοση. Ήταν δισέγγονος του Γεωργίου Κουντουριώτη, σημαντικού αγωνιστή του 1821 και πολιτικού. Ο πατέρας του Θεοδωράκης Κουντουριώτης ήταν επιφανής Υδραίος πλοιοκτήτης και η μητέρα του Ειρήνη Τσαμαδού καταγόταν επίσης από ιστορική οικογένεια με αγωνιστές της Επανάστασης.
Από μικρός ανατράφηκε με εθνικά ιδεώδη και συνδέθηκε βαθιά με τη ναυτική παράδοση του τόπου του. Το 1875 εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, την οποία αποφοίτησε το 1878, και άρχισε να υπηρετεί στο Βασιλικό Ναυτικό.
Ο Παύλος Κουντουριώτης το 1900
Η στρατιωτική του σταδιοδρομία (1878–1912)
Στις πρώτες δεκαετίες της καριέρας του υπηρέτησε σε πολλά πολεμικά πλοία και σταδιακά αναρριχήθηκε στην ιεραρχία. Εντυπωσίασε με την πειθαρχία του, τον επαγγελματισμό του και το στρατηγικό του πνεύμα.
Το 1908 διορίστηκε Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, ο πρώτος που ανέλαβε αυτόν τον ρόλο, και συνέβαλε σημαντικά στον εκσυγχρονισμό του στόλου. Καθιέρωσε νέες μεθόδους εκπαίδευσης και οργάνωσης, ενώ υπήρξε υπέρμαχος της απόκτησης σύγχρονων πολεμικών πλοίων.
Το 1911, λίγο πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους, διορίστηκε Υπαρχηγός του Ναυτικού και λίγο αργότερα αρχηγός του Στόλου του Αιγαίου.
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και ο «Αβέρωφ» (1912–1913)
Κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, ο Κουντουριώτης τέθηκε επικεφαλής του ελληνικού στόλου με ναυαρχίδα το Θ/Κ Γεώργιος Αβέρωφ, ένα από τα πιο σύγχρονα και ισχυρά θωρηκτά της εποχής.
Υπό τη διοίκησή του:
Ναυμαχία της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912): ο ελληνικός στόλος νίκησε κατά κράτος τον Οθωμανικό, αποκλείοντας τα Δαρδανέλια.
Ναυμαχία της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913): οριστική κυριαρχία της Ελλάδας στο Αιγαίο.
Με απανωτές ενέργειες, απελευθερώθηκαν Λήμνος, Θάσος, Ίμβρος, Τένεδος και άλλα νησιά.
Ο Κουντουριώτης εφάρμοσε την τακτική της ανεξάρτητης επιθετικής δράσης του «Αβέρωφ», αποσπώντας τον από τον υπόλοιπο στόλο και εφορμώντας μόνος, με ανώτερη ταχύτητα και δύναμη πυρός. Η επιλογή αυτή καθόρισε την έκβαση των μαχών.
Οι επιτυχίες του τον ανέδειξαν σε εθνικό ήρωα. Ανακηρύχθηκε Αντιναύαρχος επ’ ανδραγαθία και παρέμεινε ως Αρχηγός του Στόλου και μετά τον πόλεμο.
Ο Εθνικός Διχασμός – Η Τριανδρία της Θεσσαλονίκης (1916)
Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Κουντουριώτης συντάχθηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ερχόμενος σε σύγκρουση με το παλάτι και τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄. Το 1916 συγκρότησε μαζί με τον Βενιζέλο και τον στρατηγό Δαγκλή την Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη — την περιβόητη Τριανδρία.
Ως Ναυτικός Υπουργός της Κυβέρνησης αυτής, διοργάνωσε τον στόλο και υποστήριξε την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Η στήριξή του ήταν καθοριστική για την επικράτηση του βενιζελικού στρατοπέδου και την απομάκρυνση του βασιλιά.
Ο Κουντουριώτης το 1924 ορκίζεται ως ο πρώτος Πρόεδρος της Δεύτερης Ελληνικής Δημοκρατίας
Πρόεδρος της Δημοκρατίας – Αντιβασιλεία (1920–1935)
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, διορίστηκε Αντιβασιλέας της Ελλάδας από την Επαναστατική Επιτροπή, καθώς ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εξαναγκάστηκε σε εκ νέου παραίτηση. Η επιλογή του Κουντουριώτη είχε στόχο να εξασφαλιστεί η μετάβαση προς μια πιο σταθερή πολιτειακή λύση.
Το 1924, με την ανακήρυξη της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, εξελέγη Πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Παραιτήθηκε το 1926 εξαιτίας διαφωνιών με τον Πάγκαλο, αλλά επανήλθε το 1929 και παρέμεινε έως το 1935, όταν ξαναπαραιτήθηκε λίγο πριν από την παλινόρθωση της μοναρχίας, παρά τις περιορισμένες αρμοδιότητες, το κύρος του επηρέασε βαθιά τη δημόσια ζωή.
Τελευταία χρόνια και θάνατος
Αποσύρθηκε από τη δημόσια ζωή και επέστρεψε στην Ύδρα. Πέθανε στις 22 Αυγούστου 1935, σε ηλικία 80 ετών. Ο θάνατός του συνέπεσε χρονικά με την τελική κρίση της Β΄ Δημοκρατίας και την επιστροφή του βασιλιά Γεώργιου Β΄.
Η σορός του μεταφέρθηκε στην Ύδρα, όπου και ενταφιάστηκε με τιμές αρχηγού κράτους.
Κληρονομιά
Ο Παύλος Κουντουριώτης έχει μείνει στην Ιστορία ως:
Ο εθνικός ναύαρχος που εξασφάλισε την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο.
Ο πολιτικός ηγέτης που στάθηκε υπεράνω κομμάτων, πιστός στη δημοκρατία και στο καθήκον.
Ο άνθρωπος-σύμβολο του φιλελεύθερου πατριωτισμού του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.
Το όνομά του Παύλου Κουντουριώτη έχει δοθεί μέχρι σήμερα σε 4 πλοία του Πολεμικού Ναυτικού:
1. Το πρώτο, ένα ελαφρύ καταδρομικό, παρόμοιο με το Αγγλικού τύπου CHATΗAM, παραγγέλθηκε σε αγγλικά ναυπηγεία το 1914. Με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατασχέθηκε από τους Άγγλους και εντάχθηκε στον Βρετανικό στόλο με το όνομα BIRKENHEAD.
2. Το δεύτερο, ένα αντιτορπιλικό τύπου DARDO (Η 07) ήταν ένα από τα τέσσερα (ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ, ΥΔΡΑ, ΣΠΕΤΣΑΙ, ΨΑΡΑ) που παραγγέλθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση στα ιταλικά ναυπηγεία το 1933 και παρελήφθηκαν το 1933. Έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του πολέμου 1940-1941, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνονται η 2η και η 3η επιδρομή στα στενά του Οτράντο (15-16 Δεκεμβρίου 1940 και 4-5 Ιανουαρίου 1941). Διέφυγε στη Μέση Ανατολή, απ' όπου στάλθηκε για εκσυγχρονισμό στη Βομβάη (Ιούνιος 1941 - Απρίλιος 1942). Χρησιμοποιήθηκε ως συνοδό κατά τη διάρκεια του πολέμου μέχρι τις 15 Νοεμβρίου 1943, οπότε τέθηκε σε κατάσταση ενέργειας συντήρησης. Παροπλίσθηκε το 1946 μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας.
3. Το τρίτο, ένα αντιτορπιλικό στόλου τύπου GEARING FRAM I (D-213), άρχισε να ναυπηγείται στις 2 Μαΐου 1945 από τα ναυπηγεία Bethlehem Steel στο Quincy των ΗΠΑ. Καθελκύστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 1945 και εντάχθηκε στο Ναυτικό των ΗΠΑ στις 8 Μαρτίου 1946 με το όνομα USS RUPERTUS DD 851. Παρελήφθηκε από το Πολεμικό Ναυτικό στις 10 Ιουλίου 1973 στο San Diego της πολιτείας California των ΗΠΑ, με πρώτο κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Π. Ευσταθίου ΠΝ και κατέπλευσε στην Ελλάδα στις 23 Μαρτίου 1974. Παροπλίσθηκε το 1995.
4. Τη σημερινή φρεγάτα κλάσης Standard, F 462 (πρώην Ολλανδική KORTENAER). Ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία Koninklijka Maatschappij de Schelde στο Vlissingen της Ολλανδίας και εντάχθηκε στη δύναμη του Ολλανδικού Ναυτικού στις 26 Οκτωβρίου 1978. Αγοράσθηκε από το ΠΝ και η ύψωση της Ελληνικής Σημαίας έγινε στο Den Helder της Ολλανδίας στις 15 Δεκεμβρίου 1997, με πρώτο κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Δ. Ελευσινιώτη ΠΝ. Κατέπλευσε στην Ελλάδα στις 6 Απριλίου 1998. Αποτελεί την πρώτη φρεγάτα του τύπου που διήλθε πρόγραμμα εκσυγχρονισμού από ελληνικά χέρια στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, στο διάστημα 2004-2006.
Σχόλια