Σπύρος Θεοδωρόπουλος (Άγις Θέρος)
Ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος, γνωστός στο λογοτεχνικό κοινό με το ψευδώνυμο Άγις Θέρος, γεννήθηκε το 1875 στην Αμαλιάδα της Ηλείας και πέθανε το 1961. . Υπήρξε μία από τις πλέον πολύπλευρες και δημιουργικές μορφές της ελληνικής πνευματικής ζωής του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Ποιητής, κοινωνιολόγος, λαογράφος, δημοτικιστής και πολιτικός, ο Θεοδωρόπουλος έζησε μια ζωή στρατευμένη στη λαϊκή παράδοση, τη γλώσσα, τον κοινωνικό αγώνα και την πνευματική χειραφέτηση του ελληνικού λαού.
Η λογοτεχνική του πορεία ξεκίνησε το 1901, με μια μετάφραση του μονόπρακτου δράματος «Δύο πόνοι» του Φρανσουά Κοππέ, την οποία αφιέρωσε στη «Νέα Σκηνή» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου. Ήταν η εποχή που ο Θεοδωρόπουλος διαμόρφωνε τη λογοτεχνική του ταυτότητα και εντασσόταν στους κόλπους του δημοτικιστικού κινήματος, το οποίο υπηρέτησε με θέρμη σε όλη του τη ζωή.
Από το 1901 έως το 1910 εξέδιδε το ετήσιο «Σπαρτιατικό Ημερολόγιο», ένα πρωτοποριακό για την εποχή του έντυπο, μοναδικό ως προς το περιεχόμενο και την οργάνωσή του. Το ημερολόγιο αυτό περιείχε ό,τι σχετιζόταν με τη Λακωνία: λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία, ποιήματα, αρχαιότητες, πληροφορίες για την παραγωγή, τα επαγγέλματα, ακόμα και το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα. Χάρη στην ακρίβεια και τον πλούτο των πληροφοριών του, το «Σπαρτιατικό Ημερολόγιο» παραμένει μέχρι και σήμερα μια πολύτιμη πηγή για τη μελέτη της λακωνικής κοινωνίας και της καθημερινής ζωής της εποχής.
Ο Θεοδωρόπουλος εξέδωσε επίσης για ένα χρόνο την εβδομαδιαία εφημερίδα «Λακεδαίμων» και διετέλεσε αρχισυντάκτης της ημερήσιας «Σωτηρία», η οποία διακρινόταν για τους αγώνες της ενάντια στη μοναρχία και τις αυταρχικές εκφάνσεις της εξουσίας. Στα άρθρα, τα ποιήματα και τα πεζά του χρησιμοποιούσε τη δημοτική γλώσσα με σταθερότητα και μαχητικότητα, πιστός στην ιδέα πως η γλώσσα του λαού ήταν το μόνο αυθεντικό όχημα της εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας.
Εκτός από την έντονη λογοτεχνική του δραστηριότητα, ο Θεοδωρόπουλος ανέπτυξε αξιοσημείωτη κοινωνική και πολιτική δράση. Το 1910 συμμετείχε ενεργά στην ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Αθήνας, γεγονός που μαρτυρά τη σύνδεσή του με τις πρωτοπόρες κοινωνικές ιδέες της εποχής. Ως μέλος κοινοβουλευτικών επιτροπών συνέταξε τα πρώτα εργατικά νομοσχέδια, αποδεικνύοντας την προσήλωσή του στην κοινωνική δικαιοσύνη και την πρόοδο.
Εκλέχθηκε τρεις φορές βουλευτής με τη βενιζελική παράταξη, το 1910, το 1912 και το 1923, εκπροσωπώντας ένα ρεύμα πολιτικού δημοτικισμού που επεδίωκε τη μεταρρύθμιση της κοινωνίας με βάση τον ανθρωπισμό, την παιδεία και την προστασία της εργασίας. Το 1922, μετά την υπογραφή του «Δημοκρατικού Μανιφέστου» μαζί με άλλους δημοκρατικούς πολιτευτές, συνελήφθη και φυλακίστηκε, επιβεβαιώνοντας τη στράτευσή του σε αρχές που υπερέβαιναν το πολιτικό κόστος.
Ως λαογράφος, υπήρξε στενά συνδεδεμένος με τον κύκλο του Νικόλαου Πολίτη και ήταν από τα ιδρυτικά μέλη της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας (Δεκέμβριος 1908). Το πρώτο του βιβλίο, το 1909, ήταν μια συλλογή δημοτικών τραγουδιών, αντικείμενο που υπήρξε το μεγάλο του πάθος σε όλη του τη ζωή. Καρπός της πολύχρονης ενασχόλησής του με την ελληνική προφορική παράδοση ήταν το δίτομο έργο «Τα τραγούδια των Ελλήνων» (1951–1952), το οποίο τιμήθηκε με Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών και θεωρείται κορυφαίο επίτευγμα όχι μόνο στον τομέα της λαογραφίας, αλλά και της λογοτεχνικής σύνθεσης. Ο ίδιος έγραφε ότι στόχος του ήταν «η σύνθεση ή το συνταίριασμα παραλλαγών με μοναχό οδηγό το λογοτεχνικό αισθητικό κριτήριο».
Ο Θεοδωρόπουλος υπηρέτησε για πολλά χρόνια ως πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και εκπροσώπησε την Ελλάδα σε πολλά λογοτεχνικά συνέδρια του εξωτερικού, ενισχύοντας τη διεθνή παρουσία των ελληνικών γραμμάτων.
Το 1940, σε προχωρημένη ηλικία, δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Τ’ ανθρώπινα», η οποία τιμήθηκε με βραβείο του Υπουργείου Παιδείας. Ακολούθησαν και άλλες ποιητικές εκδόσεις, στις οποίες υμνήθηκε η αντίσταση των Ελλήνων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και παρουσιάστηκαν λυρικά τοπία και βιώματα από την αγροτική ηθογραφία. Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από έντονο λυρισμό και παραδοσιακό ύφος, συχνά ρητορικό, αλλά πάντοτε αληθινό, επηρεασμένο βαθιά από τη γλώσσα του δημοτικού τραγουδιού, το οποίο θεωρούσε την πεμπτουσία της ελληνικής ψυχής.
Ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος δεν υπήρξε απλώς ένας συγγραφέας, αλλά μια ζώσα πνευματική δύναμη. Συνδύασε την ποιητική ευαισθησία με τον κοινωνικό στοχασμό και τη λαογραφική ακρίβεια με τη λογοτεχνική τέχνη. Το έργο του αποτελεί μία από τις σπουδαιότερες γέφυρες ανάμεσα στον παραδοσιακό ελληνικό πολιτισμό και τον νεωτερικό στοχασμό, μία μαρτυρία για το πώς η πνευματική δημιουργία μπορεί να συναντήσει τη δράση και την κοινωνική ευθύνη.
Εργογραφία
Λογοτεχνικό και Μεταφραστικό Έργο
1901 – Μετάφραση του μονόπρακτου δράματος «Δύο πόνοι» του François Coppée, αφιερωμένη στη Νέα Σκηνή του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου.
1940 – «Τ’ ανθρώπινα», πρώτη ποιητική συλλογή του Άγι Θέρου, για την οποία τιμήθηκε με Βραβείο του Υπουργείου Παιδείας.
1940–1950 – Ακολουθεί σειρά ποιητικών συλλογών, με θεματολογία:
την Εθνική Αντίσταση των Ελλήνων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο,
τη λυρική απεικόνιση της αγροτικής ζωής και ηθογραφίας,
την επίδραση του δημοτικού τραγουδιού (κύρια πηγή έμπνευσης και τεχνικής).
Λαογραφικό Έργο
1909 – Συλλογή δημοτικών τραγουδιών, πρώτη του έκδοση με θέμα τη δημοτική μας παράδοση.
1951–1952 – «Τα τραγούδια των Ελλήνων», δίτομη μνημειώδης εργασία:
Βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Σημαντική συμβολή τόσο στη λαογραφία όσο και στη λογοτεχνία.
Ο συγγραφέας προβαίνει σε σύνθεση ή «συνταίριασμα» παραλλαγών των τραγουδιών, με γνώμονα το λογοτεχνικό-αισθητικό του κριτήριο.
Αποτέλεσμα μακρόχρονης έρευνας και μελέτης, σε στενή συνεργασία με τον κύκλο του Νικολάου Πολίτη.
Το έργο αποτελεί κορυφαίο επίτευγμα της ελληνικής λαογραφικής γραμματείας.
Δημοσιογραφική και Εκδοτική Δραστηριότητα
1901–1910 – Έκδοση του ετήσιου «Σπαρτιατικού Ημερολογίου»:
Πρωτοποριακό βιβλιαράκι για τη Λακωνία.
Περιείχε ιστορία, λαογραφία, ποίηση, αρχαιολογικά και οικονομικά στοιχεία.
Πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τη Λακωνία του πρώτου 20ού αιώνα.
Χρονιά άγνωστη (πριν το 1910) – Έκδοση εβδομαδιαίας εφημερίδας «Λακεδαίμων».
Περίοδος άγνωστη – Αρχισυντάκτης της ημερήσιας εφημερίδας «Σωτηρία», γνωστής για τους αγώνες της κατά της μοναρχίας.
Συνεργασίες με εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, με πεζά και ποιήματα γραμμένα στη δημοτική.
4. Κοινωνικά και Πολιτικά Κείμενα
Συγγραφέας πολλών βιβλίων με θέματα:
εργατικά, δημοτικά, συνεταιριστικά.
Συντάκτης των πρώτων εργατικών νομοσχεδίων στην Ελλάδα ως μέλος κοινοβουλευτικών επιτροπών (μετά το 1910).
Ένας από τους συντάκτες και υπογράφοντες του Δημοκρατικού Μανιφέστου του 1922.
Σχόλια