Προκόπιος Λαζαρίδης (Άγιος Προκόπιος Ικονίου)
Ο Άγιος Προκόπιος Ικονίου, κατά κόσμον Προκόπιος Λαζαρίδης, υπήρξε εξέχουσα πνευματική και εκκλησιαστική προσωπικότητα του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, σημαντικός Ιεράρχης του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και Μάρτυρας της Πίστεως, καθώς πέθανε υπό άθλιες συνθήκες εξορίας από τις τουρκικές αρχές το 1923. Θεωρείται Νεομάρτυρας της Μικράς Ασίας, και η μνήμη του τιμάται στις 20 Απριλίου, ημέρα της κοιμήσεώς του, και την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού μαζί με τους υπόλοιπους Μικρασιάτες Νεομάρτυρες.
Πρώτα χρόνια – Καταγωγή και εκπαίδευση
Γεννήθηκε το 1859 στην Καππαδοκία, περιοχή με μακραίωνη χριστιανική ιστορία. Ανήκε σε εύπορη και ευσεβή ελληνική οικογένεια, που τον ανέθρεψε με βαθύ θρησκευτικό ήθος και ελληνορθόδοξη συνείδηση. Από νεαρή ηλικία έδειξε ροπή προς τα γράμματα και την πνευματική ζωή.
Σπούδασε στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, το σημαντικότερο φυτώριο κληρικών και θεολόγων του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Διακρίθηκε για τη θεολογική του κατάρτιση, τη φιλομάθεια και το ήθος του. Εκεί γνώρισε προσωπικότητες που καθόρισαν τη θεολογική του σκέψη και απέκτησε γερή φιλοσοφική και πατερική παιδεία.
Εκκλησιαστική σταδιοδρομία
Η εκκλησιαστική του διαδρομή ήταν λαμπρή και διακρίθηκε από συνέπεια, αυταπάρνηση και γενναίο φρόνημα:
Μητροπολίτης Δυρραχίου: Η πρώτη του αρχιερατική θέση ήταν στη δυτική ακτή της Βαλκανικής, στο Δυρράχιο. Εκεί ασχολήθηκε με τη στήριξη του ποιμνίου, την ίδρυση σχολείων και την ενίσχυση της ελληνικής συνείδησης σε έναν χώρο εθνοτικά μεικτό και εκκλησιαστικά ταραχώδη.
Μητροπολίτης Φιλαδελφείας (Μικρά Ασία): Μετατέθηκε στην ιστορική μητρόπολη της Φιλαδελφείας, όπου υπηρέτησε με ζήλο την τοπική ελληνική κοινότητα, που αντιμετώπιζε δυσκολίες λόγω της αυξανόμενης τουρκικής καταπίεσης και του οικονομικού μαρασμού.
Μητροπολίτης Ικονίου: Η πλέον καθοριστική περίοδος της διακονίας του ξεκίνησε με τη μετάθεσή του στη μεγάλη μητρόπολη του Ικονίου στην Καππαδοκία. Στο Ικόνιο υπήρχε ακμαία ελληνική κοινότητα, αλλά οι πιέσεις του Νεοτουρκικού καθεστώτος ήταν πλέον ασφυκτικές. Ο Μητροπολίτης Προκόπιος στάθηκε δίπλα στο ποίμνιό του με ανδρεία, λόγο ελπιδοφόρο και ποιμαντική στοργή.
Ηγετική παρουσία σε καιρούς διωγμών
Κατά τα έτη 1914–1922, οι Έλληνες της Μικράς Ασίας υπέστησαν τρομερές διώξεις από τους Νεότουρκους και μετέπειτα από το κεμαλικό καθεστώς. Ο Προκόπιος δεν εγκατέλειψε ποτέ το ποίμνιό του. Αντιθέτως, αντιστάθηκε στην εθνοκάθαρση, αγωνιζόμενος για τη διατήρηση της ελληνικότητας και της Ορθοδοξίας.
Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής το 1922, παρά τις πιέσεις, αρνήθηκε να εγκαταλείψει το Ικόνιο και έμεινε μαζί με τον υπόλοιπο πληθυσμό, γνωρίζοντας ότι τον περίμενε είτε η φυλάκιση είτε ο θάνατος. Οι τουρκικές αρχές τον συνέλαβαν και τον εξόρισαν μαζί με άλλους Μικρασιάτες ιεράρχες και προκρίτους.
Μαρτύριο και κοίμηση
Ο Άγιος Προκόπιος πέθανε στην εξορία στις 20 Απριλίου 1923, σε ηλικία 64 ετών, σε συνθήκες απάνθρωπες, εξουθενωμένος από τις κακουχίες, την πείνα και την αρρώστια. Οι τελευταίες του πράξεις ήταν προσευχή και λόγος παρηγορητικός προς τους συγκρατουμένους του, τους οποίους παρηγορούσε με την ελπίδα της Αναστάσεως και της Ελευθερίας.
Πολλές πηγές αναφέρουν ότι αρνήθηκε να υπογράψει έγγραφα υποταγής στις τουρκικές αρχές ή να απαρνηθεί το ποιμαντικό του έργο, γεγονός που θεωρείται καθοριστικό για τη χαρακτηριστική μαρτυρική του ιδιότητα.
Αναγνώριση και Αγιοκατάταξη
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, αναγνωρίζοντας το μαρτύριο και την αυταπάρνησή του, κατέταξε τον Προκόπιο Λαζαρίδη μεταξύ των Νεομαρτύρων. Η επίσημη αγιοκατάταξή του έγινε με Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και η μνήμη του τιμάται:
Στις 20 Απριλίου, ημέρα της κοιμήσεώς του·
Την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, μαζί με όλους τους Μικρασιάτες Νεομάρτυρες.
Η Εκκλησία τιμά το πρόσωπό του ως σύμβολο θυσίας και ακλόνητης πίστης, ιδιαίτερα σε μια εποχή κατάρρευσης του μικρασιατικού ελληνισμού.
Κληρονομιά και σημασία
Η προσωπικότητα του Αγίου Προκοπίου Ικονίου αποτελεί σύμβολο πίστης, γενναιότητας και αγάπης προς τον συνάνθρωπο. Στην ιστορική μνήμη των προσφύγων της Μικράς Ασίας, ο Προκόπιος παραμένει ένας ιεράρχης-ήρωας, ένας αρχιερέας του λαού, που δεν συμβιβάστηκε, δεν λιποψύχησε και δεν εγκατέλειψε την ευθύνη του ούτε στην πιο δύσκολη στιγμή.
Το πρότυπο ζωής του λειτουργεί ως υπόδειγμα για τη σύγχρονη ποιμαντική διακονία, ως έκφραση ποιμενικής ευθύνης, ομολογίας πίστεως και εθνοθρησκευτικής συνείδησης.
Σχόλια