Έλληνες στην Πολωνία
Οι Έλληνες, κυρίως έμποροι και έμποροι αγαθών, βρίσκονταν στα πολωνικά εδάφη ήδη από την εποχή του Μπολέσλαφ Α΄ ο γενναίος ή ο μέγας (πολων.: Bolesław I Chrobry, 967 - 17 Ιουνίου 1025), χρηματοδοτώντας την ανέγερση πολλών Ορθόδοξων Αποστολικών και, σε μικρότερο βαθμό, Ελληνοκαθολικών (Ουνιτικών) εκκλησιών (π.χ. στο Λούμπλιν και το Μοχίλιβ Ποδόλσκι), καθώς και κοιμητηρίων σε ολόκληρη την Πολωνολιθουανική Κοινοπολιτεία. Ωστόσο, οι περισσότεροι από αυτούς τους μετανάστες αφομοιώθηκαν τελικά στις διάφορες εθνοτικές ομάδες που αντλούν την κληρονομιά τους από αυτή την πολιτεία, όπως οι Πολωνοί, οι Λιθουανοί, οι Λευκορώσοι και οι Ουκρανοί.
Στην απογραφή της Πολωνίας το 1921, πολύ λίγοι άνθρωποι δήλωσαν ελληνική εθνικότητα, με τις μεγαλύτερες ελληνικές κοινότητες να αριθμούν 18 και 16 άτομα στη Λοτζ και τη Βαρσοβία αντίστοιχα.
Οι περισσότεροι Έλληνες που αυτοπροσδιορίζονται ως Έλληνες στην Πολωνία σήμερα αντλούν την κληρονομιά τους από τον μεγάλο αριθμό Ελλήνων πολιτών που έφυγαν ως πρόσφυγες από τον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ελλάδα και εισήλθαν στην Πολωνία. Αποτελούν κυρίως μέλη πρώην κομμουνιστικών ανταρτικών μονάδων από την περιοχή της Μακεδονίας. Οι περισσότεροι ήταν αγρότες πριν από την φυγή τους από την Ελλάδα. Συνολικά, από το 1948 μέχρι το 1951, 12.300 άτομα από την Ελλάδα ήρθαν στην Πολωνία, από τα οποία περίπου το ένα τέταρτο ήταν παιδιά.
Οι περισσότεροι πρόσφυγες έφτασαν μέσω θάλασσας από το λιμάνι της Γκντύνια. Η πολωνική κυβέρνηση αποφάσισε να τους εγκαταστήσει στις περιοχές δυτικά του ποταμού Όντερ, κοντά στα σύνορα με την Ανατολική Γερμανία, κυρίως κοντά στο Ζγκορζέλεκ. Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν κυρίως στις πόλεις και τα χωριά του Ζγκορζέλεκ, της Μπιελάβα, του Ντζερζόνιοφ, της Γιελενία Γκόρα, της Λέγκνιτσα, του Λουμπάν, της Νιέμτσα, της Σβίντνιτσα, του Βαλμπρίχ και του Βρότσλαβ στη νοτιοδυτική Πολωνία, καθώς και στις πόλεις Μπιέλσκο-Μπιάλα, Γκντύνια, Κατοβίτσε, Κρακοβία (στην περιοχή Νόβα Χούτα), Στσέτσιν και Βαρσοβία. Περίπου 200 άτομα μεταφέρθηκαν επίσης στο Κρότσιενκο στη νοτιοανατολική Πολωνία, κοντά στα Βασατσάνια, σε μια περιοχή που προηγουμένως κατοικούνταν από Έλληνες.
Αρχικά, οι πρόσφυγες θεωρούνταν ήρωες του αντικαπιταλιστικού κινήματος και τους δόθηκε σημαντική κυβερνητική βοήθεια για να χτίσουν νέες ζωές και να ενσωματωθούν στην Πολωνία. Στην αρχή, βρήκαν εργασία στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, όπου ήταν πολύ κατάλληλοι λόγω του αγροτικού τους υπόβαθρου, αλλά αργότερα μετακινήθηκαν προς τις αστικές περιοχές.
Ορισμένοι πρόσφυγες επέλεξαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα νωρίς. Μέχρι το 1957, περίπου 10.000 παρέμειναν στην Πολωνία. Ωστόσο, αργότερα διατυπώθηκαν υποψίες ότι ήταν πράκτορες του Τίτο. Ένας μεγάλος αριθμός απελάθηκε στη Βουλγαρία το 1961. Ένα συμφωνητικό του 1985 μεταξύ των κυβερνήσεων της Πολωνίας και της Ελλάδας, το οποίο επέτρεπε στους Έλληνες πρόσφυγες να λάβουν συντάξεις γήρατος στη χώρα τους, οδήγησε σε μετανάστευση πίσω στην Ελλάδα.
Το 1950, οι πρόσφυγες από την Ελλάδα οργανώθηκαν στην Κοινότητα Πολιτικών Προσφύγων από την Ελλάδα (στα Πολωνικά: Gmina Demokratycznych Uchodźców Politycznych z Grecji), με έδρα το Ζγκορζέλεκ. Δύο χρόνια αργότερα, η οργάνωση μεταφέρθηκε στη Βρότσλαβ και μετονομάστηκε το 1953 σε Ένωση Πολιτικών Προσφύγων από την Ελλάδα Νίκος Μπελογιάννης (στα Πολωνικά: Związek Uchodźców Politycznych z Grecji im. Nikosa Belojanisa). Μετά την πτώση της δικτατορίας στην Ελλάδα, άλλαξε το όνομά της σε Σύνδεσμος Ελλήνων στην Πολωνία (στα Πολωνικά: Towarzystwo Greków w Polsce), αλλά το 1989, μια εσωτερική σχίσμα οδήγησε στη δημιουργία του Συλλόγου Μακεδόνων στην Πολωνία (στα Πολωνικά: Stowarzyszenie Macedończyków w Polsce).
Στο δοκίμιό του, που δημοσιεύτηκε από το Ίδρυμα Helsinki για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο καθηγητής Σλαβομίρ Λόντζινσκι αναφέρει:
«Σήμερα, η πλήρης νομική προστασία περιορίζεται σε αυτές τις εθνικές μειονότητες που είναι ομάδες Πολωνών πολιτών, είναι "παλιές", "ντόπιες" και μη μεταναστευτικής προέλευσης. Αυτή η προοπτική έχει προκαλέσει το γεγονός ότι οι ομάδες των Ελλήνων [...] οι οποίοι αναγνωρίστηκαν ως εθνικές μειονότητες από τη δεκαετία του 1950, από την αρχή της δεκαετίας του 1990 δεν αντιμετωπίζονται ως εθνικές μειονότητες από το κράτος.»
Απαντώντας σε ερώτηση του Μπρούνoν Σίνεκ, Προέδρου του Συλλόγου Κασούβιας-Πομερανίας, σε συνάντηση που οργανώθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2002, ο κ. Ντόμπιεσλαβ Ρζεμιενιέφσκι, επικεφαλής του Τμήματος Εθνικών Μειονοτήτων στο Υπουργείο Εσωτερικών και Διοίκησης, εξήγησε ότι οι Έλληνες «δεν κατατάσσονται ως εθνική μειονότητα, καθώς δεν πληρούν την απαίτηση να είναι παραδοσιακά εγκατεστημένοι στο έδαφος της Δημοκρατίας της Πολωνίας».
Το 2021, ο πολιτικός επιστήμονας και ιστορικός Στέφαν Ντούτρα [pl] έγραψε ένα άρθρο με τίτλο "Για την ανάγκη αναγνώρισης των Ελλήνων στην Πολωνία ως εθνική μειονότητα", στο πολωνικό περιοδικό Review of Nationalities, υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση της Πολωνίας πρέπει να αναγνωρίσει τους Έλληνες ως εθνική μειονότητα. Ο Ντούτρα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι:
«Οι Έλληνες πληρούν όλες τις προϋποθέσεις που καθορίζονται στον Νόμο του 2005 (Άρθρο 2, παράγραφος 1, σημεία 1-6) για την αναγνώριση μιας κοινωνικής ομάδας ως εθνική μειονότητα. Μεταξύ άλλων, είναι μια ομάδα μικρότερη σε αριθμό από τον υπόλοιπο πληθυσμό της Δημοκρατίας της Πολωνίας· διαφέρουν σημαντικά από τους υπόλοιπους πολίτες σε όρους γλώσσας, πολιτισμού ή παράδοσης· προσπαθούν να διατηρήσουν τη γλώσσα, τον πολιτισμό και τις παραδόσεις τους· είναι συνειδητοί για την ιστορική τους εθνοτική κοινότητα και προσανατολίζονται στην έκφραση και προστασία της, π.χ., μέσω των δραστηριοτήτων κοινωνικοπολιτιστικών συλλόγων· είναι συνειδητοί για την ιστορική τους εθνοτική κοινότητα και προσανατολίζονται στην έκφραση και προστασία της, π.χ., μέσω των δραστηριοτήτων κοινωνικοπολιτιστικών συλλόγων. Οι πρόγονοί τους κατοικούσαν στην παρούσα επικράτεια της Δημοκρατίας της Πολωνίας για τουλάχιστον 100 χρόνια (οι Έλληνες είναι παρόντες στην πολωνική επικράτεια από τα τέλη του Μεσαίωνα, οι πρόγονοί τους κατοικούσαν στην πολωνική επικράτεια σε όλες τις ιστορικές περιόδους του πολωνικού κράτους, διατηρώντας τη συνέχεια της ταυτότητας) και ταυτίζονται με ένα έθνος οργανωμένο στο δικό του κράτος. [...] Έτσι, θα πρέπει να αναγνωριστούν ως εθνική μειονότητα και να καταγραφούν στον Νόμο του 2005.»
Διεύθυνση: Ul. Górnośląska 35, 00-432 Βαρσοβία, Πολωνία
Email: gremb.war@mfa.gr
Τηλέφωνο: +48 22 6229460 - 1
Φαξ: +48 22 6229464
Έκτακτο Τηλέφωνο: +48 577 320 444
Facebook: https://www.facebook.com/Ambasada.Grecji.w.Polsce
Σχόλια