To Μωσαϊκό Διονύσου, Δίον, Μακεδονία, Ελλάδα

ENGLISH

Ελληνική ιστορία / Αρχαία Ελλάδα - Τεχνουργήματα / Ψηφιδωτά / Mosaics - Τελευταίες Αναρτήσεις (Last posts)

Μωσαϊκό Διονύσου, Δίον, Μακεδονία, Ελλάδα

Το ψηφιδωτό του Διονύσου είναι το μεγαλύτερο διατηρητέο ψηφιδωτό που βρέθηκε σε ανασκαφές στο Δίον. Δείχνει τα θεοφάνεια του θριαμβευτή Διονύσου

Τοποθεσία

Ο αρχαίος ελληνικός χώρος, με σημαντικές ανασκαφές και ένα αρχαιολογικό μουσείο, βρίσκεται λίγο έξω από το σύγχρονο χωριό Δίον στη Μακεδονία, στην παραθαλάσσια πεδιάδα στους πρόποδες του Ολύμπου, περίπου 15 χλμ. από την Κατερίνη και περίπου 17 χλμ. από την αρχαία πόλη. των Λειβήθρων..

Περιγραφή

Στο κέντρο του μεγάλου ψηφιδωτού εικονίζεται ο Διόνυσος σε άρμα. Δίπλα του στέκεται ένας ώριμος Σιληνός, που είναι περισσότερο βοηθός του θεού παρά οδηγός. Η άμαξα σύρεται από δύο πάνθηρες, δύο κένταυροι κρατούν τα ηνία τους. Ο ένας από τους δύο κένταυρους είναι ένας ώριμος, γενειοφόρος άνδρας που κουβαλάει ένα αγγείο (κρατήρα) που πιθανότατα περιέχει κρασί. Ο άλλος Kentauer φέρει στον ώμο του ένα κλειστό σκεύος στο οποίο πιθανώς βρίσκονται τα ιερά σύμβολα της λατρείας του Διονύσου. Το ανοιχτόχρωμο φόντο αναδεικνύει τη μορφή του Διονύσου.

Ο καλλιτέχνης ψηφιδωτού χρησιμοποίησε ψηφιδωτές πέτρες (tesserae) διαφορετικών μεγεθών και αρκετές δεκάδες αποχρώσεις χρώματος για να δείξει λεπτομέρειες. Έτσι έδωσε στο έργο του χαρακτήρα πίνακα. Σίγουρα εμπνεύστηκε το έργο του από έναν σημαντικό ελληνιστικό πίνακα.

Υψηλής ποιότητας είναι και οι μάσκες κάτω και πάνω από το κεντρικό μωσαϊκό. Τρεις στην ανατολική και τρεις στη δυτική πλευρά.

Η μέση των τριών προσωπείων της κάτω (ανατολικής) πλευράς δείχνει τον Διόνυσο με μακριές μπούκλες. Η μάσκα στα αριστερά του δείχνει έναν ώριμο σάτυρο με μουντή μύτη.

Η μάσκα στα δεξιά του δείχνει έναν βάρβαρο. Τα μάτια τσούζουν, τα μάτια του είναι χαμηλωμένα. Μάλλον είναι ο Λυκούργος, βασιλιάς της Θράκης, και εχθρός του Διονύσου. Καταδίωξε τον νεαρό θεό, ο οποίος ρίχτηκε στη θάλασσα και σώθηκε από τη Θέτιδα.

Οι μάσκες πάνω (δυτικά) του Διονυσόσμου σχηματίζουν έναν νεαρό Σάτυρο στα αριστερά και έναν μεγαλύτερο Σιλήνιο στα δεξιά. Η μάσκα στο ενδιάμεσο δείχνει το πρόσωπο μιας γυναίκας με μπλε μάτια και σγουρά μαλλιά. Αυτή μπορεί να είναι η νύμφη Θέτιδα, η σωτήρας του Διόνυσου.

Το κεντρικό μωσαϊκό των Θεοφανείων του Διονύσου έχει διαστάσεις 220 cm επί 150 cm. Ολόκληρο το μωσαϊκό έχει επιφάνεια δαπέδου περίπου 100 m².

Ανασκαφές

Το καλοκαίρι του 1987 οι αρχαιολόγοι βρήκαν το σημαντικότερο μωσαϊκό του εκτεταμένου ανασκαφικού χώρου (Από τον Φεβρουάριο του 2018, οι ανασκαφές βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη). Προστατευμένο από το καλυπτικό στρώμα εδάφους διατηρείται σχεδόν πλήρως.

Φυσικά αυτό το πολύτιμο εύρημα έπρεπε να προστατευτεί αλλά θα έπρεπε επίσης να είναι προσβάσιμο στο κοινό. Οι αρχαιολόγοι αποφάσισαν να ονομάσουν το μέρος όπου ανακαλύφθηκε το μωσαϊκό «Βίλα του Διονύσου». Για περισσότερα από 20 χρόνια, το μωσαϊκό ήταν προστατευμένο κάτω από μια κατασκευή στέγης. Για να μπορεί κανείς να δει το έργο από όλες τις πλευρές, κατασκευάστηκε μια πεζογέφυρα, πάνω στην οποία οι επισκέπτες μπορούσαν να περιφέρονται γύρω από αυτήν. Η οροφή βοηθούσε ενάντια στις ακτίνες του ήλιου, αλλά ήταν ανίσχυρη ενάντια στο νερό και τη γενική φθορά. Από χρόνο σε χρόνο η κατάσταση χειροτέρευε: μεμονωμένες πέτρες μωσαϊκού διαλύθηκαν από το έδαφος, φυτά μεγάλωσαν στις ρωγμές, ήταν θέμα χρόνου να καταστραφεί αυτό το μωσαϊκό, που είχε παραμείνει σε μεγάλο βαθμό ανέπαφο για σχεδόν δύο χιλιετίες.

Αποκατάσταση

Αποφασίστηκε να δημιουργηθεί ένα ειδικό κτίριο για αυτό το έργο τέχνης. Βρίσκεται δυτικά του μουσείου, της Αρχαιοθήκης. Μετά την ολοκλήρωση του κτιρίου χρειάστηκε να αφαιρεθεί το μωσαϊκό από τη «Βίλα του Διονύσου». Το φθινόπωρο του 2015, συντηρητές, αρχαιολόγοι και εργάτες ξεκίνησαν αυτό το έργο. Για να μπορέσουμε να χωρίσουμε το μωσαϊκό σε πολλά μέρη, καταγράφηκε πρώτα η θέση και το σχήμα των μεμονωμένων ψηφιδωτών λίθων στις προβλεπόμενες διαχωριστικές γραμμές. Στη συνέχεια αφαιρέθηκαν. Εφαρμόστηκε ειδικό αυτοκόλλητο ύφασμα και υφασμάτινες λωρίδες για να στερεωθούν οι υπόλοιπες πέτρες στη θέση τους. Το μωσαϊκό χωρίστηκε σε πολλές, μεταφερόμενες, πλάκες. Μετά από αυτό, αυτές οι πλάκες έπρεπε να διαχωριστούν από το υποκείμενο έδαφος. Στην άκρη, με μακριά τρυπάνια, το ένα κοντά στο άλλο, τρυπήθηκαν στο έδαφος κάτω από το σταθερό αντικείμενο. Με επίπεδες χαλύβδινες λεπίδες, οι οποίες κόπηκαν στις τρύπες σε συγκεκριμένα διαστήματα, οι ειδικοί χώρισαν το μωσαϊκό από το έδαφος. Στη συνέχεια ανυψώθηκε προσεκτικά για να επιτραπεί η οδήγηση μιας κατάλληλης ατσάλινης πλάκας από κάτω. Οι βοηθοί κάλυψαν την επιφάνεια με ξύλινη πλάκα. Με αρκετούς εντατήρες ιμάντα, οι πλάκες (ατσάλινη πλάκα και ξύλινη πλάκα) στερεώθηκαν η μία πάνω στην άλλη έτσι ώστε να μην είναι δυνατή η κίνηση κατά τη μεταφορά. Μέσω ράμπας τα εξαρτήματα, βάρους έως 500 κιλών, έφτασαν σε ρυμουλκούμενο και μεταφέρθηκαν στην Αρχαιοθήκη.

Εν τω μεταξύ, στην Αρχαιοθήκη απλώθηκε στο έδαφος μια ακριβής εικόνα ολόκληρου του ψηφιδωτού. Κατασκευάστηκε σε κλίμακα 1:1 για να δείξει στους αναστηλωτές πού να τοποθετήσουν κάθε μεμονωμένο μέρος. Για να σταθεροποιηθούν οι ψηφιδωτές πέτρες, στο επόμενο βήμα αφαιρέθηκε η φέρουσα στρώση κάτω από το μωσαϊκό και αντικαταστάθηκε από κονίαμα. Με ατμό οι επιμελητές διέλυσαν το ειδικό αυτοκόλλητο ύφασμα και αφαίρεσαν τα προσκολλημένα προστατευτικά υλικά. Τον Ιούνιο του 2017 οι εργασίες είχαν ολοκληρωθεί.