Ο γίγαντας Σμόλικας
Η περιοχή αυτή του δικτύου Natura 2000 περιλαμβάνει ολόκληρο σχεδόν τον ορεινό όγκο του Σμόλικα (19.975 εκτάρια) από τον Κερασοβίτικο ποταμό και την κορυφή Βούζιον στα βόρεια έως τον ποταμό Αώο στα νότια και από το Σαμαρινιώτικο ρέμα στα ανατολικά έως την κορυφή Κλέφτης (1846μ.) στα δυτικά. Το 90% της έκτασης της περιοχής αυτής του δικτύου Natura 2000 ανήκει στο Νομό Ιωαννίνων και συγκεκριμένα στο Δήμο Κόνιτσας και στις Κοινότητες Διστράτου και Φούρκας, ενώ το 10% ανήκει στο Ν. Γρεβενών.
Χαρακτηρίζεται από υποαλπικά λιβάδια, εκτεταμένα δάση μαύρης πεύκης και λιγότερο ελάτης, εξαίσια δάση και συστάδες με ρόμπολα, δάση οξυάς και στα χαμηλότερα υψόμετρα δάση διαφόρων ειδών δρυός, που σταδιακά επεκτείνονται και προς τους εγκατελειμένους πλέον αγρούς. Η περιοχή αυτή του δικτύου Natura 2000 διατηρεί εξαίσια ενδιαιτήματα σπάνιων ειδών άγριας πανίδας, όπως της αρκούδας, του ζαρκαδιού, του αγριόγιδου, ορισμένων αρπακτικών πουλιών κά. Από το 2005 ο Σμόλικας εντάσσεται στο Εθνικό Πάρκο της Βόρειας Πίνδου.
Ο Σμόλικας (βλάχικα: Smolcu) είναι το δεύτερο υψηλότερο βουνό της Ελλάδας μετά τον Όλυμπο, με υψόμετρο 2640μ μέτρα. Καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα του νομού Ιωαννίνων και το δυτικό του νομού Γρεβενών. Περικλείεται από τον Γράμμο στα βόρεια, την Τύμφη στα νότια και την Πίνδο στα νότια και ανατολικά. Ουσιαστικά πρόκειται για τμήμα της ευρύτερης οροσειράς της Πίνδου που καταλαμβάνει ολόκληρη την δυτική Ελλάδα.
Στον Σμόλικα βρίσκονται μερικά από τα ορεινότερα χωριά της Ελλάδας, όπως η Σαμαρίνα, η Σμίξη, η Φούρκα, οι Πάδες, το Παλαιοσέλλι και άλλα. Απο τον Σμόλικα πηγάζουν οι παραπόταμοι του Αλιάκμονα, Βενέτικος και Γρεβενιώτικος.
Ο Σμόλικας καλύπτεται από πλούσια βλάστηση που περιλαμβάνει κυρίως μαυρόπευκο, ρόμπολο, οξιά και διάφορα φυλλοβόλα. Κάτω από την υψηλότερη κορυφή του σχηματίζεται η δρακόλιμνη. Μικρότερες παροδικές αλπικές λίμνες σχηματίζονται σε λοιπά σημεία του βουνού.
Σημαντικότερες κορυφές
Ο Σμόλικας διαθέτει πολλές κορυφές με υψόμετρο πάνω από 1600 μέτρα. Αυτές είναι οι: Μόσια (2610μ), Κούτσουρο ( 2318μ ), Καπετάν Τσεκούρα (2253μ), Μπογντάνι ή Βούζι (2239μ), Αλογότοπος (2230μ), Παλιοστρούγγι ( 2221μ ), Μισσοράχη ( 2217), Νταλιάπολη ( 2077μ), Πέτρα Γκαγκαράντζα ( 2045μ), Σμίλιανη (2014μ), Σκούρτζα ( 1799μ), Ανίτσα ( 1700μ), Κίρκορη ( 1860μ), Ζεκίρι ( 1700μ), Ταμπούρι ( 1878μ), Γύφτισα ( 1752 ), Προφήτης Ηλίας Φούρκας ( 1650μ), και Κλέφτης ( 1846μ)
Δημοφιλείς αναβάσεις στην κορυφή του Σμόλικα γίνονται από τη Σαμαρίνα στα ανατολικά, από την Αγία Παρασκευή (ή Κεράσοβο) στα βόρεια και απο το Παλαιοσέλλι και τους Πάδες απο τα Νότια.
Ο γίγαντας Σμόλικας, ένα από τα πιο αγαπημένα βουνά των περιπατητών, διακρίνεται για τα πυκνά του δάση, τις πολλές πηγές και τα εντυπωσιακά αλπικά τοπία με τις κορυφές, τα λιβάδια και τις όμορφες δρακόλιμνες. Πρόκειται για έναν μεγάλο ορεινό όγκο της Βόρειας Πίνδου που το μεγαλύτερο μέρος του απλώνεται στα βόρεια του νομού Ιωαννίνων, ενώ ένα μικρό τμήμα μπαίνει και στον νομό Γρεβενών. Στα ανατολικά του ο Σμόλικας ενώνεται με την Βασιλίτσα μέσω της κοιλάδας της Βάλια Κίρνα, στα βόρεια του βουνού κυλάει ο ποταμός Σαραντάπορος που τον χωρίζει από τον Γράμμο, στα νότια ο Αώος ποταμός και η χαράδρα του αποτελούν το σύνορο του βουνού με την Τύμφη και στα δυτικά του καταλήγει ήρεμα στους δασωμένους λόφους και στην πεδιάδα της Κόνιτσας. Ο Σμόλικας είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας και χαρακτηρίζεται από ένα κωνικό σχήμα και μια κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Ο Κερασοβίτικος ποταμός χωρίζει το βουνό στο κεντρικό νότιο τμήμα και στο βόρειο τμήμα που διακρίνεται από χαμηλότερες κορυφές. Με ψηλότερη κορυφή την Ομώνυμη ή Γέρος ή Σμόλιγκας στα 2.631 μέτρα, ο Σμόλικας μοιάζει να αγγίζει τον ουρανό καθώς 14 κορυφές του ξεπερνάνε τα 2.000 μέτρα. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι η Μόσια (2.560 μ.), ο Λαιμός (2.542 μ.), το Κούτσουρο (2.318 μ.), ο Καπετάν Τσεκούρας (2.253 μ.), το Βούζι (2.239 μ.), ο Αλογότοπος (2.230 μ.), η Μισόραχη (2.217 μ.), το Παλιοστρούγγι (2.221 μ.), η Νταλιάπολη (2.077 μ.), η Πέτρα Γκαγκαράντζα (2.045 μ.), η Σμιλιάνα (2.014 μ.), η Κίρκορη (1.860μ.), το Ταμπούρι (1.878 μ.) και ο Κλέφτης (1.846 μ.). Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ψηλότερων κορυφών αποτελεί η δρακόλιμνη του Σμόλικα στα 2.160 μέτρα, η δεύτερη σε μέγεθος στην Ελλάδα, ενώ κάτω από την κορυφή της Μόσιας βρίσκεται και μια δεύτερη αλπική λίμνη. Στα ανατολικά του βουνού βρίσκεται η άγρια, δασωμένη κοιλάδα Βάλια Κίρνα, που στα βλάχικα μεταφράζεται ως «κοιλάδα των δαιμόνων» και στα βόρεια των ψηλότερων κορυφών δεσπόζει ο Βαθύλακος, ένα μεγάλο αμφιθεατρικό βύθισμα με έναν εντυπωσιακό καταρράκτη. Τα πετρώματα του Σμόλικα είναι κυρίως σερπεντινικά και λιγότερο ασβεστολιθικά και σε συνδυασμό με τις μεγάλες κλίσεις του βουνού δημιουργούν δεκάδες πηγές, ρέματα και μικρά ποτάμια. Το βουνό είναι σχεδόν όλο ενταγμένο στο δικτύο Natura 2000 (19.975 εκτάρια) και από το 2005 αποτελεί μέρος του διευρυμένου Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Στο μεγαλύτερο μέρος του βουνού απουσιάζει το οδικό δίκτυο και η ανθρώπινη όχληση είναι μηδαμινή. Έτσι εδώ βρίσκει καταφύγιο μία τεράστια βιοποικιλότητα που για να την συναντήσει κανείς θα πρέπει να περπατήσει χιλιόμετρα στα πυκνά δάση και στα αλπικά λιβάδια του βουνού.
Στα χαμηλά υψόμετρα και μέχρι τα 1.000 μέτρα, ο Σμόλικας καλύπτεται από δάση φυλλοβόλων που αποτελούνται κυρίως από διάφορα είδη βελανιδιών με «μπαλώματα» από γάβρους, σορβιές, σφενδάμια, φουντουκιές, φλαμουριές, κ.ά. Από τα 1.000 μέχρι τα 1.700 αναπτύσσονται μεγάλα δάση από μαύρη πεύκη και μικρότερα δάση από οξιές και μακεδονικά έλατα. Μετά τα 1.700 μέτρα εμφανίζονται τα μεγαλόπρεπα ρόμπολα και από τα 2.000 μέτρα ξεκινάει η αλπική βλάστηση με τα εκτεταμένα λιβάδια. Η χλωρίδα του βουνού δεν είναι τόσο πλούσια όσο άλλων ορεινών όγκων της χώρας μας αλλά αποτελείται από σπάνια είδη που αποτελούν μαγνήτη για τους βοτανολόγους. Τα πιο σημαντικά είδη φυτών του Σμόλικα είναι τα ενδημικά του βουνού Aubrieta glabrescens, Centaurea ptarmicoides, Cerastium smolikanum, Crepis merxmuelleri, Galium ophioliticum και Taraxacum nudum. Σημαντικά είδη του βουνού είναι επίσης το Botrychium simplex, το Alyssum smolikanum, η ορχιδέα Dactylorhiza baumanniana subsp smolikana, η φριτιλάρια Fritillaria epirotica, η Bornmuellera tymphaea, η Bornmuellera baldaccii, η Noccaea epirota, το Dichoropetalum stridii, οι σιληνές Silene haussknechtii και Silene parnassica subsp pindicola, οι καμπανούλες Campanula hawkinsiana και Campanula tymphaea, η Aquilegia vulgaris, το Aconogonon alpinum, τα αγριογαρύφαλλα Dianthus haematocalyx subsp pindicola και Dianthus sylvestris subsp sylvestris, η Pinguicula balcanica, η Potentilla aurea subsp chrysocraspeda, η Daphne blagayana, το Haplophyllum boissieranum και ο Trollius europaeus. Άλλα ενδιαφέροντα είδη του Σμόλικα είναι η Armeria canescens, ο Leptoplax emarginata, η Pinguicula crystallina subs. hirtiflora, ο Rhynchocorys elephas, η Alkanna pindicola, το Anthericum liliago, η Arenaria conferta subsp serpentini, η Gentianella bulgarica, η Gentiana lutea, ο Narcissus poeticus subsp radiiflorus, η Parnassia palustris, η Pedicularis graeca, η Tulipa australis, η Alchemilla straminea, η φτέρη Gymnocarpium dryopteris, η Stellaria montana, το Asyneuma pichleri, οι καμπανούλες Campanula radicosa και Campanula persicifolia, η Pedicularis olympica, ο κρίνος Lilium chalcedonicum, η Scabiosa tenuis και οι βιόλες Viola albanica, Viola dukadjinica και Viola epirota. Στο βουνό υπάρχουν και πολλά είδη ορχιδεών ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν οι Epipactis palustris, Corallorhiza trifida, Platanthera bifolia, Neottia ovata, Neottia nidus-avis, Gumnadenia frivaldii, Gumnadenia conopsea και Dactylorhiza kalopissi.
Η ορνιθοπανίδα αποτελείται από 120 είδη, τα οποία βρίσκουν προστασία στα τεράστια δάση και στα αλπικά του βουνού. Σον Σμόλικα ζούνε ακόμα όρνια, ενώ από τα αρπακτικά ξεχωρίζουν οι μεγαλόπρεποι χρυσαετοί, οι γερακαετοί, οι φιδαετοί, οι σφηκιάρηδες, οι γερακίνες, οι πετρίτες, τα ξεφτέρια, τα διπλοσάινα και τα βραχοκιρκίνεζα. Μέχρι πριν λίγα χρόνια στην περιοχή ζούσανε ασπροπάρηδες αλλά πλέον έχουν μάλλον εκλείψει. Από τα νυχτόβια αρπακτικά εδώ ζούνε μπούφοι, χουχουριστές, κουκουβάγιες, ενώ υπάρχουν και αναφορές για σπάνιους αιγωλιούς. Στα δάση ζούνε διάφορα είδη από δρυοκολάπτες, όπως ο μαύρος, ο πράσινος, ο σταχτής, ο λευκονώτης, ο μεσαίος και ο βαλκανικός. Στα αλπικά του βουνού ζούνε πολλά ακριβοθώρητα είδη, όπως η χιονάδα, ο πυρροκότσυφας, ο χιονόστρουθος, ο χιονοψάλτης, το βλαχοτσίχλονο, ο χιονοκότσυφας και ο τοιχοδρόμος. Άλλα είδη του βουνού είναι η πετροπέρδικα, η φάσσα, το γιδοβύζι, η δεντροσταρήθρα, η σταχτοσουσουράδα, ο νεροκότσυφας, ο θαμνοψάλτης, ο τρυποφράχτης, ο καρβουνιάρης, ο καστανολαίμης, ο σταχτοπετρόκλης, η τσίχλα, η γερακότσιχλα, ο πυρροβασιλίσκος, ο δρυομυγοχάφτης, ο σπάνιος νανομυγοχάφτης, η ελατοπαπαδίτσα, η λοφιοπαπαδίτσα, ο δεντροτσοπανάκος, ο αετομάχος, η κίσσα, η κιτρινοκαλιακούδα, ο κόρακας, το φανέτο, ο πύρρουλας, ο κοκκοθραύστης, ο σταυρομύτης και το βουνοτσίχλονο.
Από τα αμβίβια στις δύο απλικές λίμνες ζούνε πολλοί αλπικοί τρίτωνες, ενώ πιο χαμηλά απαντώνται μακεδονικοί τρίτωνες, σαλαμάνδρες, κιτρινομπομπίνες, φρύνοι, πρασινόφρυνοι, γραικοβάτραχοι και σβελτοβάτραχοι. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει κοντά στα 15 είδη από τα οποία ξεχωρίζουν οι μεσογειακές χελώνες, τα κονάκια, οι σαύρες της Ρούμελης, οι τρανόσαυρες, οι πρασινόσαυρες, οι τοιχογουστέρες, οι σαύρες του Ταύρου, οι στεφανοφόροι, οι λαφιάτες, οι λαφιάτες του Ασκληπιού, τα νερόφιδα, τα σπιτόφιδα και οι οχιές. Ο Σμόλικας είναι ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια της χώρας μας για τα μεγάλα, σπάνια θηλαστικά. Εδώ ζούνε σε υγιείς πληθυσμούς αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια, και αγριόγατες. Ένας μικρός πληθυσμός από αγριόγιδα ακόμα ζει στις χαράδρες του βουνού, ενώ η πανίδα των θηλαστικών συμπληρώνεται από αγριόχοιρους, βίδρες, αλεπούδες, ασβούς, δεντροκούναβα, νυφίτσες, σκαντζόχοιρους, λαγούς, σκίουρους, μυωξούς, βουνομυωξούς, κ.ά. Η ιχθυοπανίδα των ορεινών ρεμάτων περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την σπάνια ιονική πέστροφα (Salmo farioides), το ευρωπαϊκό τσιρωνάκι (Alburnoides bipunctatus), το χέλι (Anguilla anguilla), και τον σπάνιο πινδοβίνο (Oxynoemacheilus pindus).
Πως θα πάτε
Για να πάτε στον Σμόλικα, διαλέξτε την Κόνιτσα σαν σημείο αφετηρίας των εκδρομών σας. Από την Αθήνα φτάνετε στην Κόνιτσα, μέσω Ρίου-Αντιρρίου (510 χλμ.) ή μέσω Κατάρας (555 χλμ.). Από την Θεσσαλονίκη μέσω Εγνατίας και Εθνικής Οδού Κοζάνης-Ιωαννίνων η απόσταση είναι 295 χλμ. Πέρα από την Κόνιτσα υπάρχουν και άλλα όμορφα χωριά γύρω από το βουνό με καταλύματα, όπως η Σαμαρίνα και το Κεράσοβο. Προετοιμαστείτε για αρκετό και απολαυστικό περπάτημα.
Σχόλια