Ο Κρατήρας του Δερβενίου, ένα αριστούργημα της κλασικής ελληνικής μεταλλοτεχνίας

The Derveni Krater, a masterpiece of Classical Greek metalwork

Ελληνική ιστορία / Αρχαία Ελλάδα - Τεχνουργήματα -  Τελευταίες Αναρτήσεις

Κρατήρας Δερβενίου, ένα από τα πιο πολύτιμα μεταλλικά αγγεία από όλη την αρχαία Ελλάδα. Μπορεί να αξίζει τη δική του ανάρτηση στο blog στο μέλλον, αλλά εδώ θα το περιγράψουμε με λίγα λόγια: είναι ένα χάλκινο σκάφος, ύψους 90 cm (36 in) και βάρους 40 κιλών (88 λίβρες). Ο σκοπός του είναι η ανάμειξη κρασιού και νερού σε ένα συμπόσιο (το τελετουργικό πάρτι ποτού που ήταν κεντρικό στην ανδρική κοινωνική ζωή). Πιθανότατα χρονολογείται περίπου στο 350 π.Χ. και ίσως κατασκευάστηκε στην Αθήνα ή τουλάχιστον από έναν εκπαιδευμένο στην Αθήνα τεχνίτη. Ιδιοκτήτης του ήταν κάποιος Άστων, γιος του Αναξαγόρα, από τη Λάρισα της Θεσσαλίας (όπως μας λέει μια επιγραφή στην κορυφή). Προφανώς, ο τάφος στον οποίο βρέθηκε ήταν δικός του.

Ο κρατήρας είναι απίστευτα περίτεχνος, με εξαιρετικά λεπτή διακόσμηση που απεικονίζει τον γάμο του Διονύσου (θεός του κρασιού και των διαφόρων ειδών έκστασης) και της Αριάδνης (συνδέεται με πολλές από τις περιοδείες μας), συνοδευόμενοι από τη συνοδεία του Διονύσου, σάτυρους και μαινάδες, σε άγρια πληθωρική γιορτή. Οι λεπτομέρειες αυτών των χορευτικών μορφών, τα ρέοντα και ολισθαίνοντας ενδύματα τους, οι εκφράσεις τους έκστασης, ο δυναμισμός τους και ο ερωτισμός τους, είναι εκπληκτικές.

Το Δερβένι είναι τοποθεσία μεταξύ της Ευκαρπίας και των Λαγυνών, σε απόσταση περίπου δέκα χιλιομέτρων στα βορειοανατολικά της Θεσσαλονίκης. Στο Δερβένι ευρίσκεται αρχαιολογικός τόπος, εντός του οποίου μια νεκρόπολη ανασκάφηκε, μέρος νεκροταφείου της αρχαίας πόλης της Λητής. Αρχαιολογικά ευρήματα αξίας ανασκάφηκαν στη συγκεκριμένη τοποθεσία, συμπεριλαμβανομένων του παπύρου του Δερβενίου και του κρατήρα του Δερβενίου

Ο κρατήρας του Δερβενίου είναι οστεοφυλάκιο και τεφροδόχο σκεύος που ανευρέθη,στις 16 Ιανουαρίου 1962, μέσα σ΄ ένα κιβωτιόσχημο τάφο, κοντά στο Δερβένι, 9,5 χλμ. βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης.

Ο κρατήρας του Δερβενίου αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα της αρχαίας χαλκοπλαστικής. Ο κρατήρας σώζεται ακέραιος και το χρυσό του χρώμα οφείλεται στη μεγάλη περιεκτικότητα κασσίτερου στο κράμα του χαλκού.

Περιείχε λείψανα από την καύση νεκρού καθώς και ένα χρυσό τριώβολο του Φιλίππου του Β΄.

Εικάζεται ότι είναι έργο Μακεδόνα καλλιτέχνη, όμως είναι έντονες οι επιρροές από την αττική τέχνη.

Η κεντρική σκηνή του αγγείου καλύπτεται από το ζευγάρι Διόνυσος και Αριάδνη που εικονίζεται σε μία στιγμή χαλάρωσης, ενδεχομένως μετά από ερωτική πράξη. Το ζευγάρι πλαισιώνεται από Μαινάδες, αλλά και από άλλες αντρικές και γυναικείες μορφές. Η παράσταση στεφανώνεται από επίθετο ασημένιο κλαδί αμπέλου. Το κάτω τμήμα του λαιμού του αγγείου στολίζει ένα επίσης επίθετο κλαδί κισσού.

Τον ώμο του κρατήρα στολίζουν τέσσερα επίθετα τριδιάστατα αγαλμάτια. Είναι τοποθετημένα κοντά στις λαβές. Στην πρώτη όψη, αριστερά είναι ο Διόνυσος και δεξιά μια κοιμισμένη Μαινάδα. Στην άλλη όψη, αριστερά είναι ένας κοιμισμένος Σάτυρος και δεξιά μια Μαινάδα. Οι ελικωτές λαβές περιβάλλονται από κουλουριασμένα φίδια που πλαισιώνουν τέσσερα προσωπεία, πιθανά του Ηρακλή.

The exact date and place of making are disputed. Barr-Sharrar thinks it was made around 370 BC in Athens. Based on the dialectal forms used in the inscription, some commentators think it was fabricated in Thessaly at the time of the revolt of the Aleuadae, around 350 BC. Others date it between 330 and 320 BC and credit it to bronzesmiths of the royal court of Alexander the Great.

Ως κάτοχος του αγγείου αναφέρεται σε επιγραφή στο χείλος ο Αστιούνειος Αναξαγοραίοι ες Λαρίσας, δηλαδή ο Αστιούνειος, γιος του Αναξαγόρα, από την Λάρισα. 

ΑΣΤΙΟΥΝΕΙΟΣ ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΙΟΙ ΕΣ ΛΑΡΙΣΑΣ

Η θεσσαλική καταγωγή του κατόχου συνδέεται με την ομηρεία της αριστοκρατικής οικογένειας των Αλευάδων από το Φίλιππο Β' (334 π.Χ.) μετά την αποτυχημένη τους απόπειρα να αποτινάξουν τη μακεδονική κυριαρχία.

Ο κρατήρας εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.