Το βιλαέτι της Θεσσαλονίκης

Το βιλαέτι της Θεσσαλονίκης (οθωμανικά τουρκικά: ولايت سلانيك, Vilâyet-i Selânik, Βιλαγέτ-ι Σελανίκ) ήταν μία διοικητική ενότητα (βιλαέτι) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το 1867 ως το 1912. Τον ύστερο 19ο αιώνα αναφερόταν ότι κάλυπτε ότι έκταση 33.500 τ.χλμ.

Το βιλαέτι της Θεσσαλονίκης το 1881

Το βιλαέτι συνόρευε με την Ηγεμονία (αργότερα Βασίλειο) της Βουλγαρίας προς βορράν· με την Ανατολική Ρωμυλία στα νοτιοανατολικά (μετά τη Συνθήκη του Βερολίνου το 1878)· με το βιλαέτι της Αδριανούπολης στα ανατολικά· με το Αιγαίο Πέλαγος στο νότο· με το βιλαέτι του Μοναστηρίου και το ανεξάρτητο Σαντζάκι των Σερβίων στα δυτικά (μετά το 1881)· και το βιλαέτι του Κοσόβου στα βορειοδυτικά.

Το βιλαέτι περιλάμβανε τα εδάφη που σήμερα ανήκουν στην κεντρική και την ανατολική ελληνική Μακεδονία και στη Μακεδονία του Πιρίν στη Βουλγαρία. Το τμήμα της σημερινής Μακεδονίας του Πιρίν που ήταν τμήμα του βιλαετιού διαιρούνταν στους καζάδες του Τζουμαγί Μπαλά, Πετριτσίου, Νευροκοπίου, Μελενίκου, Ροπτσόζ και Ραζλίκ. Το βιλαέτι διαλύθηκε μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και διαμοιράστηκε μεταξύ του βασιλείου της Ελλάδας, του βασιλείου της Σερβίας και του βασιλείου της Βουλγαρίας το 1913.

Διοικητικές υποδιαιρέσεις

Σαντζάκια:

Σαντζάκι της Θεσσαλονίκης

Καζάς της Θεσσαλονίκης (έδρα: Θεσσαλονίκη)

Καζάς της Κασσάνδρας (Χαλκιδικής) (έδρα: Πολύγυρος)

Καζάς της Βέροιας (έδρα: Βέροια)

Καζάς των Βοδενών (έδρα: Έδεσσα)

Καζάς των Γιαννιτσών (οθωμ.: Γενίτζε Βαρντάρ, έδρα: Γιαννιτσά)

Καζάς του Λαγκαδά (έδρα: Λαγκαδάς)

Καζάς του Αβράτ-χισάρ (έδρα: Κιλκίς)

Καζάς της Κατερίνης (έδρα: Κατερίνη)

Καζάς του Αγίου Όρους (έδρα: Καρυές)

Καζάς της Δοϊράνης (έδρα: Δοϊράνη)

Καζάς της Στρώμνιτσας (έδρα: Στρώμνιτσα)

Καζάς του Καβάνταρτσι (Τικφών) (έδρα: Καβάνταρτσι)

Καζάς της Γευγελής (έδρα: Γευγελή)

Σαντζάκι των Σερρών

Καζάς των Σερρών (έδρα: Σέρρες)

Καζάς της Ζίχνης (έδρα: Νέα Ζίχνη)

Καζάς του Σιδηροκάστρου (έδρα: Σιδηρόκαστρο)

Καζάς του Ραζλίκ (έδρα: Ράζλογκ)

Καζάς του Μπλαγκόεβγκραντ (έδρα: Άνω Τζουμαγιά)

Καζάς του Μελένικου (έδρα: Μελένικο)

Καζάς του Νευροκοπίου (έδρα: Άνω Νευροκόπι)

Σαντζάκι της Δράμας

Καζάς της Δράμας (έδρα: Δράμα)

Καζάς της Καβάλας (έδρα: Καβάλα)

Καζάς του Σαρή Σαμπάν (έδρα: Χρυσούπολη)

Καζάς της Θάσου (αργότερα έγινε χωριστό σαντζάκι) (έδρα: Θάσος)

Καζάς της Ελευθερούπολης (Πραβίου) (έδρα: Ελευθερούπολη)

Καζάς του Ντέβλεν (έδρα: Ροπτσόζ)

Σαντζάκι της Θάσου

Αρχικά ήταν μέρος του σαντζακίου της Δράμας και το κέντρο του ήταν το Βούλγκαρο.

Δημογραφικά στοιχεία

Μία δημοσίευση της 21ης Δεκεμβρίου 1912 στο Βελγικό περιοδικό Ons Volk Ontwaakt (Το έθνος μας αφυπνάται) υπολόγισε ότι στο βιλαέτι κατοικούσαν 922.000 κάτοικοι:[5]

Τούρκοι Μουσουλμάνοι - 335,000 (στο σύνολο αυτό συμπεριλαμβάνονταν και Ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι που περιγράφονταν ως Τούρκοι)

Βούλγαροι Μουσουλμάνοι - 99,000

Ορθόδοξοι Βλάχοι - 180,000

Ορθόδοξοι Έλληνες - 168,000

Ορθόδοξοι Βούλγαροι - 446,050

Εβραίοι - 55,000

Μουσουλμάνοι Βλάχοι - 25,000

Ανάμικτοι - 15,000

Σύμφωνα την 1881/82-1893 Οθωμανική απογραφή, το Βιλαέτι είχε έναν συνολικό πληθυσμό 1.009.992 ανθρώπων, που αποτελούταν από τις παρακάτω εθνότητες:

Μουσουλμάνοι - 450.456

Έλληνες - 282.013

Βούλγαροι- 231.606

Εβραίοι- 41.984

Καθολικοί - 2.654

Προτεστάντες - 329

Αρμένιοι- 48

Ξένοι πολίτες - 1.272

Σύμφωνα με την 1906/07 Οθωμανική απογραφή, το Βιλαέτι είχε έναν συνολικό πληθυσμό 921.359 ανθρώπων, που αποτελούταν από τις παρακάτω εθνότητες:

Μουσουλμάνοι - 419.604

Ορθόδοξοι Έλληνες - 263.881

Ορθόδοξοι Βούλγαροι - 155.710

Εβραίοι- 52.395

Βλάχοι- 20.486

Τσιγγάνοι - 4.736

Καθολικοί Έλληνες - 2.693

Ορθόδοξοι Αρμένιοι - 637

Προτεστάντες - 329

Καθολικοί Αρμένιοι - 58

Λατίνοι - 31

Σύριοι - 4

Ξένοι πολίτες - 795

Κυβερνήτες 

Mehmet Akif Pasha (June 1867 - February 1869)

Mehmed Sabri Pasha (February 1869 - September 1871)

Kekimbashi Ismail Pasha (September 1871 - May 1872)

Hurshid Pasha (May 1872 - August 1872)

Kücük Ömer Fevzi Pasha (1st time) (August 1872 - May 1873)

Mehmet Akif Pasha (3rd time) (May 1873 - September 1873)

Ahmed Midhat Sefik Pasha (October 1873 - February 1874)

Kücük Ömer Fevzi Pasha (2nd time) (February 1874 - September 1875)

Baytar Mehmed Refet Pasha (December 1875 - June 1876)

Mustafa Esref Pasha (June 1876 - April 1877)

Cerkez Nusret Pasha (June 1877 - December 1877)

Ibrahim Halil Pasha (December 1877 - July 1878)

Halil Rifat Pasha (July 1878 - March 1880)

Abidin Pasha (March 1880 - June 1880)

Lofçali Ibrahim Dervish Pasha (August 1880 - January 1882)

Ismail Hakki Pasha (March 1882 - September 1885)

Hasan Hakki Pasha (September 1885 - August 1886)

Abdullah Galib Pasha (August 1886 - August 1891)

Mustafa Zihni Pasha (October 1891 - November 1895)

Hasan Fehmi Pasha (1st time) (1895)

Ramazanoglu Hüseyin Riza Pasha (January 1896 - January 1899)

Haci Hasan Refik Pasha (January 1899 - May 1901)

Biren Mahmud Tevfik Beg (May 1901 - May 1902)

Hasan Fehmi Pasha (2nd time) (May 1902 - September 1904)

Mehmed Sherif Ra'uf Pasha (September 1904 - August 1908)

Ali Danis Beg (August 1908 - September 1909)

Pirizade Ibrahim Hayrullah Bey (September 1909 - January 1912)

Kadri Huseyin Kazim Bey (January 1912 - 8 August 1912)

Ali Ferid Pasha (August 1912 - September 1912)

Σημειώσεις

  Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Macedonia» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press

 Rumelia στην Encyclopædia Britannica

 Europe του Éliseé Reclus, σ. 152

 Selanik Vilayeti | Tarih ve Medeniyet

 Δημοσιεύτηκε στις 21 Δεκεμβρίου 1912 στο βελγικό περιοδικό Ons Volk Ontwaakt (Το έθνος μας αφυπνάται) - βλ. τον πίνακα του βιλαετιού του Μοναστηρίου: Skynet GodsdBalkan Αρχειοθετήθηκε 2012-08-31 στο Wayback Machine.