Η Παράδοση των Βουλγάρων στη Θεσσαλονίκη, 18 Ιουνίου 1913

Εφημερίδα Εμπρός, Φύλλο: 19/6/1913, Σελίδα: 1

Στις 18 Ιουνίου 1913 κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, οι Βούλγαροι, αρνούμενοι να εγκαταλείψουν τη Θεσσαλονίκη, υποχρεώνονται σε παράδοση.

Ιστορικό Υπόβαθρο της Στιγμής

Στις αρχές Ιουνίου 1913, η Θεσσαλονίκη ήταν ήδη υπό ελληνική κατοχή από τον Οκτώβριο του 1912, μετά την είσοδο του διαδόχου Κωνσταντίνου. Όμως, βουλγαρικά στρατεύματα παρέμεναν μέσα στην πόλη ― κυρίως η 8η Μεραρχία Πεζικού υπό τον στρατηγό Τελεφέφ, που είχε σταθμεύσει εκεί με την ανοχή της Ελλάδας ως πρώην συμμάχου στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο.

Ωστόσο, λίγο πριν την έναρξη του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, τα πράγματα είχαν γίνει ιδιαίτερα τεταμένα. Στις 17 Ιουνίου 1913, οι ελληνικές αρχές της πόλης (υπό τον στρατηγό Κωνσταντίνο Καλλάρη, διοικητή της ΙΙ Μεραρχίας) έλαβαν εντολή να εκκαθαρίσουν τα βουλγαρικά στρατεύματα από τη Θεσσαλονίκη.

Η Άρνηση των Βουλγάρων

Ο Καλλάρης έστειλε τελεσίγραφο στον στρατηγό Τελεφέφ ζητώντας του να εγκαταλείψει την πόλη αμέσως και να αποσυρθεί προς τα βόρεια. Η απάντηση του Τελεφέφ ήταν αρνητική: οι Βούλγαροι ισχυρίστηκαν πως παρέμεναν στην πόλη “βάσει συμφωνιών” και δεν θα εγκατέλειπαν χωρίς εντολή από τη Σόφια.

Η άρνησή τους σήμαινε ρήξη και ενεργοποίηση του σχεδίου εκκαθάρισης της πόλης. Τη νύχτα της 17 προς 18 Ιουνίου 1913, ξεκίνησε συντονισμένη στρατιωτική επιχείρηση εκδίωξης των Βουλγάρων μέσα στην πόλη. Η επιχείρηση αυτή περιλαμβάνει αστικού τύπου μάχες, κάτι ασυνήθιστο για την εποχή.

Οι Μάχες στους Δρόμους της Θεσσαλονίκης

Οι ελληνικές δυνάμεις κινήθηκαν μεθοδικά: κατέλαβαν στρατώνες, φυλάκια και δημόσια κτήρια που κατείχαν οι Βούλγαροι. Η πιο σκληρή μάχη έγινε στο ξενοδοχείο “Splendid” στην οδό Εγνατία, όπου είχε εγκατασταθεί το βουλγαρικό αρχηγείο.

Οι Έλληνες περικύκλωσαν το κτήριο και δόθηκε εντολή για παράδοση. Οι Βούλγαροι αρνήθηκαν και αντέδρασαν ένοπλα. Ακολούθησε ανταλλαγή πυρών με πολλούς νεκρούς και τραυματίες εκατέρωθεν, ενώ στη μάχη σκοτώθηκε και ο Έλληνας αξιωματικός Ανθυπολοχαγός Νικόλαος Καπετανάκης.

Η Παράδοση

Μέχρι το μεσημέρι της 18ης Ιουνίου, οι Βούλγαροι είχαν ηττηθεί εντός της πόλης. Οι περισσότεροι είχαν συλληφθεί ή παραδοθεί. Ο στρατηγός Τελεφέφ, κατανοώντας ότι δεν υπήρχε στρατηγική διέξοδος, υπέγραψε την παράδοση των υπολοίπων βουλγαρικών δυνάμεων.

Περίπου 1.400 Βούλγαροι στρατιώτες αιχμαλωτίστηκαν, ενώ πολλοί άλλοι που βρίσκονταν σε φυλάκια έξω από την πόλη, παραδόθηκαν αργότερα.

Απολογισμός Απώλειας

Έλληνες: περίπου 18 νεκροί, 17 τραυματίες.

Βούλγαροι: περίπου 100 νεκροί, 1.400 αιχμάλωτοι.

Τα πτώματα των νεκρών Βουλγάρων θάφτηκαν σε πρόχειρους λάκκους στα περίχωρα της πόλης, ενώ οι αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα φύλαξης στα νότια της Θεσσαλονίκης.

Εφημερίδα Εμπρός, Φύλλο: 19/6/1913, Σελίδα: 3

Η εφημερίδα Εμπρός ανέφερε: 

Πώς αιχμαλωτίστηκαν οι Βούλγαροι

Η δειλία των Βούλγαρων αξιωματικών

Ιδιαίτερο τηλεγράφημα

Θεσσαλονίκη, 18 Ιουνίου.

Ύστερα από την παρέλευση προθεσμίας μίας ώρας, η Ελλάδα, σύμφωνα με διαταγή, αφόπλισε τους Βούλγαρους, οι οποίοι σε λίγη ώρα δέχτηκαν επίθεση και αιχμαλωτίστηκαν χωρίς να προβάλουν καμία αντίσταση. Οι λόγοι αλλά κυρίως οι πράξεις αποδεικνύουν τη δειλία των Βούλγαρων στρατιωτών.

Όλοι οι μεμονωμένοι στρατιώτες που έφταναν από τις εξωτερικές μονάδες στην πόλη μέχρι τις 8:30 παρακολουθούνταν. Στους Βούλγαρους του συνοικισμού δεν επετράπη να βγουν από τα σπίτια τους, ενώ παντού φαινόταν αμηχανία, φόβος και δειλία.

Η δειλία των Βούλγαρων αξιωματικών

Πολύ χαρακτηριστικό του φόβου ήταν ότι οι έντεκα Βούλγαροι αξιωματικοί, αμέσως μετά τη σύλληψή τους, ζητούσαν να μεταφερθούν εκτός πόλης, γιατί φοβούνταν πιθανή εξέγερση των κατοίκων, που τους θεωρούσαν προδότες της φιλοξενίας που τους είχε προσφερθεί. Μάλιστα, ένας Βούλγαρος ταγματάρχης που έπασχε από επιληψία ζητούσε να κρυφτεί μέσα σε φυλακή.

Κομιτατζήδες σκοτώθηκαν στην Κρήτη

Ανακοινώθηκε ότι οι Βούλγαροι κομιτατζήδες που σκοτώθηκαν στην Κρήτη ανήκαν στις συμμορίες των Ναστασιώφ, Μοϊσώφ και Μητρούση. Οι δύο πρώτοι σκοτώθηκαν από τα πυρά της χωροφυλακής όταν προσπαθούσαν να διαφύγουν τον κλοιό. Ο Μητρούσης σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της αντίστασης από τους χωροφύλακες. Στη συμπλοκή σκοτώθηκαν έξι κομιτατζήδες και ένας χριστιανός χωρικός, που είχε αναγκαστεί να ενταχθεί στη συμμορία. Οι συμμορίες είχαν περάσει τα σύνορα από τη Βουλγαρία λίγο μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου. Εισήλθαν στην περιοχή της Νεάπολης, όπου και συνάντησαν αντίσταση από τη χωροφυλακή. Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής τραυματίστηκαν δύο χωροφύλακες.

Οι αισχροί στόχοι των Βουλγάρων

Μέχρι και την τελευταία στιγμή, οι πιο αξιόπιστες πληροφορίες επιβεβαιώνουν ότι η βουλγαρική κυβέρνηση ήθελε επανειλημμένα να ξεκινήσει πόλεμο κατά της Ελλάδας. Το ζήτημα της Θεσσαλονίκης ήταν καθορισμένο με απόλυτη σαφήνεια στην ανατολική πολιτική της Σόφιας. Οι διαπραγματεύσεις κατά την εκεχειρία, καθώς και οι μετέπειτα δηλώσεις και έγγραφα της βουλγαρικής κυβέρνησης, που έχουν επιβεβαιωθεί τόσο στο Βελιγράδι όσο και στην Αθήνα, αποδεικνύουν ότι ο μοναδικός και πραγματικός σκοπός της βουλγαρικής πολιτικής ήταν να καταλάβει οριστικά τη Θεσσαλονίκη, αποκλείοντας εντελώς την Ελλάδα από τη Μακεδονία.

Εφημερίδα Εμπρός, Φύλλο: 19/6/1913, Σελίδα: 3

Στρατηγική Σημασία

Η εκδίωξη των Βουλγάρων από τη Θεσσαλονίκη απέτρεψε μελλοντική διεκδίκησή της, διαλύοντας τα όνειρα της Σόφιας για απόκτηση της πόλης. Ήταν μια γρήγορη και αποφασιστική ενέργεια που ενίσχυσε τη θέση της Ελλάδας τόσο στο πεδίο των μαχών όσο και στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων λίγες εβδομάδες αργότερα.