Χρήστος Κορομηλάς «Αναγνώστης Παπαγεωργίου» (Αναγνωσταράς)

Ο Χρήστος Κορομηλάς (Πολιανή Μεσσηνίας, 1760 - Σφακτηρία Μεσσηνίας, 8 Μαΐου 1825), γνωστότερος με το προσωνύμιο «Αναγνώστης» ή Αναγνωσταράς, γεννήθηκε το 1760 στην Πολιανή της Μεσσηνίας και συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πλέον εμβληματικές μορφές του Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821. Η δράση του ως οπλαρχηγός υπήρξε καθοριστική, τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, και τον καθιστά μία από τις ηρωικότερες φυσιογνωμίες της Επανάστασης.

Η συνεισφορά του στον απελευθερωτικό αγώνα υπήρξε πολυσχιδής. Ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας, είχε μυηθεί στους σκοπούς της Επανάστασης και εργάστηκε ακούραστα για την προετοιμασία και την ενίσχυση του επαναστατικού κινήματος στον Μοριά. Η συμβολή του στην απελευθέρωση της Καλαμάτας, τον Μάρτιο του 1821, θεωρείται κομβικής σημασίας. Ήταν από τους πρώτους που ύψωσαν τη σημαία της Επανάστασης και συμμετείχε ενεργά στον συντονισμό των στρατιωτικών ενεργειών κατά των οθωμανικών δυνάμεων της περιοχής.

Η στρατιωτική του αρετή και η προσήλωσή του στον σκοπό της ελευθερίας φάνηκαν με τον πλέον ηρωικό τρόπο κατά την υπεράσπιση της Σφακτηρίας. Εκεί, στις 8 Μαΐου 1825, πολέμησε γενναία ως ένας από τους επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων, απέναντι στα στρατεύματα του Ιμπραήμ Πασά. Μαζί με τον ναύαρχο Αναστάσιο Τσαμαδό και τον Ιταλό Φιλέλληνα Σαντόρε ντι Σανταρόζα, έπεσε ηρωικά, δίνοντας τη ζωή του για την Πατρίδα, γράφοντας με αίμα μία από τις πιο συγκινητικές σελίδες του Αγώνα.

Η θυσία του Αναγνωσταρά δεν υπήρξε απλώς ηρωική, αλλά και βαθύτατα συμβολική, καθώς αποτέλεσε πράξη ύψιστου πατριωτισμού, ενδυναμώνοντας το φρόνημα των αγωνιζόμενων Ελλήνων και εμπνέοντας τις επόμενες γενιές. Η Ελληνική Πολιτεία, αναγνωρίζοντας την ανεκτίμητη προσφορά του, τον τίμησε μετά θάνατον με τον βαθμό του Στρατηγού, καθιερώνοντάς τον στη συλλογική μνήμη ως έναν από τους μεγάλους ήρωες της Εθνεγερσίας.

Ονομαζόταν Χρήστος, όμως λόγω του μεγάλου του αναστήματος και της ιδιότητάς του ως «αναγνώστης» στην εκκλησία, απέκτησε το προσωνύμιο Αναγνωσταράς, με το οποίο έμεινε γνωστός στην ιστορική μνήμη του Γένους. Ο ίδιος υπέγραφε πάντοτε με το όνομα «Αναγνώστης Παπαγεωργίου», δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο την καταγωγή του ως υιός του Παπά-Γιώργη. Στην πραγματικότητα, το πλήρες του όνομα ήταν Χρήστος Κορομηλάς, με ρίζες από το παλαιότερο οικογενειακό επώνυμο Κορομπιλάς, το οποίο παρέπεμπε στην αρχοντική γενιά των Κορομηλέων, σημαντική οικογένεια της Πελοποννήσου με έντονη παρουσία και δράση στην ευρύτερη περιοχή.

Γεννήθηκε το έτος 1760 στο χωριό Άγριλος, το οποίο αποτελούσε το χειμερινό τμήμα του χωριού Πολιανή της Μεσσηνίας. Στα πρώτα του βήματα ασχολήθηκε με το εμπόριο, όμως μία μοιραία σύγκρουση καθόρισε την περαιτέρω πορεία της ζωής του. Συγκεκριμένα, ύστερα από έναν καυγά κατά τον οποίο σκότωσε τον προεστό Κωνσταντίνο Δικαίο, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πολιτεία και να καταφύγει στα βουνά, όπου εντάχθηκε στις τάξεις των κλεφτών και σταδιακά ανεδείχθη σε ηγετική μορφή του κλεφταρματολισμού του Μοριά.

Ο Αναγνωσταράς υπήρξε παλαιός και έμπειρος κλέφτης, με στρατιωτική δεξιότητα και ισχυρή παρουσία στον χώρο των άτακτων ελληνικών σωμάτων πριν ακόμη ξεσπάσει η Επανάσταση του 1821. Με την έναρξη του Αγώνα, διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο ως οπλαρχηγός, αναλαμβάνοντας καίριες πολεμικές αποστολές και οργανώνοντας σώματα αγωνιστών. Ήταν μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, γεγονός που μαρτυρεί την έγκαιρη προσχώρησή του στην επαναστατική ιδέα και την πολιτική του ωριμότητα. Ως φιλικός, στρατιωτικός και καπετάνιος των κλεφτών, ο Αναγνωσταράς συνέδεσε το όνομά του με τον ηρωισμό, την αφοσίωση στην πατρίδα και την προσφορά στον κοινό εθνικό σκοπό.

Ο Αναγνωσταράς, πολυδιάστατη και δραστήρια φυσιογνωμία του Αγώνα του 1821, διατηρούσε σχέσεις συνεργασίας με τις τρεις μεγάλες δυνάμεις της εποχής: τους Ρώσους, τους Γάλλους και τους Άγγλους. Εξαιτίας των ικανοτήτων και της στρατιωτικής του δράσης, χρημάτισε ταγματάρχης στα Επτάνησα, υπό ξένη διοίκηση. Ξεχώριζε τόσο για τους ευγενικούς του τρόπους όσο και για την ευχέρειά του στην πειθώ και τη δεξιοτεχνία του στη ραδιουργία, ιδιότητες που αξιοποιούσε επιτήδεια στην υπηρεσία του αγώνα.

Πριν την έναρξη της Επανάστασης, ύστερα από τον τραγικό πνιγμό των δύο γιων του, αναχώρησε για τη Ρωσία προκειμένου να συναντήσει τον Ιωάννη Καποδίστρια και τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, δύο από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του φιλελληνικού κινήματος και του ελληνικού εθνικού σχεδίου. Ο Καποδίστριας, το έτος 1819, πραγματοποίησε κατήχηση των Ελλήνων καπεταναίων που υπηρετούσαν στα ρωσικά στρατιωτικά σώματα στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κέρκυρα, και διαπίστωσε τη δυσαρέσκεια πολλών εξ αυτών, καθώς οι Ρώσοι δεν κατέβαλαν τους δεδουλευμένους μισθούς τους. Οι καπεταναίοι, μάλιστα, είχαν ήδη υποβάλει ένσταση προς τον Ρώσο αυτοκράτορα, χωρίς αποτέλεσμα. Τότε ο Καποδίστριας υποσχέθηκε να μεσολαβήσει για την εξόφληση των οφειλών, απαιτώντας, ως αντάλλαγμα, την ενεργή συμμετοχή και δράση των καπεταναίων υπέρ της επερχόμενης ελληνικής Επανάστασης — κάτι που τελικώς πραγματοποιήθηκε.

Ο Αναγνωσταράς μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1817, γεγονός που καταδεικνύει την πρόωρη και βαθιά αφοσίωσή του στον κοινό εθνικό σκοπό. Μετά τη μύησή του, επιδόθηκε σε περιοδείες στη Μακεδονία, όπου εργάστηκε για τη μύηση νέων μελών και την προετοιμασία της Επανάστασης. Η μετάβασή του στη Μακεδονία υπήρξε αποφασιστικής σημασίας, καθώς ενίσχυσε το ηθικό των Ελλήνων εκεί, διαφώτισε τις συνειδήσεις και καλλιέργησε πνεύμα εθνικής αφύπνισης, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη δυναμική του απελευθερωτικού κινήματος στην Πελοπόννησο.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, συνέχισε ακούραστα το έργο της μύησης νέων αγωνιστών. Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγονται εξέχουσες μορφές του Αγώνα, όπως ο Νίκος Παναγιωταράς και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Επιπλέον, επισκέφθηκε τα νησιά Ύδρα και Σπέτσες με σκοπό να διαδώσει τις ιδέες της Επανάστασης, ενισχύοντας το πνεύμα του ξεσηκωμού στον ναυτικό χώρο.

Αργότερα, αναδείχθηκε σε διακεκριμένο οπλαρχηγό και συνεργάστηκε με σημαντικές φυσιογνωμίες της επαναστατικής περιόδου, όπως ο Πετιμεζάς, ο Κολοκοτρώνης, ο Κεφάλας, ο Παπατσώνης και άλλοι. Υπό την ηγεσία του, οι ενωμένες δυνάμεις τους, που αριθμούσαν περί τους 2.500 άνδρες, επιχείρησαν την πολιορκία της Καρύταινας. Η επιχείρηση, ωστόσο, διαλύθηκε όταν οι Τούρκοι ενισχύθηκαν με στρατεύματα από την Τριπολιτσά. Μετά από αυτό, ο Αναγνωσταράς μετακινήθηκε στη Στεμνίτσα μαζί με άλλους καπεταναίους, και από εκεί κατευθύνθηκε προς το Λεοντάρι. Στη συνέχεια συγκεντρώθηκε στο Βαλτέτσι μαζί με άλλες δυνάμεις, όπου αντιμετώπισαν τουρκική αντίσταση και διασκορπίστηκαν.

Από το Βαλτέτσι, ο Αναγνωσταράς αναχώρησε για τα μεσσηνιακά κάστρα, τα οποία και προετοίμασε για πολιορκία. Όταν ο Δημήτριος Υψηλάντης πληροφορήθηκε την παρουσία και τις ενέργειές του, μετέβη στο Άργος για να τον υποδεχθεί και τον πήρε μαζί του για τη μεγάλη επιχείρηση της πολιορκίας της Τριπολιτσάς.

Η απελευθέρωση της Καλαμάτας οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στη δράση και την πρωτοβουλία του. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες και επέδειξε ιδιαίτερο ζήλο στην παρακίνηση των κατοίκων, συμβάλλοντας καθοριστικά στην εξάπλωση της Επανάστασης στις επαρχίες Τριφυλίας και Ολυμπίας.

Με την πρόοδο της Επανάστασης, ενεπλάκη και στα πολιτικά ζητήματα της εποχής. Κατά την κυβέρνηση του Γεωργίου Κουντουριώτη ανέλαβε το Υπουργείο των Στρατιωτικών (Υπουργός Πολέμου) και, με την ιδιότητα αυτή, εξεστράτευσε εναντίον του Ιμπραήμ Πασά, ο οποίος αποτελούσε θανάσιμο κίνδυνο για τον Αγώνα. Ωστόσο, η σύγκρουσή του με τον Κολοκοτρώνη υπήρξε έντονη και αμείλικτη· όταν οι κοτζαμπάσηδες τον διόρισαν Υπουργό Πολέμου, αρνήθηκε να μεσολαβήσει για την αποφυλάκιση του Γέρου του Μοριά.

Η ζωή του έλαβε τραγικό τέλος κατά την υπεράσπιση της Σφακτηρίας στο Ναυαρίνο. Εκεί, σε μία από τις πιο κρίσιμες στιγμές του Αγώνα, όταν οι Αιγύπτιοι εξαπέλυσαν συντονισμένη εισβολή από ξηρά και θάλασσα στο πλαίσιο της πολιορκίας του Νεοκάστρου, ο Αναγνωσταράς έπεσε ηρωικά, μαχόμενος για την πατρίδα μέχρι την ύστατη ώρα.