Δημήτρης Παπαδήμος

Ο Δημήτρης Παπαδήμος (1 Μαΐου 1918 – 3 Μαΐου 1994) υπήρξε Έλληνας φωτογράφος, μια μορφή που συνδέθηκε στενά με την οπτική καταγραφή του ελληνικού και μεσογειακού χώρου στον 20ό αιώνα.

Γεννημένος στο Κάιρο το 1918, μέσα στην τότε ακμάζουσα ελληνική παροικία, ήρθε από νωρίς σε επαφή με τον κόσμο της εικόνας. Κατά την εφηβεία του άρχισε να πειραματίζεται με τη φωτογραφία, ενώ παράλληλα εκδήλωσε έντονο ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο. Η ενασχόλησή του με τη φωτογραφική τέχνη απέκτησε συστηματικό χαρακτήρα κατά τα χρόνια του πολέμου, όταν υπηρέτησε ως στρατιωτικός φωτογράφος στις Ελληνικές Δυνάμεις της Μέσης Ανατολής και εργάστηκε στο Γραφείο Τύπου της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης.

Ο Δημήτρης Παπαδήμος, Εκθεση Φωτογραφιών του στο Ζάππειο 1949

Μετά τη λήξη του πολέμου και κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, τα οποία κατέγραψε με τον φακό του, ο Παπαδήμος εγκαινίασε μια νέα δημιουργική φάση. Συνδυάζοντας τα δύο του πάθη – το ταξίδι και τη φωτογραφία – αφιερώθηκε σε μια εντατική περίοδο εργασίας που εκτείνεται από το 1946 έως το 1956, λίγο πριν την οριστική του εγκατάσταση στην Ελλάδα. Ταξίδεψε τότε στην Αίγυπτο, στη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή, αποτυπώνοντας με ανθρώπινη ματιά τον άνθρωπο και τα έργα του, μακριά από κάθε πρόθεση εξωραϊσμού ή γραφικότητας.

Κατά την περίοδο από το έτος 1956 έως και το 1980, έχοντας ως αφετηρία και σταθερό τόπο εγκατάστασης την Αθήνα, ο Δημήτρης Παπαδήμος επιδόθηκε σε μια εντατική και μεθοδική φωτογραφική περιήγηση στον ελληνικό χώρο, καταγράφοντας με εμμονική συνέπεια – θα έλεγε κανείς – το τοπίο, τον άνθρωπο και τα ίχνη του βίου του. Ήδη από το έτος 1956, είχε αναπτύξει συνεργασία με το περιοδικό Εικόνες, ενώ κατά τα μεταγενέστερα έτη συνέχισε τη συνεργασία του με τα περιοδικά Ηώς και Ταχυδρόμος. Παράλληλα, υπήρξε συνεργάτης του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού καθώς και του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης.

Η κορυφαία στιγμή της φωτογραφικής του δραστηριότητας συντελέστηκε το έτος 1974, με την έκδοση – από τον εκδοτικό οίκο Ολκός – του λευκώματος υπό τον τίτλο Η Ελλάδα που Φεύγει, έργο που συμπύκνωσε, κατά τρόπο εμβληματικό, το αισθητικό και εθνογραφικό του όραμα. Μετά τον θάνατό του, το έτος 1994, και κατόπιν ρητής δικής του επιθυμίας, το σύνολο του αρχείου του δωρήθηκε στο Τμήμα Ε.Λ.Ι.Α. του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης από τη σύζυγό του Λιάνα Παπαδήμου και τον υιό του Ιωάννη Παπαδήμο.

Το αρχείο αυτό, τεράστιας σημασίας και κλίμακας, εκτείνεται χρονικά σε τέσσερις δεκαετίες και καλύπτει γεωγραφικά τη λεκάνη της Μεσογείου, με εστίαση στην Αίγυπτο και την Ελλάδα. Κεντρικός άξονας του έργου του παραμένει ο άνθρωπος και τα έργα του, καθώς το βλέμμα του Παπαδήμου εστιάζει στον πολιτισμό της καθημερινής ζωής, στη συνάντηση της παράδοσης με τον σύγχρονο κόσμο.

Το αρχείο του απαριθμεί περίπου 65.000 αρνητικά και τα αντίστοιχα κοντάκτ. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται λήψεις τοπίων και ανθρώπων από την έρημο, τον Νείλο, το Σινά, την Γκάνα, την Κύπρο, καθώς και από την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα. Ιδιαίτερη θέση καταλαμβάνει το φωτογραφικό του υλικό από την πολεμική περίοδο, με σκηνές από τη Μέση Ανατολή, το Ρίμινι, τα Δεκεμβριανά, αλλά και πορτραίτα σημαντικών προσωπικοτήτων του ελληνικού και διεθνούς πνευματικού κόσμου. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται οι Μίνως Αργυράκης, Γιάννης Τσαρούχης, Ναταλία Μελά, Έλλη Λαμπέτη, Γιώργος Σεφέρης, Λώρενς Ντάρελ, Ζαν Κοκτώ, Austen Harrison, Γιώργος Κατσίμπαλης και άλλοι.

Βιβλία με φωτογραφίες του Δημήτρη Παπαδήμου

Robin Maugham. "Journey to Siwa", London, Chapman and Hall, 1950.

Patrick Balfour, "The Orphaned Realm. Journeys in Cyprus", London, Percival Marshall, 1951.

Lord Kinross (Patrick Balfour)/Dimitri, "Portrait of Greece", London, Max Parrish, 1956.

Lawrence, A.W./Dimitri Papadimos (Contributing Photographer), "Greek Architecture", Middlesex, Penguin Books, 1957.

Philip Sherrard/Dimitri (photographs), "The Pursuit of Greece", London, John Murray, 1964.

Philip sherrard/Dimitri (photographs), "The Pursuit of Greece", Athens, Denise Harvey & Company, 1987.ISBN 9780907978244

"Marathon", photos by Dimitri, Athens, Bible Travel Service, 1963.

John Campbell, K., "Honour, Family and Patronage: A Study of Institutions and Moral Values in Greek Mountain Community", Oxford, Clarendon Press, 1964.

Ντίνος Κονόμος, Στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Ναοί και μονές στη Ζάκυνθο, Αθήνα, εκδόσεις Ιονικής και Λαίκής Τραπέζης Ελλάδος, 1964.

Lord Kinross (Patrick Balfour)/Dimitri (Contributing photographer), "Portrait of Egypt", London, Andre Deutsch Ltd, 1966.

Kevin Andrews/Dimitri(Contributing photographer), "Cities of the World", Athens, London, Phoenix House, 1967.

Ιωάννης Τραυλός, "Νεοκλασσική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα", Αθήνα, Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος, 1967.

Edward Noel-Baker|"Looking at Greece", Philadelphia/New York, J.B.Lippincott Company.

John Campbell K. / Philip Sherrard / Dimitri(Photography by), "Modern Greece", London/New York, Praeger, 1968. Ernest Benn Ltd, 1968.Clarendon Press/Oxford University Press, 1974 ISBN 9780195197563

Σπύρος Βασιλείου, "Φώτα και σκιές", Αθήνα, S.Bontas, 1969.

Hassan Fathy / Dimitri Papadimos (Photographs), "Gourna: A Tale of Two Villages", Cairo, Ministry of Culture, 1969.1989

Hassan Fathy, "Construire avec le peuple", Paris, Jerome Martineau, 1970.Original from the University of Michigan Digitized 8 May 2007

Hassan Fathy, "Architecture for the Poor", Chicago, London, The University of Chicago Press, 1973.

Δημήτρης Παπαδήμος, "Η Ελλάδα που φεύγει", Αθήνα, Ολκός, 1974.

Δημήτρης Παπαδήμος, "Η Ελλάδα που φεύγει", Αθήνα, Νέα Σύνορα/Λιβάνης, 1981.

Δημήτρης Παπαδήμος, "Σπέτσες", έκδοση Τουριστικού Ομίλου Σπετσών, 1980.

Εμμανουήλ Κάσδαγλης / Δημήτρης (φωτογραφίες), "Το αγλαότεχνο τυπογραφείο των αδελφών Ταρουσόπουλου", Αθήνα, ΄Αγρα, 1980.

James Steel, "The Hassan Fathy Collection, a Catalogue of Visual Documents at the Aga Khan Award for Architecture" Αρχειοθετήθηκε 2012-01-31 στο Wayback Machine., Bern, Aga Khan Trust of Culture, 1989.

Ian MacNiven, "Laurence Durrell, A Biography", London, Faber and Faber Ltd, 1998.ISBN 9780571172481

Μαρία Στασινοπούλου, "Χρονολόγιο Εργογραφίας Γεώργου Σεφέρη (1900-1971)", Αθήνα, Μεταίχμιο, 2000.

Ahmed Youssef, "Cocteau l'Egyptien", editions du Rocher/Jean Paul Bertrand, 2001.

Κωστής Λιόντης (επιμ.), "Ο Φωτογράφος Δημήτρης Παπαδήμος", Επτά Ημέρες-Η Καθημερινή, 14.10.2001.

"Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 20 χρόνια συμμετοχής", Ευρωπαϊκή επιτροπή στην Ελλάδα, Αθήνα, ΕΛΙΑ, 2001.

Richard Clogg (επιμ.), "Bearing Gifts, Humanitarian Aide to Greece in 1940s", St.Anthony's College Oxford, Palgrave Macmillan, 2008.ISBN 9780230500358

"Ethnographes et voyageurs, les defies de l'ecriture", Paris, Editins du comite des traveux historiques et scientifiques, 2008.

Δημήτρης Παπαδήμος, "Αγιος Νικόλαος, τοποι και άνθρωποι στη δεκαετία του '60", Δήμος Αγίου Νικολάου Κρήτης, Ίδρυμα Γ&Α Μαμιδάκη, 2008.

"Ιστορία του Ελληνικού Έθνους", 4π Ειδικές Εκδόσεις National Geographic, 2010.

"Λαϊκό τραγούδι:η αυθεντική ιστορία", 4π Ειδικές Εκδόσεις National Geographic, 2010.